Бек башы - сабийле ариу къылыкълы болуп ёсерча этиудю

Улбашланы Джамиля, Холаланы Алийни къызы,  кёп жылланы ичинде кесини устазлыкъ фахмусун Хасанияны Фрийланы Рамазанны атын жюрютген 16-чы номерли школуна жюрюген сабийлеге береди. Тутхан ишин жюреги бла сюйгени аны бет жарыкълы  этеди, миллетине жараргъа, кёбюрек хайыр келтирирге  итиндиреди. Аны бир уллу ыспас алайым деп  угъай, келир  заманлада жашарыкъ тёлю билимли да, адепли да болуп ёсерине, кесини ана тили, ата-бабаларыны адет-тёрелери бла дайым ёхтемленип туруруна себеплик этер ючюн къолундан келгенни аямайды.

Белгилисича, ахшы  устазны дерси аны кесинден да хунерли, окъуулу тёлюню неда  энчи инсанны ёсерине жол ачады.  Джамиля  бек алгъа ариу сёлеширге юйретеди. Ол а  сабийни билимине, сёлешиу  культурасына, тюз  оюм эте, аны тап ангылата билгенине кёре болады. Устаз ол жанына биринчи кюнден окъуна уллу эс бурады. Къаллай  ишни да, ол уллу неда гитче  болсун, тынгылы этерге юйреннгенди. Окъуучуларын да алай юйретеди.

Халкъыбызны тарыхыны юсюнден айта, белгили адамларыбыз бла шагъырейлендире,  музыка, сурат ишлеу, география дерслеринде да болсун,  Кязимни бла Къайсынны назмуларындан кёп юлгюле келтиреди,  ана тилибизни ариулугъун, байлыгъын да унутмай, аланы юслери бла ачыкълайды. Бирле  айтхылыкъ адамларыбызны  жашау эмда чыгъармачылыкъ ишлери бла кюреширге, устаз а кечесин-кюнюн да ахшы, юлгюлю инсанны ёсдюрюрге, башхасы уа кесини фахмусун поэзияда сынаргъа неда сейирлик романла, новеллала жазаргъа жоралар. Алай бир зат а  эрттеден да баямды: ол ишде бек уллу аперимлик школгъа, устазгъа бериледи.

 Сейирлик  дунияны эшиклерин сабийлеге кенг ачхан устазла  кёпдюле дегенле бла мен даулашырыкъ  тюйюлме.  Алай Джамиляны  окъутууда, юйретиуде да кесини башхаладан эсе энчи  амаллары, жорукълары бардыла. Ол  кесини ишин иги биледи, дерсде не айтырына, къаллай юлгюле келтирлигине,  сабийлени не бла сейир этдирлигине кёл салып, сагъыш этип, алгъадан  окъуна тынгылы хазырланады.

Аны дерслеринде сабийле  бары да  ишлейдиле, бош тургъан  неда  эрикген болмайды. Устаз  аланы кесини ызындан тизе биледи. Керек болса, урушхан да этер, махтаугъа да салыр. Аны бла бирге уа не затны  да башы  ариулукъ болгъанын  унутмайды.  Ол биринчи  классны окъуучусу бла да уллу адам блача сёлеше, хар окъулгъан, жазылгъан затны да магъаналылыгъын ангылата,  ёз  кёз къарамы болурча этерге юйретеди. Сабий этген затха уллу, илму  ишгеча къарайды.

Бир талай жыл мындан алгъа  бу мектепде биринчи пионер организацияны да Джамиля къурагъанды. Республикада  болгъан коммунист партияны  къауум бла да шуёхлукъ жюрюте билгени бла байламлы  аланы жанындан  не заманда да кёп себеплик тапханды. Пионерлени тизгинлерине тургъан сабийлени саны уа жылдан-жылгъа ёседен ёсе барады. Аны бла бирге уа ала билим алыуда, кеслерин тап жюрютюуде, тизгинли болууда да  айырмалыдыла.

 Ол дурус биледи, жаланда алай бла ёсдюрюрге боллугъун  кеси аллына оюм этген инсанны. Белгили адамла ауур  акъыллары болгъанладан юйреннгендиле. Эсигизге тюшюрчюгюз: ким окъутханды неда  къатында туруп кимден юйреннгенди акъылы бла дунияны кесине бойсундургъан Александр Македонский. Аристотель эди аны устазы. Александр кесини заманында уллу акъылы болгъан адамладан бек аламаты эди. Ол не заманда да къайсы ишде да бек къарыулу болуп угъай, терен акъылы бла  хорлагъанды. Къайсы устаз да  окъуучусуна юлгю  болгъанына даулашырыкъла чыкъмазла. Устаздан башланады кесине керекли усталыкъны сайлау да.

 Джамиля Алиевна Къабарты-Малкъар къырал университетни  «башланнган класслада окъутууну амаллары» бёлюмюн  къызыл дипломгъа бошагъанды. Андан сора уа  кеси окъугъан  16-чы номерли школгъа  ишлерге келгенди. Мектепни ол замандагъы директору Къайгъырмазланы  Идрисни жашы Сулемен а, аны  сабийлеге къысха жол таба билиуюн эслеп, директорну школдан тышында иш жаны бла  орунбасарыны болушлукъчусуна  салады. Ол жумушну да тамамлай, къыз дерслерин да береди.  Тёрт жыл мындан алгъа уа  Джамиля Алиевна  «Жылны устазы» деген  республикалы конкурсха къатышып, лауреат деген атха да тийишли болгъанды.

  Бюгюнлюкде ол кесини ишине адамлыкъ борчунача къарайды. Бир башха ишге кёчерге деген  зат а аны бюгюн эсине да келмейди.  Болсада  университетни бошап чыкъгъанында сора  уа  аны  республиканы Ич ишле министерствосунда акъылбалыкъ болмагъанла бла  ишлерге  чакъыргъан эдиле.  Кеси да бек сюе эди, ол жумушну, алай ана къарындашы  ыразы болмагъанын билдиргенинден сора  ол муратын къоюп, мектепге баргъанды. «Мени ишимде,-дейди Джамиля Алиевна  артыкъда бек  къууандыргъан зат – кесим окъутхан сабийлени керти да халкъгъа жарагъан адамла болуп кёргенимди.

-Хау , мен  устазма, юйретиучюме, алай  башхаладан  энчилигим а элли  сабийлени  культурагъа, жамауат жашаугъа , бизни тау адетлерибизни, тёрелерибизни, тарыхыбызны  терен билирге юйретиудю.

Сабий школдан кетгенден сора  не усталыкъны сайласа да, кеси таулу халкъны бир инсаны болгъанына ёхтемленип турурча  акъыл, ёхтемлик  бла жашай эсе, мени къыйыным да бошуна кетмегеннге санайма. Мен алагъа дерсде айтхан хапарны  магъанасы аны акъылында къалгъан  эсе, ол аны сагъыш этдирген эсе, мен анга берген билимни, юйретгенни алгъанды. Манга ол зат бек багъалыды.  Ким биледи, ол неда башха усталыкъ алгъан жашлагъа, къызлагъа къайда жашаргъа тюшер... Ала къайда  болсала да, кеслерини, культура байлыкълары  аланы биргелерине болуп, жюреклеринде жер тапханлай турургъа керекдиле. Хар ёхтемлик да адамны миллет культура байлыгъындан башланады, биз  берген дерсден, юйретген затладан, белгили адамларыбызны юлгюлеринден, культура байлыгъыбыздан. Биз бюгюн окъутхан сабийле миллетибизни тамблагъы кюнюдюле.  Ол кюн жарыкълай  турур ючюн а  биз  дайымда ишлейбиз».

 Хасанияны  мектеби бир заманда да осал, къарыусуз школгъа саналмагъанды. Аны мурдорунда тюрлю-тюрлю шахар, республикалы   конференцияла, жыйылыула да бардырылгъандыла, бардырыладыла.  Окъуучула  кёп тюрлю конкурслада хорламла бла къайтадыла. Битеу ол затла мында окъутуу-юйретиу амалла  бийик даражада бардырылгъаныны шагъатыдыла.

«Бир жол  а Нальчикде темир жол вокзалгъа   «Хорламны поезди» келеди. Анга абадан классланы окъуучулары, устазлары бла баргъан эдиле.  Анда экспонатлагъа къарай, хапаргъа тынгылай, поездден тюшгенден сора  ол сабийлени,  къызчыкъланы айтмай окъуна къояйым, хыпыяр  жашланы окъуна да  кёллери толуп, тюп эринлери къалтырагъанын, артда  тенглерине  ол жолоучулукъларыны юсюнден  айтхан хапарларын  кесим кёргенме»,-дейди устаз.  «Неда бир жол мени къолума  Север Осетия – Алания Республиканы эллеринден биринде  тогъуз жашы  да Уллу Ата журт урушха кетип, анда ёлгенлеге ишленнген эсгертмени кёргенинде,  битеу дуниягъа аты белгили дагъыстанлы поэт - Расул Гамзатов  анга жоралап жазгъан назмуну хапарын айтханымда, сабийлени халларын кёрюрге керек эди.  Патриот ниетли, ариу къылыкълы  сабийлени ма аллай шартлада  юйретиуню мен бек дурус кёреме»,-деп да къошады   Улбашланы Джамиля.

  Устаз  сабийлени  билимлери, ана тиллеринде ариу сёлешиулери  ючюн да бек къайгъырады. Таулу тиширыу, алагъа аны кереклисин терен ангылата, аны ючюн  малкъар тилде чыкъгъан газетни, журналланы, китапланы  окъуй турургъа кереклисин да эсгереди . 

Джамиля Алиевна  мектепде  биринчи къонгъуроуну, ахыр къонгуроуну, 9-чу Майны, ананы кюнюн, 8-чи мартны, малкъар халкъны  кёчюрген, ол туугъан жерине къайтхан кюнлеге, дагъыда кёп башха  байрамлагъа бла даталагъа жораланнган  жыйылыуланы, линейкаланы да  сценарийлерин  жазады. Жыл сайын  пионер организацияны  тизгинлерине жангы  къызчыкъланы бла жашчыкъланы   кёпден кёп къошула баргъаны да аны тирилиги бла байламлыды.

Джамиляны юсюнден айта, дагъыда  бир шартны келтирирге сюеме. Тукъумда, жууукъда, къоншуда да  къууанч, бушуу болсун, биринчи  болуп, гумушха ол сюелир. Аны ол къылыгъы ючюн  аны таныгъанла, бютюнда бек а  къайынлары,  сый-намыс да бередиле.

Джамиля  бу кюнледе кесини туугъан кюнюн белгилегенди. Аны бла байламлы  келе тургъан жангы окъуу жыл бла да алгъышлайбыз. Мындан ары да кёп жылланы ишингде ахшы жетишимлеге жетеринги сюебиз. Миллетибизни  атын айтдыргъан жазыучуларыбызны, поэтлерибизни чыгъармаларын окъуу  сен билим  бергенлени жюреклерини ариу макъамы болсун. Тутхан да, этген да ишинг  миллетге бек багъалыды,  кереклиди. Алай эсе уа мындан ары да  халкъынга, миллетинге тюз ниетли къуллукъ эте кёп жылланы жаша.

М.Адилова.
Поделиться: