Сиз билемисиз?

Биринчиле болуп чындайланы французлула чыгъаргъандыла. Аякъланы сууукъдан, суудан сакълар ючюн аланы жукъа териден этип болгъандыла. Бир ауукъдан а чындайланы ариууракъ болурларын сюйюп, аланы айбатлыракъ этер амалла излеп башлайдыла. Ма андан сора чыкъгъандыла дуниягъа фабрикада этилген чындайла.

Аланы къумач, чилле, къатапа журунчукъладан жарашдыргъандыла. Кеслерин да ариу, алтынча жылтырагъан халыла бла тикгендиле. Бек бай адамлагъа уа алтындан окъуна тикгендиле.

 Жюнден эшилген чындайла уа биринчи кере Лондонда 1565 жылда чыкъгъандыла.  Андан сора кёп турмай  Великобританияны патчахы Елизаветагъа саугъагъа чилле чындайла бередиле. Аланы уа Италияда чыгъаргъандыла. Ол алагъа асыры бюсюрегенден, тешмей, дайым кийип айланнганды.

 Россейде аллай чындайланы байыракъ адамла жаланда ХХ ёмюрде хайырланып башлагъандыла. Халкъ асламлагъа уа ала андан кеч белгили болгъандыла.

                                     Японлула «угъай» дегенни билмейдиле

Японлула «угъай», «билмейме», «болаллыкъ тюйюлме» деген сёзлени хайырланмазгъа кюрешедиле. Нек дегенде ала япон тилде хыны, эриши эшитиледиле. Къонакъгъа келген японлу экинчи кере чай ичерге сюймесе, «угъай, сау болугъуз», «тамамды» демей, башха тюрлю жууаплайды. Сёз ючюн, «манга ансыз да игиди»,- деп.

                                     Немисли «маугли»

 Германияда талай  жыл мындан алгъа  овчарка ёсдюрген гитче сабий табылгъан эди. Ючжыллыкъ жашчыкъны атасы бла анасы асыры ичгенден, ол бармыды, жокъмуду - эсге алмай тургъандыла. Сабийге Аста деген овчарка кесини баласынача къайгъыргъанды, тапхан ашын анга келтиргенди, эрттен сайын бетин тили бла жалап тазалагъанды, палахладан сакълагъанды, жиляп башласа, аны бла бирге улуп, аны жубатыргъа кюрешгенди.

 Жашчыкъ ашагъан, жукълагъан да тюз итча этгенди. Кеси да жаланда юч сёзню айта билгенди – мама, папа, Аста. Биринчи эки сёзню айтмаса да боллукъ эди. Жашчыкъны атасындан бла анасындан ата-ана  эркинликлерин сыйырып, сегиз айгъа тутмакъгъа атхандыла. «Мауглини» уа акъылдан кем болгъан эмда къыяулу сабийле тургъан юйге бергендиле.

Анда ишлеген монах тиширыу анга алты жылны аналыкъ этип тургъанды. Анча заманны ичинде ол  жашчыкъ бла бир сагъатха окъуна айырылмагъанды, «маугли» да анга бек юйюрсюннген эди.  Сабийни къулакълары осал эшитгенлери себепли, аны сёлеширге юйретир ючюн монах тиширыу кёп къыйналгъанды.  

Заманы жетгенде, жашчыкъ школгъа баргъанды, алай психологла сабийле ичинде ол кесин башхаракъ жюрютгенин айтхандыла - таша кёллюдю, кишиге къошулмайды, къаштюйдю, сахиникди.  Окъугъан классындан бир сабий да къалмагъандан сора чыгъады. Нёгерлеринден кенгирекде туруп барады.  Устазла жашчыкъны къадарына жарсыйдыла – ол юйреннген монах тиширыу ёлсе, анга не боллукъду деп.