Къартая барыуну тыяр онг бармыды?

Арт жыллада алимле къартая барыуну бираз тыяр онгла бардыла деп тохтагъандыла. Анга бизни генлерибизни тирилтиу, аш-азыкъ да себеплик этерге боллукъларына ийнандырадыла. Мен тыш къыраллы, россейли алимлени да бир къауумуну ол жаны бла оюмларын окъугъанма. Келигиз, аланы бир-бирлерине къарайыкъ.

Ашыкъмай ашаргъа

Хар къабынны иги чайнаргъа керекди. Бирле къаллай бир кере чайнаргъа кереклисин окъуна тергегендиле – 30-40 кере. Ашны уллу къабынла бла жутаргъа да керек тюйюлдю. Ашны ашыкъмагъанлай, тынч-тынч ашаргъа тийишлиди. Ма бу оюмну окъугъанымда уа, Франциягъа баргъан кезиуюм эсиме тюшгенди. Бизни кёп рестораннга элтип ашатхандыла. Аланы хар биринде да кёрюп тургъанма французлуланы ашагъанларын. Ала, керти окъуна, бир жары да ашыкъмай эдиле, бир кесек ашай да, тохтай, хапаргъа бола, алай ётдюргендиле заманларын стол артында.

  Бир кюнню ачлай къалыргъа

Италиячыла хар баш кюн ачлай къалыуну дурус кёредиле. Санны-чархны тазалар ючюн а ол кюн жаланда да суу бла кечинигиз дейдиле. Диеталаны жарашдырыу бла кюрешгенлени бир -бирлери уа аны терсге санайдыла. Аланы оюмларына кёре, солуу кюнледе яхшы ашап, аланы ызындан келген кезиуде уа ачлыкъ сынауну хар адам да кётюрюп къалмайды. Андан эсе бараз кюн ашамай тохтагъан игиди. Ары дери уа адамны саны-чархы алгъыннгы кебине келир ючюн, азыракъ ашаргъа керекди.

Сууну не къадар кёп ичиу  

Сууну биркюнлюк мардасын суусаплада, ашарыкълада  болгъан суу бла угъай, жаланда таза суу бла толтурургъа керекди.  Тинтиуле кёргюзтгенлерине кёре, сууну ичиуню мардалары былайдыла: бир килограмм ауурлукъгъа -отуз миллилитр. Сёз ючюн адамны ауурлугъу 60 килограмм эсе, ол бир кюннге 1800 миллилитр суу ичерге керекди.

 Сютден ашарыкъла

Специалистле сютден ашарыкъланы жаулу болмагъан тюлюлерин сайлауну тюзге санайдыла. Сейир болса да, диетологла аны дурус кёрмейдиле. Сылтауун да былай ангылатадыла: Жаусуз ашарыкъла татыусуз болгъанлары ючюн, аланы чыгъаргъанла алагъа бал туз, крахмал да къошадыла.  Андан сора да, аладан кальций адамгъа къыйын сингеди. Ол къанда къалыр ючюн а, Д витамин керекди. Ол а жау бла бирге кетериледи.

  Специалистле сютню, андан ашарыкъланы да къалынлыкъларыны хайырлы процентлерин да тохташдыргъандыла: сютню – 2,5-3,5, къаймакъны – 15, хумзуну – 5-9, кефирни – 2,5-3,2, сары жауну – 82,5.

   Къызылмы неда  жашилми? 

Саулукъгъа кёгетлени къайсылары бек жарагъанларыны юслеринден да тюрлю-тюрлю оюмла жюрюйдюле. Ол оюмлагъа къарай келгенимде,  тинтиучюлени кёбюсю кёк, къызыл кёгетлени хайырлыгъа санагъанларына тюшюннгенме. Ала ачыкълагъаннга кёре, къызыл кёгетледе бла жемишледе ракдан сакълагъан, къартайыуну тыйгъан да затла бардыла. Сёз ючюн, бадыражанлада, грейпфрутлада бла харбызлада, жилекледе, къызыл жюзюмде, наныкълада, къызыл алмалада ала асламыракъдыла. Ма ала къан басымны таплай тутаргъа эмда жюрек аурууладан сакъланыргъа себеплик этедиле. Балли бютюн игиди.

     Эт угъай. чабакъ

 Арт жыллада  къызыл этни юсюнден да тюрлю-тюрлю оюмла жюрюйдюле.  Аланы асламысы аны ашамау жанлыдыла, ол чегиледе рак аурууну къозгъайды деп. Аны чабакъ бла алышыуну дурус кёредиле. Алай чабакъ да жалгъан кёлледе угъай, черекледе бла тенгизде ёсгенледен болургъа керекди дейдиле. Алай мен билгенден, бусагъатда жалгъан кёлде ёсдюрюлмеген чабакъла бек аз тюбейдиле тюкенледе. Жаланда сельдни юйренмегендиле алыкъа жалгъан амалла бла ёсдюрюрге. Аны себепли кёп специалистле аны ашагъыз дейдиле.  Анда да омега-3, Д витамин да асламдыла.