Хар сабийге ариу сёз, жылы юй табылырма?

Бусагъатда сабийлени жашауларына къоркъуу болгъан юйюрле аз тюйюлдюле. Аланы заманында эслеп, къырал учреждениялагъа билдирирге керекди. Аладан бири Нальчик шахарда   «Намыс» реабилитация арады. Аны башчысы Адальби Карданов айтханнга  кёре, бери тюшген акъылбалыкъланы араларында эки-юч жылны школгъа жюрюмей,  иги окъуй-жаза билмегенле тюбейдиле. Аланы аллай  халгъа жетдиргинчи, тёгерекде-башда адамла,  школда устазла, соцработникле нек эс бурмайдыла?

 Жарсыугъа, быллай сабийлени асламысы ичгичилени, наркоманланы, ишсизлени   юйюрлериндендиле. Психолог сабийлени тёгерегине жыйып, къумачдан тигилген бир  уллу жюрекни аладан бирине берип: «Энди  бу сюймекликден толу жюрекни тёгерекге жиберейик. Хар биригиз аны къолугъузгъа алгъанлай, алгъыш айтыгъыз юйюгюзге», -дейди. Сабийледен бири: «Юйюмде кюн сайын гыржын болсун», -дейди… Экинчиси: «Атам бла анам, тюйюшмей, иги жашасынла», -деп тилек этеди. Была кёп затны кёргенледиле.

Алгъаракъда бир сабийни алып  ёсдюрген тиширыу: «Танышым къоншу фатарда  жашчыкъ  кесинлей жашагъанын айтады. Алгъаракъда  ичгичи анасы ёлюп,  фатаргъа  битеу тийреден бузулгъан адамла жыйыла эдиле кюн сайын.  Аны  бла тюбегенимде, ол арт жыллада анасы бир ичигичи киши бла жашап тургъанын билдиреди. Экинчи сабий тапханындан сора да, тиширыу осал къылыгъын къоялмагъанды. Бир жол ол киши бла ичип, тюйюшюп башлайдыла да, сора къагъанакъны тарт-соз  эте кетип, ёлтюрюп къойгъандыла»… Бу тиширыу, документлени жарашдырып,  жашчыкъны юйюне алгъандан сора, бешинчи классда окъугъан школчу болгъанылыкъгъа, хар затха жангыдан  юйретирге тюшгенди.  Реабилитация арада  да кюн сайын тишлерин тазаларгъа, юслерин-башларын жыяргъа  тюзеледиле балала.

Адальби Карданов айтханнга кёре, «Намыс»  арада  сабийле,  опека органла аланы жашау болумларын сюзгюнчю,  мында турадыла. Бирлери интернатлагъа тюшедиле, аталарын-аналарын  тап халгъа къайтарыргъа онг болса уа – юйлерине. Жарсыугъа, ишсиз  абаданла  балалары бери тюшгенден сора да, бир жерге тохташыргъа ашыкъмайдыла. Белгилисича, бизни  республикада айлыкъ  хакъла бийик тюйюлдюле. Пол жууучу, арбаз сыйпаучу, къалауур болсун, бир сом тёленнген жерде ишлеп башлап, сабийлерин юйлерине жыяргъа ашыкъмайдыла.

 Аны къой да, аланы къырал юйде ёсгенине кёбюсю къууаннган этедиле, «Намысдан» сора интернатха тюшселе да, ыразы болуп къаладыла.

Хау, къырал ачдан ёлтюрмез акъылбалыкъ болмагъанланы, алай ата-ана  жылыуну, сюймекликни  уа бераллыкъ тюйюлдю. Бизде нек эсе да халкъны асламысы окъутуу, юйретиу жаланда къыралны борчу сунадыла. Ол терс оюмдю. Бек биринчи, бу  юйюрню жууаплылыгъыды.

Америкада бла Европада балаларын школгъа жюрютмей,  юйлеринде билим бергенлени саны миллионладыла.  Не билим  берирге сюесиз жашыгъызгъа, къызыгъызгъа, не къылыкъгъа,  ызгъа юйретирге – ол жаланда сизни  ишигизди. Къыралны угъай, ата-ананы. Россейде да  барды орта билимни школгъа жюрюмей алыргъа эркинлик. Алай  аны  бла хайырланнганла  хазна эсленмейдиле.

Юйюр къурардан алгъа, хар адам бу ишни  жууаплылыгъын сезерге керекди. Сабийинг ючюн  сюймеген ишингде (башханы тапмай эсенг) урунурукъмуса, кече-кюн  деп къарамай ишлерикмисе, эрикмей, айдан-айгъа, жылдан-жылгъа къарарыкъмыса баланга-бу соруулагъа  жууапла  бералмайдыла бир-бирле, башлары агъаргъандан сора да.

Карданов  хар сабийге да юй табаргъа  итиннгенлерин жашырмайды. Атасы-анасы  жараусузла, адепсизле, къылыкъсызла эселе, жууукъларына айтадыла. Жарсыугъа,  атылгъанны   юйюне алыргъа  сау тукъумдан окъуна бир инсан да чыкъмай къалады. Бу ишни «Эльбрусоид» жамауат организация да бардырыргъа кюрешгенди. Алай битеу таулу  сабийлени интернатладан юйлерине  къайтаралмагъандыла. Не сейир,  онглары болгъанла окъуна, къагъытла жарашдырып, къыралгъа атадыла балаларын. Казна юйледе  ёсгенле уа артда  сабийлерин ары  келтиредиле… Барды    аллай жорукъ, тёре да.

 «Намыс» реабилитация арада бусагъатда жыйырма бла тёрт юйретиучю, юч психолог, эки соцпедагог, къошакъ билим берген  тёрт устаз  ишлейдиле. Мында  тургъанла  Нальчик шахарны 10-чу номерли школуна  жюрюйдюле. Школ каникулланы кезиуюнде  арада жай лагерь къуралады. Жыл сайын анда жюзден артыкъ сабий солуйду. Ала экскурсиялагъа барадыла, паркда гъыллыучалада учадыла, театрлада  оюнлагъа  къарайдыла. «Намысны» футбол майданы, спорт тренажёрлары, бассейни бардыла.

Сёзсюз,  аламат юйюрледе  да къыйын кезиуле чыгъадыла. Сёз ючюн,   ремонт этген кезиуде сабийлерин къайры элтирге билмеген, жууукълары-тенглери болмагъанлада. Неда  сокращениягъа тюшюп, башха иш излеген кезиулеринде адамла апчыйдыла, абызырайдыла. Ол заманда да  «Намыс» болушады.  Арт жыллада къолларында  къагъанакълары  бла орамда къалгъан тиширыула да тапхандыла мында болушлукъ. Ала  арада  жашап, иш, учузуракъ фатар  излегендиле. Бирле уа бери  ичгичи неда наркоман эрлеринден къачып  солугъандыла.

Болсада, «Намыс» асламысында акъылбалыкъ болмагъан  жашчыкъланы бла къызчыкъланы   жериди. Ала  уа эриши къылыкълы аталарына-аналарына окъуна тансыкъ болуп жашайдыла,  мындан интернатха тюшербиз деп къоркъадыла. Хар бири юйюне къайтыргъа  излейди. Табылсын дунияда юй, иги ата-ана да хар сабийге!