Театр – кесине байлагъан ёмюрлюк сюймеклик

Къулийланы Къайсын атлы Малкъар къырал драма театрны директору, КъМР-ни халкъ артисти Жангуразланы Байдуллахны жашы Мажитни, жарыкъ кёллю, ачыкъ жюрекли, къудурет фахмудан толу юлюшлю сахна жулдузну, танымагъан бизни республикада угъай, битеу Шимал Кавказда да хазна болмаз.

Кёпле аны комедиялы актёрча кёредиле, алай ол тюз оюм тюйюлдю.  Аны амплуасы андан кенгди: трагедияны жигитинден башлап драмалы персонажгъа дери. Артистни чыгъармачылыкъ жетишимлери кёпдюле. Ала Малкъар театрны сахнасында ол къурагъан аламат сыфатладыла: Тёппеланы Алимни «Артутайында» Лука, Н. Гогольну «Къатын алыуунда» Къуймакъ, Г. Горинни «Геростратны унутургъа» пьесасына кёре салыннган оюнда тутмакъчы, Р. Шериданны «Дуэньясында» дон Херонимо, Токумаланы Жагъафарны «Чонай къатын алады» дегенинде Чонай, Ж.- Б. Мольерни «Тартюфунда» Оргон, Б. Нушични «Философияны докторунда» Живота эм кёп башхала.

Жолла, жазыу да жашауда бизни къайры элтириклерин, жетдирликлерин киши да биле болмаз. «Къадар хар нени да кеси сюйген инсанлагъа тап тюшюреди», - дегенди французлу философ Ф. Ларошфуко. Баям, Мажит къадар сюйгенлени къауумундан болур.

1987 жылда аскерде къуллукъ этип къайтханлай, ол ГИТИС-де окъургъа сайлау урумланы жетишимли ётгенди. Анда, ара шахарда, ол шарт ангылагъанды къадар анга ариу кёзден къарагъанын эмда чыгъармачылыкъ къолайлыгъын толусунлай жашаугъа кийирирге онг чыгъаргъанын. Аны себепли, кече-кюн демей, окъургъа кёлленнгенди.

А. Луначарский атлы ГИТИС-де ол СССР-ни халкъ артисти П.О. Хомскийни курсуна тюшгенди. Табийгъатдан берилген фахмулулугъу, итиниую, иш кёллюлюгю эм педагогланы ахшы кёзден къарагъанлары аны уллу жолгъа элтген гитче атламларын базыныулу этдиргендиле. Шёндю да ол къыйынларын аямагъанлай, аны тюрлю-тюрлю амплуалада сынагъанлай тургъан устазлары Н.Д. Ковшовну, Д.Т. Ливневни жюрек жылыуу бла эсгереди.

Белгилерге керекди, ара шахарда жашауну энчилиги Мажитни кёз къарамларын тюрлендиралмагъандыла: ол алгъынча миллет культурасына кертичилей, халкъына табыннганлай къалгъанды.  Аны жюрегинде жашагъан Малкъаргъа сюймеклиги уа кюнден-кюннге бютюн кючлене, жангы къарыу ала баргъанды. Ол кезиуледе ангылагъанды жаш артист халкъны культурасыны мурдорлары болгъан тил, эпос, фольклор, дин, икусство миллет театрны репертуарыны да мурдорлары болургъа кереклисин.

Онбеш жаш фахму къайтхан эдиле ГИТИС-де бийик билим алып. Мажитни къолунда уа айырмалы къызыл диплому. Мында уа алагъа ёз жерлери къучагъын жайып тюбегенди, Малкъар театр да ала бла ахшы умутларын байлап эди. Алгъа, алгъа, тохтамай алгъа!

1998 жылда республикада Мажит къурагъан сатираны бла чамны ингири ётгенди. Аны аллында уа Каплан Вороков «Моя республика» газетде былай жазгъанды: «Бу концертни бирсиледен энчилиги КъМР-ни сахнасына эстрада монолог жанрда ишлеген артист биринчи чыкъгъанындады. Бюгюнлюкге дери быллай зат малкъар сахнада угъай, орус эм къабарты сахналада да болмагъанды».

Ызы бла жыл да озгъунчу айтхылыкъ «О-ха-хай!» Музыка театрны сахнасын жарытханды. Ол концертде Мажитни жюгю уллу болгъанды – монологларын (аланы уа анга Токумаланы Ж., Къулийланы Х., Маммеланы И., Табакъсойланы М., Глашланы Б. жазгъандыла) айтханы бла бирге ол концерт программаны да аламат бардыргъанды. Аны биргесине уа Газаланы Алим, Мусукаланы Руслан, Мамайланы Фатима, Ольга Сокурова, къарындашла Апполаны Альберт бла Артур жыйылгъанланы къууандыргъандыла.

Къыйынды актёргъа тохтамай алгъа барып тургъан. Биразгъа тохтап, жюрек жауунг тауусулса, артха бурулуп, жангы къарыу алып, алай келирге тийишлиди. Алай кёпге тохтагъанны уа чыгъармачылыкъ тотлукъ басып къояды. Ол затланы ангылап, Мажит да кесине солуу бермегенди.

- Искусствону адамы бек биринчиден мени этгеним миллетиме жарармы деп сагъышлы болургъа керекди. Ишлеген а битеу халкъны къадары, жазыуу сени къолунгда болгъанча алай этерге борчлуса, - дейди жигитим.

1999 жылда Шериданны «Дуэньясы» малкъар сахнада тауча сёлешгени кёплени къууандыргъан эди. Мажит анда дон Херонимону ойнагъанды.  Л. Хорошавин ол жыллада «Кабардино-Балкарская правда» газетде жазгъаныча, актёрну оюну къараучуланы жюреклерине садакъ окъла жетдиргенча эди. Андан сора Къулий улу атлы театрны юсюнден ол ара шахарны театрларындан артха къалмай ишлеяллыкъды дегенча оюмла айтылгъандыла.

Башында сагъыннганыбызча, Мажитни кёп аламат рольлары къараучуну эсинде къалгъандыла. Аланы араларында «Тартюфдан» Оргон.  Аллай рольла бардыла, баш рольла болмай, алай битеу сахнада бола тургъан ишле аны тёгерегине тизилген. Оргон аллайладанды, спектакль кеси да малкъар сахнада кёргюзтюле тургъанладанды. 1991 жылда Жангураз улу бу жигитни сыфатында чыкъгъанынлай, болмагъанча къызыу къарсла къагъылгъан эдиле. Ол жаш актёрну къараучу жаратханын, кёрюрге сюйгенин билдирген къууанчлы шарт эди.

Балтаны ал уруму къалай эсе да, ахыры да алайды дегенлей, бюгюн да барады ол сахна искусствону къыйын жолунда Мельпоменагъа къуллукъ этгенлей, табыннганлай.  Сёзсюз, къараучу да сюйгенди аны. Аны тауушлукъ къарслары уа не заманда да эшитилгенлей турадыла аны къулагъына, бирде къууандыра, бирде мудахландыра, сагъышландыра.

2010 жылда Мажит Къулийланы Къайсын атлы Малкъар къырал драма театрны директоруну къуллугъуна салыннганды. Андан бери кёп заман озгъанды, аслам иш тындырыргъа жетишгенди. Театрны мекямы тапландырылгъанды, коллективни арасында байламлыкъла кючленнгендиле, жангы премьерала, сабий жомакъла терк-терк салынып башлагъандыла, гастроль тёреле да жангыртылып, бизни труппабыз къоншу республикаладан тышында да, тыш къыраллада даражалы фестивальлагъа къатышып къайтханды.

Сёзсюз, Малкъар театр баргъан 80 жылдан артыкъ заманны жолунда кёп тюрлениуле болгъандыла, иги жумушла, къужур болумла да тюбегендиле. Хар затны кесини заманы, жери, сагъаты. Спектакльле да хар заманда айтхылыкъ болуп къалмайдыла, учхараракъ ётгенле да тюбейдиле. «Алай ол кезиуню ичинде бир зат а ахырысы бла да тюрленмегенлей келеди, - дейди Жангураз улу, - ол да неди десегиз, Малкъар театрны иги ойнагъан, ишлерин сюйген, фахмулу актёрлары».

Юйюр насыбы да тутханды Мажитни. Аны жашау нёгери Мамайланы Фатима КъМР-ни сыйлы артисткасыды, фахмулу макъамчыды, жырчыды. Жашлары Мусса, къызчыкълары Мариям да хунерли, окъууда жетишимли жаш адамладыла.

Жангуразланы Нажабат.
Поделиться: