Ариулукъну, тазалыкъны, миллет сезимни сакълагъан макъамла

РФ-ни, КъМР-ни  да искусстволарыны сыйлы къуллукъчусу, республиканы Къырал саугъасыны лауреаты, РФ-ни Композиторларыны союзуну члени Владимир Моловну (1940-2021 ж.ж) аты республикадан тышында да белгилиди.

Моловну чыгъармачылыкъ жолу бай, кёп тюрсюнлю болгъанды.  Ол жазгъан макъамлада биз туугъан жерибизни айбатлыгъын,  аны тарыхын, аууазын эшитебиз.  Сёзсюз, аланы хар биринде авторну жашаугъа, адамлагъа сюймеклиги ара жерни алады.

Аны Борис Кагермазовну  сёзлерине такъгъан  «Лескенская девушка»,  Гыттыуланы Максимни назмуларына  «Есть танец старинный в Хамидии»,  «Праздничный Нальчик», «Я, утро встечая, о мире пою», Инна Кашежеваны тизгинлерине кёре  «Моя любовь» дегенча жырлары неда Къулийланы Къайсынны чыгъармаларына жазгъан  «Песня, подаренная девушкам», «Небо родимого края» атлы  романсларын халкъ бюгюнлюкде да энчи кёреди. «Даханаго», «Камбот и Ляца» опералары бла «Легенда гор» балети уа жаланда республиканы угъай, Россейни маданиятыны алтын фондун байыкъдыргъандыла. Ол КъМР-ни къырал филармониясыны художестволу башчысыны, республиканы культура министрини орунбасарыны эмда  СКГИИ-ни структурасына кирген культура бла искусстволаны колледжини таматасыны къуллукъларында ишлегенинде ёз жерини маданиятына салгъан къыйыны да уллуду.

Владимир Лилович чынтты интернационалист болгъанын да белгилерчады.

                 Биринчи атламла

Владимир Молов 1956 жылда орта школну тауусуп, эгечлери сюйгенча, медицина училищеге кирир умут бла Нальчикге келгенди. Алай, Аллахны буйругъундан киши къутулмайды дегенча, ол  экзаменлени араларында солуу сагъатлада шахарны ара бахчасында айлана,  шахарны музыка училищесине жаш адамланы алгъанларыны юсюнден билдириуню кёреди. Тюзюнлей ары жол салып келип, андан ары жашауун жаныча сюйген музыка бла байлайды.

Ол кезиу элден келген жашха  кертиси бла да уллу сынамча эди.  Училищедеги тёрт жылны ичинде  Владимир тюз жол сайлагъанына тюшюнеден-тюшюне барып, бир да сокъуранмагъанды. Анга себепликни уа атлары айтылгъан музыкантла Трувор Шейблер, Майя Кокова,  Яков Стрельцов, Беатрисса  Фридман, Николай Пахомов этгендиле. Ала жаш макъамчыны искусствону кенг жолуна чыгъаргъандыла. «Бу огъурлу адамланы хурметлерине баш урама. Ала болмасала, мен,  композиторча,  маданиятда жерими не хазна табар эдим, сюйген Къабарты – Малкъарыма жоралауларымы да, баям, жазалмаз эдим», - деп эсгергенди Молов биринчи устазларын.

                Алгъа, Володя,  алгъа!

 1960 жылда  Молов Саратовну  Л. Собинов атлы къырал консерваториясына киреди.

Ол консерваторияда композиция усталыкъгъа  Константин Хмараны классында юйреннгенди, музыка литература бла гармонияны энчиликлерине уа Наталья бла Ростислав Таубеле тюшюндюргендиле,  полифония стильлени анга Иосиф Тютьманов ангылатханды.  Бир къауум замандан ол нарт эпосха кёре  «Даханаго» деген   биринчи миллет операны жазып башлагъанды. Аны биринчи актын ол кесини диплом ишинде кёргюзтгенди. Анда баш жигитлени сыфатларын а биргесине билим алгъан Владимир Барагунов, Светлана Богатыжева, Наталья Гасташева эм бирсиле къурагъандыла.

Моловну чыгъармасы къабарты опера музыкада биринчи сёз эди, аны тарыхында огъурлу, насыплы да башламчылыгъы. «Жаш композитор В. Моловну «Даханагосунда» фольклоргъа энчи эс бурулады, - деп жазгъанды аны юсюнден М. Якубов 1966 жылда  «Советская музыка» деген журналда. –Операны биринчи актын, авторну башчылыгъында эшитгенбиз. Къараучула анга айтып- айтмазча жылы тюбегендиле. Эмда жетишимли уа халкъ айтыула бла хайырланнган хорну партиясын санарчады.  Макъамлары уа тепмпераментлерини кючлюлюклери эм эмоция жарыкълыкълары бла жюрекге жетедиле».

                                             Аперим, маэстро!

Къабарты-Малкъаргъа къайтханындан сора Моловну   1967 жылда республиканы Культура министерствосуну буйругъуна кёре КъМР-ни къырал филармониясыны художестволу башчысыны къуллугъуна салгъандыла. Бу жууаплы иш аслам заманны алгъанлыкъгъа, Владимир Лилович композитор усталыгъын унутмагъанды. Аны излемлери, учунуулары  аламат музыка чыгъармаларында жангы жашау алгъандыла. Алай бла  Алим Кешоковну, Къулийланы Къайсынны, Зумакъулланы Танзиляны,  Борис Кагермазовну, Гыттыууланы Максимни эм башхаланы сёзлерине жазылгъан белгили жырлары халкъ ауузундан бюгюнлюкде да кетмейдиле.

Ол кезиуде республиканы культура министри Константин Эфендиев, Моловну бийик фахмусун эслеп, аны Тбилисини В. Сараджишвили атлы къырал консерваториясыны аспирантурасына окъургъа жибереди. Анда ол СССР-ни халкъ артисти Андрей Баланчивадзени классында билимин ёсдюргенди. Аны башчылыгъы бла Аскерби Шортановну либреттосуна кёре  «Легенда гор» атлы балетни жазып тебирейди. 1971 жылда КъМАССР-ни халкъ артисти Александр Проценко аны республиканы Музыка театрыны сахнасында салгъанды.

                             Учундургъан сёзле

Владимир Лилович тынчлыкъ излемегенди. Аны жашаууну магъанасы, ёзеги да музыка болгъанды. Ол жазгъанланы санын тергеп чыгъаргъа къыйынды Ол отуздан артыкъ драма эм гинжи спектакльлени музыкаларыны  авторуду.

Моловну сахнадан эшитилген чыгъармалары, бизни,тынгылаучуланы, халкъ фольклоргъа жууукълукълары эм бийик профессионаллыкълары бла кёлюбюзге жетедиле. Аны бла байламлы былайда бир шартны эсгерирге сюеме.  Бир жол уллу аудиторияны аллында композиторну Къулийланы Къайсынны «Песня, подаренная девушкам» деген назмусуна жазгъан жырыны бла «Небо родимого края» атлы чыгъармасына кёре къуралгъан романсыны премьералары болгъан эди. Залда ахыр аккорд эшитилиннгенден сора, Къулий улу ёрге туруп: «Володя, сен мени тизгинлерими ёмюрлюк этгенсе, тюз да кесини заманында Бетховен «Ода к радости»  деген тогъузунчу симфониясы бла Шиллерни ёлюмсюз этгенча!» - дегенди.

Композиторну айтыууна кёре, закий поэтни ол сёзлери искусствону тынчлыкъсыз, ныхытлы жолунда ариулукъну, тазалыкъны, миллет сезимни сакълагъанлай барыргъа болуша, жашагъан, ишлеген къадарында биргесинедиле. Владимир Моловну музыка  чыгъармачылыкъ жолу жетишимли, къыйматлы, бай да болгъаны уа республикада, аны тышында да дайым чертилип тургъанына бюгюнлюкде барыбыз да  шагъатбыз. 

                                                                   

 

 

 

 

Жангуразланы Нажабат.
Поделиться: