Саусузлагъа багъыуну сайлагъанды

 Хирург Гюлюйланы Фозия Лашкута элде Махтини бла Галинаны юйюрлеринде туугъанды. Школну къоншу элде Жанхотияда алтын майдалгъа тауусханды, ызы бла Къабарты-Малкъар къырал университетни медицина факультетин къызыл диплом бла бошагъанды. Битеулю хирургия жаны бла интернатураны ётгенди, сора ординатурада эки жылны РостГМУ-да «Жюрек-тамыр хирургия» жаны бла окъугъанды, анда да айырмалы болгъанды. Усталыгъын Дондагъы Ростовда «Диагностикада эм багъыуда рентгенэндоваскуляр амалла» жаны бла ёсдюргенди. Чынтты врач тохтаусуз юйренирге керекди, дейдиле. Фозия да, ол сёзню кертилигине шагъатлыкъ эте, Россейни кёп ара клиникаларында конференциялагъа къатышханды, тыш къыраллада  - Нидерландыде (2013), Польшада (2014), Францияда (2018) - билимин ёсдюргенди. Уста хирург Кардиология больницада бла Ара поликлиникада ишлейди.

Къыйын усталыкъны уа сабийлигинде сайлагъанды - гитче заманында больницагъа тюшгенди, анда акъ халатлада ариу докторланы сыфатлары жюрегинде къалгъандыла. Андан чыкъгъан кюнюнде врач боллугъун айтхан эди. Хирургияны да кеси сюйюп сайлагъанды, шёндю коронароангиография бла кюрешеди, жюрекни тамырларына стендле салады, операцияла этеди. Бу усталыкъгъа келгенине бир кюнде да сокъуранмагъанды, ол угъай, кюнден-кюннге ишин сюеден сюе барады. 

Жюрек аурууланы саны битеу дунияда да ёсе барады, аладан ёлгенлени саны 30 процентден атлайды эм кёп инфарктны юсюнден эшитирге тюшеди. Алай аладан сакъланыргъа болмаса да, къозгъалыуларын азайтыргъа уа амалла бардыла. Фозия айтханыча, острый коронарный синдромну кезиуюнде къанны жюрекге келиую бузулады эм аны клеткалары ёлюп башлайдыла. Шартлары: адамны кёкюреги къысылгъанча болады, ачытханы сол жанына -  къолуна, инбашына, башына, бирде уа аркъасына да жетеди. Ол солууун алалмай тебирейди, терен солуялмайды, башы ауруйду неда айланады, къусарыгъы келеди. Чархын сууукъ тер басады, терлейди, эси ауаргъа жетеди. Ачытханы 15 минутдан кёпге созулады, нитроглицеринни ичгенликге кетмейди. Саусузда бу ышанланы эслегенлей, мычымай медицина болушлукъну излерге керекди. Жарсыугъа, быллай кезиуледе заман адамны жашаууна къажауду.

Алай аны стенокардиядан айыра билирге тийишлиди. Стенокардияда жюрекни ишемия аурууларындан бириди, анга халкъда «грудная жаба» деп атагъандыла. Врач ангылатханыча, мында да адамны кёкюреги къысады, алай ачытханы приступ халда ётеди, башхача айтханда, аны башланнган эм тохтагъан кезиулери шарт билинедиле. Приступ болгъан заманда адамны артерия басымы кётюрюледи, мангылайын тер басады, жюрегини урууу бирча болмайды. Нитроглицеринни ичгенден сора 1-3 минутдан ол бошлайды.

Бу ауруугъа атеросклероз келтиреди. Артериялада бляшкала къураладыла, аны хатасындан жюрекни клеткаларына кислород кереклисича бир ёлчеминде жетдирилмейди. Дарман ичдим да тап болдум деп, тынчайып къалыргъа жарамайды, багъылыргъа керекди. Бир-бирде операция да излениучюдю, деп чертеди ол.

Къан тамырлада варикоз бек жайылгъан аурууладанды, кёзге да ол артыкъ ариу кёрюнмейди. Фозия аны сылтауларыны, къалай сакъланыргъа боллугъуну юсюнден былай айтады:

Кертиси бла да, къан тамырланы кенгериулери аслам тюбейди. Аны сылтауу тамырланы клапанларыны ишлеулери бузулгъанындады. Аны хатасындан къан чархда кереклисича айланмагъанлай тамырлада жыйылады, ала да, аны сыйындырырча, кенгерип башлайдыла. Адамны аякълары аурутадыла, терк арыйдыла, ауур болгъанча кёрюнедиле. Сылтаула аз тюйюлдюле. Биринчи жерде наследственность барады – атада, анада неда башха къаршы жууукълада варикоз болгъан эсе, ол юйюрде башхалада да тюберине къоркъуу ёседи. Инсан къаллай жашау бардыргъаны да – аслам заманны олтуруп неда сюелип ишлеу - уллу жерни алады. Артыкъ семизлик да жюрекге бла тамырлагъа хайырлы тюйюлдю.

Тиширыулада варикоз эр кишиледен асламыракъ болуучуду, баладан ауурлукъ бар эсе, ол къозгъалырына къоркъуу чыгъады. Диагнозну врач-флеболог салады, багъыу симптомла къаллай бирге кёрюннгенлерине, аурууну жайылгъанына кёре тохташдырылады. Ол тынч халда ёте эсе, компрессионный трикотажны жюрютюу, тамырланы къабыргъаларыны тонусларын игилендирген препаратланы хайырланыу, физиотерапия, магнитотерапия болушурукъдула.

Тишырыулада варикоз бийик табан чурукъла бла байламлы да боллукъду. Кюн сайын неда кёп заманны аллай чурукъланы жюрютюу кесини «къошумчулугъун», айхай да, этеди, дейди доктор.

 Тамырланы диагностикасы УЗИ бла бардырылады, аны болушлугъу бла терини теренинде тамырлагъа, къан къалай баргъанына къараргъа, аурууну башлана тургъан кезиуюнде табаргъа эм багъыуну тохташдырыргъа боллукъду. УЗИ-ни ётерге врач быллай болумлада буюрлукъду: аякъларыгъыз кёбюп неда къурушуп къалсала, жюрюгенде неда тынч олтуруп-жатып тургъаныгъызда ачытсала, теригиз кёгерсе эм жарала (язвала) чыкъсала, диабетден эм артыкъ ауурлулукъдан къыйнала, инсульт неда инфаркт болгъан эсегиз. Бир-бирде тамырлагъа операционныйде КТ неда венография этиледи.

- Ишлемеген клапанланы бла кенгерген тамырланы тап халгъа келтирирге лазер коагуляция болушурукъду. Варикозну багъыуда – ол шёндюгюлю излемлеге келишген эм ахшы амалды. Варикоз ол жангызда косметический жаны бла чурум тюйюлдю, заманында багъылмай къалса, артда адамны жашауун иги да къыйын этерге, сёз ючюн трофический язваланы, тромбофлебитни къозгъаргъа боллукъду. Ишимде мен варикоздан ауругъанлагъа аслам тюбейме, аны ючюн белгилерге сюеме – врач айтханны этгенни, саулугъуна уллу кёллю болмагъанны алгъыннгы жашаууна къайтарыргъа онг барды, - деп юйретеди ол. -    Лазер коагуляция терк этиледи, андан сора реабилитация изленмейди. Таблеткала бла мазьла аурууну бакъмайдыла, аны ышанларын азайтадыла, ол а жайыла барады.

Бизни адамларыбыз ауруу бюкгюнчюге дери врачха барыргъа сюймеучюдюле. Алай 45 жылы толгъунчугъа дери адамгъа, аны бир тюрлю тарыгъыулары жокъ эселе, борчлу халда жюрегин тинтдирирге керекди деп айталмайма. Андан сора уа жылгъа бир кере кардиограмманы ётсе игиди, керек болса, врач аны УЗИ-ге иерикди. 

Саулукъну сакълауда профилактика уллу жерни алады. Жюрек, тамыр системада чурумла чыкъмазча аш-азыкъгъа эс бурургъа, аны тюрлю-тюрлю этерге, хант тузну, татлыны азайтыргъа тийишлиди. Къанда бал тузну бла холестеринни да ёнчелей туругъуз. Сора, къууандыргъан, кёлюгюзню кётюрген затлагъа бегирек эс буругъуз, ол жангызда жюрекге бла тамырлагъа угъай, саулайда халыгъызгъа игиди, дейди специалист.

 

Кульчаланы Зульфия.
Поделиться: