Исси кюнледе сакълыкъ бютюн изленеди

Августну бу кюнлери болмагъанча къызыулукъ бла энчидиле. Адам, жаныуар да кеси кесине жер тапмагъанлай, салкъынны излеп къыйналадыла. Аны себепли бир къауум белгили амалланы къатлап эсигизге салабыз, сиз кесигизни сакъларча.

Белгили амалла

Вентиляторну аллына буздан толу табакъны салыгъыз.

Терезелеге  къалын  жабыула тагъыгъыз неда  жарыкълыкъ жибермеген плёнка жабышдырыгъыз.

Кюйюзлени бир жанына кетерсегиз, ол хауаны игирек айланнганына себеплик этерикди.

Духовка бла азыракъ хайырланыргъа кюрешигиз.  Ашны печьде угъай,  микроволновкада жылытыгъыз.

Тёрели чыракъланы светодиодныйлеге алышындырыгъыз. Ала  жылыуну сексен процентге аз чыгъарадыла.

Жан жаулукъла  къургъакъсытыучуну  жай кезиуге  тыйып къоюгъуз.

Эсин ташлагъаннга болушлукъ

Сизни кёз туурагъызда  биреуню эси азгъан эсе:

• ауругъанны олтуртуп,  юс кийимин бошуракъ этип, башын тобукъларына ийдиригиз;

• аякъларын 20-30 сантиметрге  ёргерек этип, сыртындан жатдырыргъа да боллукъду;

• адамны жыгъылгъандан сора жаралары болгъанына бла къалгъанына да эс буругъуз.

Эсин ташлагъаннга жарамайды:

• ол толусунлай кеси кесине келгинчи ашаргъа-ичерге;

• башына суу къуяргъа;

• башын жастыкъгъа салып жатдырыргъа – ол аны солуууна чырмау боллукъду.

Къоркъутхан къызыулукъ

Кюнде неда  хауа айланмагъан  жерде туруу адамны санына-чархына мардадан бек къызаргъа къоркъуу чыгъарады.

Ол халны ышанларына башыгъызны тёгерек айланнганын, ауругъанын, къусаргъа тартыннганыгъызны санаргъа боллукъду. Ауругъанны терисин  мылы  басып,  солууу  терен болмай,  жюрегини урууу уа  къарыусуз эм къыстау болгъаны сезиледи, бет къаны да тюрленеди.

Бу жаны бла къыйналгъаннга болушур  ючюн,  аны  салкъын жерге элтигиз,  бузу болмагъан бираз тузлуракъ сууну (стакан суугъа чай къашыкъны тёртден бири бла туз), кёгет сууну неда глюкозасы болгъан ичгини беригиз.

Андан да бек къоркъурча уа башына кюн ётген  (тепловой удар) деген болум саналады.  Ол билмей тургъанлай башланып, санны-чархны къызыулугъун  эки жыйырма градусха дери кётюреди. Сора ауругъанны башы тёгерек айланады, къусуу, эсин ташлау да жерлерин табадыла.  Алай эсе уа, сагъыш эте турмагъанлай,  врачны чакъырыгъыз.  Ол келгинчиге дери уа къыйналгъанны  тешиндирип, юсюне мылыракъ женгил жабыу жабыгъыз.

Шибиля

Жайда кёк жашнау терк-терк тюбеген болумду. Аны себепли адам кесин  элиядан къалай бла сакъларгъа боллугъун билирге керекди.

Юйде эсегиз:

• Эшиклени, терезелени да гам жабыгъыз, аяз жюрюмезча этигиз, анга бек сакъ болугъуз.

• Токга къошулгъан приборланы – телевизорну, компьютерни, ноутбукну –  ёчюлтюгюз.

• Юй кереклени, сантехниканы темирден этилиннген затларына тиймезге кюрешигиз.

• Сиз дачада эсегиз, кёк кюкюрегенде  печьде от къабындырмагъыз. От букъу электричествону кючлю ётдюрген затладан бириди.

Эшикде эсегиз:

• Темирден этилиннген конструкциялагъа жууукъ бармагъыз.

• Ол кезиуде электропередача ызланы къатларына да жанламагъыз.

• Кёк кюкюрегенде жангыз сюелген терекни тюбюнде бугъаргъа излемегиз. Шибиля  кёбюсюнде тийреде эмда бийик жерге урады. Аны себепли талада жангыз наратдан эсе агъач къоркъуусузду. Бек игиси уа ол заманны къайын (берёза)  неда жохар (клён) тереклени тюбюнде сакълар онг болса.  Алагъа ол бек аз уруучуду.  Ол жаны бла къоркъуулулагъа уа эмен (дуб), бусакъ (тополь), элме (вяз) саналадыла.

• Машинада эсегиз, андан чыкъмагъыз. Ол кёк кюкюреген кезиуде бугъаргъа тапды.

• Шахарда велосипед бла бара эсегиз, темир атыгъызны атар кереги ахырысы бла да жокъду – шибиляны башха ызгъа бурургъа бийик юйле иги себеплик этедиле.  Алай шахардан тышында, ачыкъ жерде бара эсегиз а, велосипедни аудуруп, андан отуз метр узакълыкъгъа кетерге тийишлиди.

• Суу жыйылгъан жерлеге, кёллеге  да жууукълашмазгъа кюрешигиз.