«Сынаула жаланда окъуучуну билимин ачыкълап къоймай, аны устазыны ишини даражасын да баямлайдыла»

Усталыкъ бла байламлы сайлауларын бош анстан этмегенлерин ачыкълап,  тюрлю-тюрлю конкурслада айырмалылыкъларын кёргюзтген жаш устазларыбыз арт кезиуде бизни кёллендиргенлей келедиле. Алгъаракълада  аланы санына дагъыда къошулгъаны бютюнда къууандыргъанды. Ол а Яникойну Байсолтанланы Алим атлы битеулю билим берген мектебини математикадан окъутхан устазы Элеккуланы Лейляды.

Битеу да къыралда бардырылгъан «Россейде Жылны устазы-2022» Битеуроссей конкурсну Чегем районда озгъан муниципал урумуна къатышып, биринчи жерге чыкъгъанды.  Аны республиканы бёлюмюню уа лауреаты болгъанды. Биз аны бла ишини, башха затланы юслеринден да ушакъ этгенбиз.

-Лейля Хажимуратовна, эришиуге къатышыргъа къалай бла кёлленнгенсе?

-Аны юсюнден школда билдиргендиле. Мектепни директору Къудайланы Айшат Солтановна бла завуч Байсолтанланы Лейля Закиевна кёллендирип, аллай эришиуге къатышсам усталыкъ жаны бла ёсеригими да ангылатхандыла.

Алагъа, дагъыда биргеме ишлеген устазла Бечелланы Асият Суфияновнагъа, Трамланы Азиза Шарапиевнагъа, Ботталаны Жамиля Мурадиновнагъа, Айтекланы Марьяна Олеговнагъа,  Уяналаны  Жанна Алимовнагъа, Габаланы Зухура Шарафутдиновнагъа, Биттирланы Светлана Владимировнагъа манга бу жумушда билимлерин, ангылауларын аямай болушлукъ этгенлерине, иги кесек затха тюшюндюргенлерине ыразылыгъымы айтыргъа сюеме.

Усталыгъым бла байламлы быллай даражалы конкурсха алыкъа биринчи кере къатышханма. Аны себепли манга тамата коллегаларымы юйретиулери эришиуге тийишлисича хазырланыргъа онг бергендиле.

-Не десек  да, бюгюнлюкде окъутуу-юйретиу процесс иги да башхаракъ болгъанды. Сабийле сени дерсинги сюер ючюн не мадарланы хайырланаса?

Кертиди, бусагъатда, алгъынча, жаланда мел эмда къанга бла чекленип къалаллыкъ тюйюлсе. Жангы зат айтырыкъ болмам, алай эсе да, компьютер технологияланы ишиме  кийире барыуну излейме.

Билемисиз, шёндю сабийле акъыллыладыла. Ала кеслери да компьютерле кибикдиле, нени да биледиле. Аны ючюн а устазгъа бютюнда  кёпню билирге, окъуучу соргъан затха жууап тапмай къалмазча болургъа тийишлиди.

Алайды да, интернет платформаланы къыйматлы халда хайырланыргъа керекди. Жаш тёлю компьютерсиз болмайды шёндю. Алай эсе уа, ала аны тюз жаны бла хайырлана билирча этерге керекди.

Сора дерсле бир тюрсге къуралып, бири бирине ушап угъай, хар жолдан да бир жангы зат къошула турса игиди. Сабийле алада оюн халда, командала болуп ишлерге да сюедиле. Аллай амалла, аланы дерсге сейирлерин ачхандан сора да, бир бирлерине таянчакълыкъ эте билирге да юйретедиле.

Жангы амалланы интернетден алгъаным да болуучуду. Билесиз, анда бюгюнлюкде нени да табарыкъса. Алай эсе да, асламысында мадарланы кесим къураргъа сюйюучюме.

-Ишинги магъанасын неде кёресе?

-Сабийлеге хайыр келтириуде. Бюгюн алагъа биз къаллай билим берсек да, тамблагъы жашауубуз анга кёре къураллыкъды. Къайсы устазны да мураты тийишли, адепли, окъуулу да тёлюню юйретиу, ёсдюрюу болур деп сунама.

-Дуния пандемия болумгъа тюшгенлей, математикадан ЕГЭ-ни бериу да бир кесек тюрленнген эди. Ол жаны бла къалайды кёз къарамынг?

-ОГЭ, ЕГЭ-ала керекдиле. Бу тюрлю сынаула жаланда окъуучуну билимин ачыкълап къоймай, аны устазыны ишини качествосун да баямлайдыла.

Билемисиз, 2020-2021 жыллада берилгенича къалса да боллукъ эди экзамен. Нек дегенде математика сабийге школдан сора окъуугъа кирирге керек тюйюл эсе, аны окъугъанына кёре белги салып къойгъан да тап эди. Аны хайыры бла стресс деген зат да азыракъ болгъанды.

Алай эсе да, быйыл жангыдан Бир къырал экзамен пандемиягъа дери къалай берилген эсе да, алай къуралгъанды. Профильли тюрлюсюн сайламагъанла да сынаулагъа барлыкъдыла.

-Бир къырал экзамен - ол устазны ишини качествосун ачыкълайды дейсе. Математика уа, барыбыз да билгенликден, борчлу халда берилген сынауладан бириди. Аны  ючюн а бу предметден окъутханланы жууаплылыкълары да энчирек сунама?

-Хар сабий да  кесича энчиди. Аланы барысына да бирер «ачхыч» табаргъа, къылыгъын, халын дегенча ангыларгъа керек болады. Устазны бла окъуучуну арасында келишиулюк къуралса, билим бериу-юйретиу процесс тийишлисича барлыгъына ишеклик да жокъду.

Сабий сен хайырланнган бир амалгъа тюшюналмай эсе, башха тюрлю мадарны излерге борчлуса. Алай бла уа жаланда окъуучулагъа болушлукъ этип къалмай, устаз кесини ишин да байыкъландырады, тапландырады.

ЕГЭ-ни юсюнден айтсакъ, аны бералмазлыкъ бир сабий да жокъду. Жаланда былайда саулукълары бла байламлы энчиликлери болгъанланы юслеринден айтмайма. Жангызда окъуучу устазыны айтханына эсин бурургъа,  аны  акъылына алыргъа керекди.

Экзаменнге  хазырланыу жаны бла жууаплылыкъны педагоглары бла  бирге школчула да сезселе, жетишимле да анга кёре ахшыла боллукъдула. Бюгюннгю школну устазы уа заман бла бирча угъай да, андан алгъаракъ окъунамы дейик, атласа тюздю. Нек дегенде, айтханыбызча, бусагъатда сабийле кёпню билгенледиле.

-Ишингден  зауукълукъну къалай бла табаса, не бла сейирди санга математика?

-Билемисиз, дерс бошалгъандан сора сабийле, къатынга келип, алагъа къыйын кёрюннген теманы дерсде аллай бир къыйналмай ангылагъанларын айтсала, кеслерини сезимлерин, оюмларын билдирселе, жангыдан илхам келгенча боласа. Бютюнда кёлленип,  акъылынгы, къарыуунгу да ишинге берлигинг келеди.

Ма аллай бир чакъ ючюн окъуна болады школда ишлерге, ийнаныгъыз. Ол кезиуде сезиминги бир сёз бла айтып ангылатхан окъуна къыйынды.

Математиканы уа школда устазым Къазийланы Мариям Ибрагимовнаны хайырындан сюйгенме. Былайда эм алгъа педагогну кесин жаратып, анга ушаргъа  излеп, дерсин да сюйгенме дерге боллукъма. Ол манга эм биринчи юлгюдю.

Сора задачаланы этген не заманда да сейир кёрюннгенди. Аланы бирин тамамласанг, ызы бла  бютюнда къыйынырагъын этерге къызынаса.

-Бош заманынгда уа не бла кюреширге сюйюучюсе?

-Аны, айып этмегиз, юйде сабийле бла оздурургъа излейме. Жашчыкъла экиси да алыкъа гитчеледиле, садикге жюрюйдюле.

Бош заманым, кертисин айтханда, кёп да къалмайды. Алай а Огъары Малкъаргъа ата юйюме барыргъа да сюеме. Анам-атам саулукъда эм насыплыгъа санайма кесими. Аланы барлыкълары къанат кердиреди, кёллендиреди.

Дагъыда волейболну сюйюучюме,  болсада шёндю аллай амалым жокъду. Сора, хар таулу тиширыуча, эшиуню да жаратама-бютюнда ыргъакъчыкъ бла эшерге. Ол жумушха уа бизни школда технология дерсде устазыбыз Тетууланы Роза Инзреловна тюшюндюрген эди да, хар заманда ыразыма анга.