Ахчагъыз хыйлачылагъа тюшмезча

Жыл сайын аманчыкъчыла, хыйла схемаланы хайырлана, адамланы банк карталарындан миллиарддан аслам сомну урлайдыла. Ара банк аланы жолларын кесиу амалланы дайым излейди, гудучулагъа алданмазча эсгертиуле этеди. Алай экспертлени оюмларына кёре уа, быллай болумла азаймайдыла.

 Россейни МВД-дан билдиргенлерича, картадан ахчаны урлагъанда гудучула асламысында хаталы программаланы бла фишинг сайтланы хайырланадыла. Сёз ючюн, инсаннга жууукъ адамы сёлешип, картасына 5 минг ётдюрюрюн тилейди. Ол Интернетде банкны сайтында энчи кабинетине кирип, ахчаны анга кёчюрюп тебирегенлей, телефоннга карта ишлемейди деп билдириу келеди. Кече уа андан алгъа 4 минг, ызы бла уа 5 минг кетеди. Былайда, инсан, ажашып, аманлыкъчыла  банкны сайтына ушатып этген жалгъан сайтха тюшгенди.

Анга ушаш экинчи болум. Аны юсюнден Н. айтады: «Банкны сервис телефон номеринден 500 сомну бу счётха ийигиз, ансы картаргъыздан битеу ахча кетерикди деп, билдириу келеди. Мен не болгъанын иги ангылагъынчы, бир эр киши сёлешеди. Ол, банкны къоркъуусузлукъну жалчытыугъа жууаплы ишчисиме деп, мени аманлыкъчыла алдатыргъа кюрешгенлерин айтады. Сора, анга «отмена перевода» деп смс жазарымы, анда уа дагъыда картаны бирси жанында юч тарихли CVV кодну иерими тилейди. Битеу ол айтханыча этеме, олсагъатлай картамдан битеу ахча думп болады. Артха банкга сёлешеме, ала уа учреждениядан манга бир адам сёлешмегенин билдиредиле. Ала ангылатханларыча, уручула къайсы номерден да сёлешип къояладыла».

 Адамланы алдатыуну дагъыда бир амалы. Сиз сатыу-алыу сайтда затыгъызны сатаргъа сюесиз. Аны жаратып, алыучу сёлешеди, багъасын ахчаны картагъа ётдюрюп тёлерге сюйгенин билдиреди. Сиз анга картаны номерин айтасыз. Ызы бла уа сизге биреулен, банкны телефонундан сёлешип, къоркъуусузлукъну жалчытыу службасыны келечисиме дейди эм анга ПИН-кодугъузну жазып сообщение иеригизни тилейди. Сиз анга тюз да ПИН-кодну ийгенлей, ахчагъыз да тас болады.

Бир затха таянмагъыз

Карталаны тонауну керти да сейирлик амаллары бардыла. Аманлыкъчыла провосуз ишлеген PayPass терминалны аладыла. Аны бла артыкъ багъалы затланы алгъанда ПИН-кодну жаза турмай, картаны кассада терминалны юсю бла ётдюрюп къойгъанда хайырланыучудула. Ала бла файда уручула транспортда неда башха адамла кёп жыйылгъан жерледе тюшюрюучюдюле. Аны ала адамны картасы тургъан хуржунуна неда сумкасына жууукъ элтедиле эм битеу ахчаны кеслерине олсагъатлай ётдюредиле.

Аны бла бир кереге бир адамдан 1 мингден кёпню алыргъа жарамаучуду, алай тыкъ-тыкъма вагонну ичи бла ёте, хар кимден да аз-маз урласала, иги кесек ахчы жыйыллыкъды. Хау, ахчагъыз алыннганды деп СМС келликди, алай ол къайры, кимге кетгенин а биллик тюйюлсюз. Сора, гудучу да аллай бир заманын къатыгъызда туруп турлукъ тюйюлдю.

Хаталы терминалдан къорууланыу а къыйын тюйюлдю. Специалистле юйретгенлерича, картаны фольгада неда темир орунда жюрютюрге керекди. Аны кертилигин тинтип кёргенбиз – болушады. Алай банкомантны аллында картаны фольгадан чыгъарып кюрешгенигиз жанындан къарагъанда сейир кёрюнюрюкдю. Гудучуладан къорууланыуну шёндюгюлю амалары да бардыла. Сёз ючюн, темир холдерле – ала визитницалагъа ушайдыла неда экранирующий бохчала.

Тоналгъаныгъыз ючюн ким тёлерикди?

Тоналгъан адамланы дагъыда бир зат чамландырады: банкла тас болгъан ахчаны къайтармагъанлары. Финансистле биз тёлерге керек тюйюлбюз, ала клиент келишимде айтылгъан къоркъуусузлукъ излемлени толтурмагъанларына кеслери терсдиле, дейдиле. Болсада, кредит организацияла ахча урланмазына страховка этиучюдюле, аны юсюнден карточкагъызны алгъан банкда билирге боллукъду.

5 эсгертиу

- Банкомантланы хайырланнганда сакъ болугъуз. Алада ахча берилген жерде картаны номерин бла ПИН-кодну «окъугъан» скриминг устройство болургъа боллукъду. Банкны кесинде терминалланы хайырлансагъыз игиди.

- Тыш къыраллада бютюн эсли болугъуз. Алгъаракълада Интерпол  Болгарияда бла Румынияда ишлеген аманлыкъчыланы тапханды, аланы россейли гражданланы банк карталарыны уллу базалары бар эди. Ара банкда оюм этгенлерича, гражданларыбыз ол карталаны тыш къыраллада болгъанларында хайырланнгандыла, ахчаланы алгъан банкоматлада уа скриминг устройствола болгъандыла.

- Келген сообщениялагъа бла звоноклагъа ийнанмагъыз. Сёлешген номер шагъырейча кёрюне эсе да, ышанмагъыз. Картагъызны бла счётугъузну юсюнден билдириу этмегиз, ПИН-кодугъузну айтмагъыз. Андан эсе, банкны картада жазылгъан номерине сёлешигиз.

- «Энчи кабинетигизге» мобильный телефонугъуздан кириу къоркъуулу болургъа боллукъду. Бютюнда смартфонугъузда вирус бар эсе. Сёз ючюн, сим-картада болгъан данныйлени «окъугъан» вирус жайылыпды. Ол сизге да «жукъгъан» эсе, аманлыкъчы банк операцияны этеригизни бла къаллыгъызны тохташырыр ючюн, ийген парольну билаллыкъды.

- Мобильный банкга киргенде ПИН-кодну жазмагъыз. Аманлыкъчыланы жумушларын бютюн тынч этмезча, логин бла пароль къурагъыз.