Хар затны тамырына, жигине жетерге излей

Бюгюнлюкде жаш тёлю культурада, билим бериуде, спортда, илмуда, бирси санагъатлада тири ишлейди. Ата-аналарындан ашхы юлгю ала, аланы ызларын сайлагъанла да хурметге тийишлидиле. Гуманитар тинтиуле бардыргъан институтну илму къуллукъчусу Керимланы Раузат да аллайланы санында болуп, алгъа таукел къарагъан жаш алимлерибизден  бириди.

Атадан келиу

Сабийни къаллай юйюрде ёсгени аны тамблагъы кюнюне, ол къайсы жолну барлыгъына, къаллай адам болуруна да себеплик этмей къоймайды. Алим къызыбыз кеси да чертеди аны. «Къуш уясында  нени кёрсе, учханда аны этер» дегенни да кертилигине ийнанады.

Ол белгили гляциологубуз, география илмуланы кандидаты Керимланы Абдуллахны юйюрюнде ёсгенди. Атасын, ана къарындашын, кёпле таныгъан, билген алимибиз Улакъланы Махтини, юйюрюню киеую, эл мюлк илмуланы доктору Малкъондуланы Хамитни кёре, къызчыкъ аллындан да биле эди аны излеую илму болгъанын.

Тамата эгечи Фатима да ол жолну сайлагъанды. «Экономика илмуланы доктору» деген даражагъа, жашлыгъына да къарамай, тийишли болуп, РАН-ны бизни республикада илму арасыны Информатика институтуну алим секретарыды. Кичилери Зухура уа, аналары Ирезеванча, медицинагъа баргъанды. Ол стоматологду. Нальчикде Физкультура диспансерде консультация-диагностика бёлюмню таматасыды.

Къызла ариу юйреннгенлери, тутхан ишлерин тынгылы бардыргъанлары бла да хурметге тийишлидиле. Раузат атасы бла анасындан сора да, алагъа юлгю ынналары бла аппалары болгъанларын айтханды.

«Жомакъларын ашыгъып сакълагъанбыз»

Улакъланы Зейтунну (анасыны атасын) сюйюп сагъына, ала, сабийле, тамата къачан жомакъ айтады деп сакълап туруучуларын, аны тёгерегине жыйылыучуларын эсгереди. Ол фольклорубузну, тарыхыбызны да иги билген адам эди. Кёп жылланы Лашкутаны школунда, ызы бла Кёнделенни интернатында директор болуп да тургъанды. Элде уллу музей къурап, аслам заманны анга таматалыкъ да этгенди. Артда иги кесекни ол махкеме аны атын да жюрютгенди.

«Бусагъатда адамла сериалны къалай сакълай эселе, аппабыз бла тюбешиулени, аны сейирлик хапарларын алай сакълагъанбыз», - дейди Раузат. Зейтун а жомакъланы кеси къурагъанды. Ол аланы китапла этип да басмалагъанды. Ынналары Зокаланы Хаджи-Мырзаны къызы Радимхан да устаз болуп тургъанды.

Таукел атламла бла

Айхайда, аллай юйюрде ёсген сабийлеге кеслерине жашауда жумуш сайлагъан да къыйын болмагъанды. Раузат а, Нальчикни 8-чи номерли орта школун алтын майдал бла тауусуп, ызы бла КъМКъУ-ну филология факультетини орус тил эмда литература бёлюмюнде окъугъанды. Студент кезиуюнде да билими, ётгюрлюгю бла да айырмалы болгъанды. Кёп эришиуде кесини, вузну да атларын айтдыргъанды.

Бюгюнлюкде, башында айтханыбызча, Гуманитар тинтиуле бардыргъан институтну къарачай-малкъар адабият бёлюмюнде ишлейди, филология илмуланы кандидатыды. Ол даражагъа уа къыз «Эволюция индивидуального стиля поэзии Кайсына Кулиева» деген диссертациясын къоруулап жетгенди. Анга илму башчылыкъны белгили алим Юрий Тхагазитов этгенди.

Закийни энчиликлерине тюшюне

Алып къарагъанда, сагъынылгъан тема бла байламлы тюрлю-тюрлю оюмла да келедиле акъылынга. Бир - бирде биз закийибизни юсюнден кёп статья, китап, башха изданияла басмаланнгандыла, энди не жангы зат айтыргъа боллукъду деп сагъышланабыз. Алай эсе да, илму бла кюрешгенле аны таркъаймаз ниет байлыгъыны теренлиги бла бизни бир-бирине ушамагъан сейир кёз къарамлары бла шагъырейлендиргенлей турадыла.

Раузат да, кесини диссертациясы бла ишлей, энчи ызла излегенди. Акъылманны назмуларына, биз юйреннгенча, жангыз анализ этип къоймагъанды. Ол аланы суратлау амалларына да тийили  эс бёлгенди. Башхача айтханда, чыгъармаланы къуру литературоведение бла къалмай, лингвистика жаны бла да магъаналарына къарап, авторну энчилигин, ол къаллай литература мадар бла къалай хайырланнганын  ачыкълагъанды. Къайсынны поэзиясыны стилистикасын тинте, аны назмуларында тюбеген суратлау амалланы кёргюзтеди. Аны бла чекленмей, белгили алимлерибизден сора да,  бюгюннгю жаш алимлени ол затха кёз къарамларын да ачыкълайды.

- Кёбюсю бир чыгъарманы аладыла да, анга анализ этип къоядыла. Ол манга алай сейир тюйюл эди. Аны себепли башха жолну сайлагъанма. Авторну сагъышлары, ол аланы сёзлени кючю бла бизге, окъуучугъа, къалай бералгъанын кючлегенди мени эсими. Эндиге дери да билгенликге, илму ишим бла кюреше, Къайсын бизни халкъыбызны къудурет берген саугъасы болгъанына, аллайла бу дуниягъа бошдан келип къалмагъанларына бютюн тюшюннгенме, - дейди Раузат.

Бу темагъа дагъыда отуз статия эмда уллу монография да («Индивидуальные особенности поэтического стиля Кайсына Кулиева») басмалагъанды. Иши бла байламлы Юрий Мухамедович кёп затны юйретгенине, ангылатханына да ыразылыгъын билдиреди.

Ёсюуню жолунда

Айхайда, къайсы алимни да бир тинтиуле башхаларына кёллендиредиле. Алайсыз илму бла кюрешген ёсген, айныгъан да этмейди. Энди уа Раузатны мураты  малкъар адабиятда ал атламларын этген авторланы чыгъармаларына бусагъатдагъы литературоведение кёз къарам бла багъа бичергеди. Ала миллет поэзияда алгъындан тохташдырылгъан тёрелегеми таянадыла, огъесе жангы ызланымы излейдиле – ма бу затла сейирдиле анга эмда аны бла бирге жарсытхан да этедиле.

Ол чертгеннге кёре, жаш авторланы сагъышлары тюздюле. Ала аылкъа адам билмеген зат къурагъандыла дерча тюйюл эсе да, адетлеге уа кертидиле. Алим къызны оюму бла уа, керексиз жангылыкъладан, башламчылыкъладан эсе, белгили жол бла баргъанлары игиди.

Аллындан алай юйренселе, бирси ызланы кёрюрге, алада кеслерин сынаргъа артда онглары да боллукъду, дейди. Ол затланы тинте, кеси да ёсерге, айныргъа излейди. Республикадан тышында да кёпле билген филология илмуланы доктору Кучукланы Зухурача, белгили, уллу алим болургъа мурат этеди.

 

Мокъаланы Зухура.
Поделиться: