Бушуулу, къууанчлы рольланы да бирча уста ойнагъанды

КъМР-ни халкъ артисти эм сыйлы Бачиланы Мухамбийни жашы Ахмат дуниясын алышса да, аны таныгъанланы эслеринде жашап турады.

Жарыкълыкъны сюйдюрген сабийлик

Мухамбий да, къарындашы Барисбий да Уллу Ата журт урушда болгъанларына да къарамай, аланы юйюрлери узакъ Азиягъа кёчюрюлгенде, ала Къыргъызстанда Ош областьха тюшгендиле. Барисбий къайтмагъанды урушдан, Мухамбий а ахлуларын, ол санда къызы Шеризатны бла жашы Асхатны, Къара-Суу элде тапханды. Ахмат анда 1951 жылда 6 июльда туугъанды.

 Киши жеринде ачса да дуниягъа кёзлерин,аны эсли сабийлиги уа ата журтубузда, Акъ-Сууда ётгенди. Ол да башхалача ёсгенди, бир энчилиги – тирнекли сабий болгъанды, жырларгъа, тепсерге сюйгенди, школ самодеятельностьну ишине тири къатышханды. Алай бла аты иги да белгили болгъандан сора, аны  «Кабардинка» къырал академия тепсеу ансамбльге чакъыргъандыла.

Москвада – уллу маданият арада

1972 жылда, Москвада ГИТИС-де окъургъа таулу жашладан бла къызладан фахмулуланы сайлап башлагъанда, Ахматны ары нёгерлери чакъыргъандыла. Комиссияны сынауларындан ётюп, ол «Кабардинка» къырал академия тепсеу ансамбльден кетип, ара шахарда дуниягъа айтылгъан институтда окъургъа тебирегенди. Билим алыргъа аны мураты эди да, кеси сюйгенча болгъанды.

Ол актёр усталыкъгъа РСФСР-ни халкъ артисти Владимир Дудинни студиясында юйреннгенди. Битеу дуниягъа белгили устазлары айтханнга, сахнада сыфат къураугъа, аны чегине жетдириуге да бирча кёл салгъанды. Уллу шахарда тюрлю-тюрлю театрлагъа барып, анда экранда кёрген актёрларын  танып, аладан кёп затха юйренир насыбы болгъанды Ахматны. Ол аланы хар биринден да алгъанды аны ич дуниясын бай этген бир кесек зат.

Диплом ишледе кесин сынау

Ахмат окъугъан студияда малкъар сахнаны жарытхан артистле аз тюйюл эдиле: Мырзаланы Солтан, Атмырзаланы Магомет, Къалабекланы Мухарбий, Мамучиланы Кемал, Тетууланы Анатолий, Шауаланы Орусбий, Текуланы Рая, Акъайланы Аминат… Аланы арасында Бачи улу энчи эди – жыл саны бла да таматаракъ, терен оюмлу, къарамы бла кёп айта билген, къылыгъы, фахмусу, билими бла кесин сюйдюрген. 

1977 жылда институтну бошап, Къабарты-Малкъарда Шогенцуков атлы театргъа ала Москвадан диплом ишге юч спектакль хазыр этип келгендиле: Софоклну «Антигонасы» (кёч. Мокъаланы Магомет), Шекспирни «Ромео бла Джульеттасы» (кёч. Бабаланы Ибрагим), Мольерни «Дон Жуаны» (кёч. Гулаланы Башир).

«Кязимни ролюн ойнагъаным мени тюрлендиргенди»

Тёппеланы Алимни «Артутай» деген повестине кёре спектакль салама дегенде, авторгъа пьеса жаздырып, Къулийланы Борис анда Айдаболланы Артутайны - малкъар бийни ролюна Ахматны чакъыргъанды. Ол белгили адамны сыфатын сахнада кёргюзтюу, бютюнда дин алышыныуну юсюнде, бир да болмагъанча уллу борч эди артистге. Алай Бачи улуну Артутайы тёрели жорукъладан чыгъып, башха тюрлю жол башлагъанны къаллай ауарала, ажымлы ишле сакълагъанын, жангы дин жашаугъа не тюрлю къыйынлыкъла бла киргенин кёзбаусуз туура эталгъанды.

Артистни халкъны эсинден бюгюн да кетмеген ролю уа Тёппеланы Алимни пьесасына кёре салыннган «Азап жолу» спектакльде (1989 ж.) Кязим хажиди. Кёчгюнчюлюкню азабын уллу поэтни къадары бла байламлы этген фахмулу жазыучу, пьесаны автору актёр бла аны жигити бир бирлерин алай тап тапханларына бек къууаннганы эсимдеди. Акъылманны ойнагъан Ахмат, къалай эсе да, кеси да билмей тургъанлай, хар таулу юйню жууугъу болуп къалгъан эди. Аны: «Кязимни ролюн ойнагъаным мени тюрлендиргенди», – дегенин Алим бир да унутмай эди.

Юйреннгенди, башхаланы да юйретгенди

Актёрланы хазырлагъанда, аланы тепсерге, жырларгъа, сермеширге, не тюрлю да къымылдаргъа юйретгендиле. Ахмат ол затланы иги билгенди. Ма ол себепден Шимал Кавказны искусстволарыны къырал институту ачылгъанда, аны ары «Сценическое движение» деген предметден дерс берирге чакъыргъандыла.

 «Ол бизден таматаракъ эди да, къайсыбызгъа да сакъ болгъанды. Мен андан кёп затха юйреннгенме, – деп эсгереди шуёху Атмырзаланы Магомет, Малкъар къырал драма театрны баш режиссёру. – Ол кёп окъугъады,  тепсеген да бек ариу этгенди. Сахнада чанчыучу къылыкъла бла уруш бардыргъанда да андан устабыз болмагъанды арада. Студент заманда, артда да аны тёгерегине жыйылгъанбыз».

Бачи улу жамауат сюйген, асыл адам эди. Малкъар сахнада алтмышдан артыкъ сыфат къурап, къууандыргъанды къараучуланы. Жарсыугъа, эртте кетгенди – 2001 жылда 13 декабрьде. Аны жашау нёгери Гыллыланы Фатима да туралмгъанды ансыз. Ахматны къызы Залина врачды. Жашы Элдар а къырал органлада ишлейди.

Мусукаланы Сакинат.
Поделиться: