Театр аны ёмюрлюк сюймеклиги эди

Ёмюрюн Къулийланы Къайсын атлы Малкъар къырал драма театр бла байламлы этген актриса, Къабарты-Малкъарны, Къарачай-Черкесни да сыйлы артисткасы Текуланы Махайны къызы Раузат алгъаракъда жашау жолун тауусханды. Аны бла байламлы мудах да, жарыкъ да сагъышла бийлейдиле аны таныгъанланы, биргесине ишлегенлени, жууукъ-ахлуну да.

Раузат кёчгюнчюлюкде туугъанды, школну Хасанияда 1968 жылда бошагъанды. Сора театргъа жаш адамла керек болуп, ары баргъанды. Анда бир къауум жыл болушлукъчу къауумда ишлегенди. Ол жыллада Раузат Александр Афиногеновну «Машенька», Маммеланы Ибрагимни «Сюймекликни поэмасы», Боташланы Иссаны «Мен билеме, ол сауду» деген пьесасына кёре салыннган спектакльледе ойнап, малкъар къараучулагъа кесин алай таныш этгенди.

Ол жылланы эсгере, Раузат былай айта эди: «Фахмулу адамланы къатларында болсанг, ала бла бир сахнагъа тюшсенг, хар сёзлери, къымылдагъанлары да дерс болады. Кесим сынагъанма аны. Кёзюнге келтирчи, къаллай аламат артистлени таныгъанма мен, сабий, жаш къызчыкъ болуп: Маммеланы Ибрагим, Кучукланы Магомет, Къудайланы Маржан бла Ахмат, Балаланы Омар, Махийланы Зоя… Бирин айт да, бирин къой».

1972 жылда Москвада Луначарский атлы театр институтха окъургъа адамла сайланнганда, Текуланы къыз да, уллу конкурсдан ётюп, ол тизмеге киргенди. Анда окъугъан беш жылын Раузат жашауунда бек насыплы заманнга санагъанды. Анда окъутхан профессорла элледен келген, таулу жашланы бла къызланы биринчи кюнден окъуна сюйгендиле. Ала да ол сюймекликге жууапха иги окъугъандыла, низамлы болгъандыла. Окъуу юйде малкъар студия бек кючлюге саналгъаны да анданды. Аланы актёр усталыкъгъа Владимир Фёдорович Дудин юйретгенди. «Ол энчи сакъ болгъанды бизге, – дей эди Раузат. – Ма, сёз ючюн, менде зоб табадыла. Олсагъат больницагъа жатдырып, операция этедиле. Ол кезиуде, ата-ана, эгечкъарындаш къатымда болмагъанда, ол – РСФСР-ни халкъ артисти, РСФСР-ни искусстволарыны сыйлы къуллукъчусу, менсинмей, жюрюп, докторлагъа айланып, манга къалай къайгъырып тургъанын айтхан къыйынды».

Раузат дагъыда айырып тепсеуден устазы Виолета Гонсалесге ыразы эди: «Бир кере факультетни программасында тепсегенибизде, деканыбыз, къууаннгандан, ачыкъ жиляп къалгъаны эсимдеди. Артда, дагъыда тилеп, анга жангыдан къарагъанлары да». Студия окъууда, спортда да алчыла эдиле. Волейболдан – факультетни чемпионлары!

Москвадан ала 1977 жылда юч диплом оюн келтиргендиле. Софоклну «Антигонасында» Раузат баш жигитни ойнагъанды. Актрисаны ол ролюну юсюнден КъМР-ни искусстволарыны сыйлы къуллукъчусу, Малкъар театрны баш режиссёру Атмырзаланы Магомет былай эсгереди: «Мен анда аны сюйген жашы Гемонну ойнагъанма. Къарагъанла бюгюн да айтадыла Раузат анда Антигонаны сыфатын къалай аламат къурагъанын. Комиссия окъуна сейир этгенин жашырмай эди аны усталыгъына. Устазыбыз а Раузатха «египтянка» деп атагъан эди ол оюндан сора. Анда, Москвада, къал деп да тилеген эдиле оюнну кёргенле, алай Раузат алданмагъанды…»

Малкъар сахнада Текуланы Раузат дагъыда кёп сыфат къурагъанды. Ол Жан-Батист Мольерни «Дон Жуанында», Гарсия Лорканы «Къанлы тоюнда», Морис Метерлинкни «Кёк къанатлысында», дагъыда башха классика спектакльледе ойнагъанды. Кесибизни Маммеланы Ибрагимни «Нарт Ёрюзмек», «Шамай къала», Тёппеланы Алимни «Намыс», «Коммунист» эм «Азап жолу», Токумаланы Жагъафарны «Ауанала», «Патчахны сокъур къызы», «Чонай къатын алады», «Эмина», Жантууланы Иссаны «Осуят» деген эм кёп башха пьесалагъа кёре салыннган оюнлада къайда баш жигитледен бирини сыфатын къурагъанды, бирде уа эпизодлагъа къатышханды.

«Гарсия Лорканы «Къанлы тоюнда» Раузат келинни ойнагъанды. Ол спектакльде Раузатны фахмусу бютюнда бек ачылгъанды. Жантууланы Иссаны «Осуятында» уа ол бай Къантемирни экинчи къатыны Сафиятны сыфатын къурагъанды. Баш иеси аны не бек сюйсе да, анасы Айханат, жашын къозута да, келинин тюйдюре турады. Айлы, жулдузлу кече Сафият юйден тауушсуз чыгъып, кесин суугъа атады. Аны алайда айтхан сёзлери – Раузатны монологу – кёплени жилятхан эди. Москвадан миллет театрланы ишлерине къараргъа келген комиссия Раузатны энчи белгилеген эди, – деп эсгереди Атмырзаланы Магомет. – Мен Текуланы Раузат бла ГИТИС-де бирге окъугъанма, андан бери Къулийланы Къайсын атлы Малкъар къырал драма театрда бирге ишлеп келгенбиз. Жумушакъ, жууаш адам, фахмулу актриса, иги ана, керти шуёх. Ол дуниясын алышханы бизни барыбызгъа да уллу ачыу болгъанын сёзле бла къалай ангылатхын? Таматалагъа тюбесем да, къызчыкъларына сёз айталмагъанма, жиляп къалыргъа къоркъуп. Къараучула, ишчи нёгерлери да сыйлагъан, жууукъ-ахлулары сюйген, туугъан-туудукъладан къууаннган эгечибиз эди Раузат бизни. Ол дуниясы жарыкъ болсун».

Къабарты-Малкъарны, Къарачай-Черкесни да сыйлы артисти Мызыланы Таубий: «Раузат бла бирге ишлегенме кёп жылланы, аны ишге жууаплылыгъы бюгюн да кёплеге юлгюлей къалады. Къарачайда, Дагъыстанда да болгъанбыз бир жыйын бла, къайда да кесине энчи тынчлыкъ излемегенди. Нёгерликге, шуёхлукъгъа да кертичи эди. Мен аны бла «Багъалы келин» деген, башха спектакльледе да ойнагъанма, ол ишине толусунлай берилиучюсюн, сахнада ол суратланнган заманнга кёчюп, анда жашау этиучюсюн сюйюп айтама. Эпизодда болсун, толу баш рольда болсун, Раузат аны эбине жетгинчи ишлегенди кесин. Аны Антигонасын а бир да унутмайма. Бек жарсыйма аны бизден кетгенине.

КъМР-ни сыйлы артисткасы Будайланы Ольга: «Ыйыкъгъа эки-юч кере тюбешмей къалмагъанбыз. Бюгюн Раяны бизни бла болмагъаны бек сезиледи манга. Ол аламат адам эди, эгеч эди манга. Сакълайма, сёлешейим деп, телефонну алама да… сора уллу ачыу бла ангылайма жашау кертиликни. Къызчыкъларын а бек сюеме. Аланы жокъламай да тураллыкъ тюйюлме», – дейди, мылы кёзлерин сюрте.

Аны бла бир ушагъымда Раузат: «Малкъар артистлени тамата къаууму хар бири ариу кёргенди мени. Кучук улу: «Къызым», – демей сёлешмегенди. Балаланы Омарны уа бир оюну болуучу эди – мен сахнагъа чыгъардан алгъа, алайчыкъда былай айт деп, жангы сёзле къошар эди. Мен алай этсем а, бир зауукълу кюлюп: «Ма санга юч сом, мени къууандыргъанынг ючюн», – деп, къоймай, хуржунума сугъар эди.

Къудайланы Маржан, Биттирланы Абидат, Махийланы Зоя уа манга кеси къызларынача болгъандыла. Ала бетлери, жюреклери да ачыкъ адамла болгъанлары насып эди», – деген эди. Энди ол ала бла биргеди.

Театрны бюгюннгю кюнюню юсюнден да былай айта эди: «Аламат таматабыз барды – Къабарты-Малкъарны, Къарачай-Черкесни, Ингушну да халкъ артисти Жангоразланы Мажит. Ол жаланда театрны угъай, хар бир актёрну да къайгъысын кёреди, къалай жашагъаныбызны биледи, ийнансанг, дарманыбызны къайгъысын да ол этеди. Баш режиссёрубуз Атмырзаланы Магомет да ишин биледи. Нёгерлерим а – фахмулу адамладыла. Ахча, махтау да угъай, миллет сезим тутады анда - театрда. Кесим къатышсам, къатышмасам да, залда олтуруп, аланы ойнагъанларына къараргъа бек сюйюучюме. Кишини жюрегин къыйнамагъанма, жаныма тийген болса да. Кесими башхаладан алгъа бир заманда чыгъармагъанма. Ишими, ишчи нёгерлерими сюеме. Туудугъума къууанып жашайма. Ол насыпды…»

Хакъ дунияда чекле жокъдула дейдиле. Баям, мындан ары да бизни жерде жашауубузгъа, ахлуларыны, шуёхларыны къууанчларына, уллу поэтибизни атын жюрютген Малкъар театрда баргъан оюнлагъа къарарыкъды бизни Раузат – аламат актриса эм адам жюреги тынчайгъан узакъ да, жууукъ да кёкден.