Ийнаныулугъун тас этмей жашагъанды

                                                                                              Иймансыз кетгенледен,

                                                                                           Аллах, этме сен бизни,

                                                                                             Гюняхлыбыз, чогъожбуз,

                                                                                          Кечир терслигибизни.

                                                                 Мамайланы Мухтар.

Хасания элде жашагъан Мамайланы  Цофанны жашы Мухтарны юсюнден мен эшите-эшите тургъанма, танышхан а редакцияда этгенме. Ол  газетге диннге, сабийлеге жораланнган бир къауум назмусун келтирген эди. Газет  аланы  басмалайды. Мени  эсимде уа аны  адамлыкъ, огъурлулукъ шарты къалгъан эди.

Мухтар жашагъан ёмюрюнде бушуу, къууанч да сынагъанды, алай ач кюнюнде уа кесини он бармагъыны къыйыны бла эгечлерин, кесин да кечиндиргенди. Аны ол къылыгъы «Жан бла кирген къан бла чыгъады», дегенлей бюгюн-бюгече да сакъаланнганды.

«Эр аягъы бла ат аягъы жетмеген жер болмаз» дегенлей, Мамайланы Мухтар Къазахстанда ёксюз сабийле тургъан юйге да тюшгенди, анда бир къауум жылын ётдюргенди. Алай ол къайда, къалай болса да туугъан ташын, динин унутмагъанды. Жашау  салгъан къыйынлыкълагъа  да къарамай, беш ууахты намаз этерге анасындан юйреннгенди.

Кеси уа узбек тилде болмаса сёлешмей эди ол заманлада. Абаданыракъ болгъанда уа Мухтар агъач уста болуп, сабийле тургъан юйде ишлерге тохтайды. 1957 жылда малкъар халкъ бла бирге Мамайланы Цофанны  юйюрю  да туугъан журтха къайтады. Мухтарны анасы, юч эгечи, эр киши болуп а жангыз  кеси Цофанны юйюрю Огъары  Жемталада тохтайды. Жаш билимин андан ары ёсдюрюр  муратда, уллу  керза  чурукъла да кийип, Тёбен Жемталаны школуна жюрюйдю. Артда уа Нальчикде токарь усталыкъгъа юйренеди.

Ол жыллада шахар кесине  бегирек тарта эди жаш   тёлюню, алай  Мухтар кесин Герпегеж элни  орта  школунда сабийлени окъутуу-юйретиу ишде табады. Билимин ёсдюрюуню да къоймайды, КъМКъУ-ну  филология факультетин заочно бошайды. Эл школда кичи класслагъа жюрюген сабийлени окъута, Мухтар дидактикалы материалла жарашдырады. Билимли, ариу тилли, хар кимге да игилик этерге  ашыкъгъан Мухтарны эллиле  школчула да бек сюйгендиле, намысын да кёргендиле.

Бир ауукъ замандан Мамайланы юйюр Хасаниягъа кёчеди. Мында да школ  ишге тохтайды. Мухтаргъа  Догучаланы Жамал, Дугуланы Хажимурат да болушуп, Тёбен Хасанияда ала межгит ишлейдиле.

Мамай улу саулугъу осалгъа кетип башлагъанда, школда ишни да къояды. Ол, сёзсюз, къоншуда жашагъанлагъа уа эс тапдырыргъа артха турмайды. Бир жол а Мухтарны, жюреги тутуп, больницагъа саладыла.

- Мени жашаугъа къайтаргъанла Аллах, андан сора врачла Сарбашланы Зухура, Мызыланы Зарема, Чочайланы Аминатдыла. Аллахны кючюне бек ышанама, аны себепли дин назмула да жазып башлагъанма, - деген эди Мухтар.

Мухтар кибик адамла азмыдыла, аны  юсюнден жазар кереклиси бармыды, дегенле да  чыгъарла. Алай Мухтар кеси ёмюрюнде не къадар адамгъа эс тапдыргъанды, болушханды сёзю, иши бла да. Аны  сохталары бюгюн  тюрлю-тюрлю  жерледе бет жарыкълы ишлейдиле. Аланы араларында инженерле, врачла, устазла, юй бийчеле, дин ахлула да бардыла.

Гитче заманында Мухтар ораза тутуп, намаз этгени ючюн зарауатлыкъ да сынагъанды. Болсада жаш бюгюлмегенди, кёлсюзлюк этип, намазын, оразасын да къоймагъанды. Аны юсюнден Мухтар кеси былай хапарлайды: «Бир жол анама  къурманнга таудан бир уллу ирик келтирип, халжаргъа беклейме. Экинчи кюн эрттенликде, кёзюм кёре тургъанлай, ирик халжарны эшигин  бузуп, агъач таба къачады.  Мен да  аны ызындан къууулама. Къышды. Асыры чапхандан, суу-салам болама. Ирик а менден иги да  узайгъанды. Жеталмазлыгъымы билип, ууакъ аятла  окъуп тилек этип, къолларым бла бетими жабып ачхынчы ирик къайры эсе да думпаяды. Къар а тобукълагъа жетеди.

Мен Аллахха жалынып: «Аллай бир  къыйнап, нек этип  къойдунг былай?» -дейме. Ызы бла уа элни башында жашагъан Занкишиланы Мухадинни юйю таба тебирейме. Акъылым а алай эди: аны ушкогун алып, малны халал этейим деп».

Юйге жетер-жетмез  артха бурулама.  Кеси кёзлериме ийнанмайма: ирик  ызымдан бир он метрге арлакъда келе тура эди. Мен да юйюбюз таба жол алама. Ол да мени ызымдан: тохтасам – тохтап, барсам – барып, юйге жетип, кеси  халжаргъа кирип къалады.

…Кеси ёмюрюнде Мухтар тёрт юй  ишлегенди. Эгечинден туугъан юч  ёксюз сабийни  кечиндиргенди. Къаллай бир адамгъа печь ишлеп бергени уа? Аны да Мамай улу хакъсыз эте эди. Ахчасы кёпден угъай, сууаплыгъы ючюн.

«Сабийлерибиз керти да билимлиле болурларын сюеме,  алагъа  жалгъан «тёрт», «беш» белги  керек тюйюлдю. Мен  салгъан «юч» башхаланы бешлеринден къатыды», - деучю эди Мухтар школда ишлегенинде.

Тюбешиуюбюзню ахырында уа мен Мухтардан: «Сен ёсюп келген жаш тёлюге не айтырыкъ эдинг?» - деп сорама.

-Ата-аналарыны айтханларын этиучюле болсунла. Намыс болмагъан жерде, насып да болмагъанын унутмасынла. Ана тилге, диннге да эс бурсунла. Анга кёлю   бла берилген адам бир заманда да аман иш этерик тюйюлдю.

Мухтар бла Зулейха тёрт жаш  ёсдюргендиле. Алим предпринимательди, Ростовну юридический институтун бошап, республикада ич ишле органлада къуллукъ этеди, Муслим  кёп жылланы Черек районну военкомуну орунбасарыны къуллугъунда  ишлегенди, Малик  КъМР-ни Ич ишлерини  6-чы бёлюмюнде къуллукъ  этеди, юйюрню бек кичиси – Рустам  да бийик билим алгъанды.

Бюгюнлюкде Мухтар арабызда жокъду. Ол дуниясын алышханлы бир ненча жыл болады. Алай аны  мектепде окъутхан, артда уа юйюнде  динни ышанлары, къоранда жазылгъанла бла шагъырейлендирген жашла бла къызла бюгюн да унутмай, атын уллу хурмет бла эсгередиле.

Холаланы Марзият.
Поделиться: