Къыркъ беш жылданг атлады эсе…

Тиширыуланы физиология жаны бла эм къыйын кезиулеринден бири климаксды. Кёпле билмегенликге, климакс эр кишиледе да болады. Ол заманда адамны къылыгъы къалай тюрленирге боллукъду, кеси кесине болушургъа амалла бармыдыла? Аны юсюнден врач – гинеколог Рахайланы Людмила бла ушакъ этгенбиз.

- Тиширыугъа климакс неди?

-  Аны  къартая  башлагъаны.  Климакс  къыркъ  беш  жылдан  алтмыш  жылгъа  дери  барады,  менопауза  уа  кёбюсюнде  элли  жылда  башланады.  Бир-бирле  чархларында болгъан тюрлениулени хазна сезмейдиле. Башхала уа бек  къыйналадыла:  терлейдиле,  жюреклери терк-терк урады, башлары ауруйду, жукълаялмайдыла, жунчугъанлай турадыла. Аны ауур формасында уа тиширыу  атеросклероз  эм  артериальный гипертензиядан къыйналады, эсинде бир затны да туталмайды, кёзлери осал кёрюп, къулакълары да  къарыусуз  эшитип  башлайдыла. Аллай тиширыула саулукълары аманнга  кетгенини  хатасындан  ишлерин  да  тас  этедиле.  Быллай  чекге жетмезча, заманында гинекологга, эндокринологга, маммологга барыргъа керекди.

-  Къыркъ  жылдан  алтмыш  жылгъа дери кезиуде кёп тиширыула семирип къаладыла.

-  Ала  алгъындан  эсе  кёп  ашамайдыла,  семиргенлерини  сылтауу  -  санларында,  чархларында  тиширыу  гормонланы  азайыууду.  Аны  себепли  къыркъ  жылдан  сора,  кюндюз  олтуруп,  бир  кере  тынгылы  ашаргъа  жарамайды,  аз-аздан  терк-терк  ашаса  игиди.  Сагъатха  къарап,  кюн  сайын  бир  заманда олтуругъуз столгъа. Суткагъа  2000-2500  килокалорийден  озсагъыз,  семирип  башларыкъсыз. Климаксны  кезиуюнде  спорт,  ариу  хауада  жаяу  жюрюу,  витаминле  бла  бай  тынгылы  ашла  бек болушадыла. Андан  сора да, тютюн,  аракъы,  чагъыр  ичгенле  аман  къылыкъларын  къояргъа  керекдиле.

- Эр кишиледе уа климакс къалай барады?

-  Аны  биринчи  белгилери  къыркъ  беш  жылдан  сора  эсленедиле,  алай  алтмыш  жылдан  сора  да  болургъа  боладыла.  Эр  кишиле,  тиширыулача,  къыйналмайдыла.  Хау,  бир-бирде  ала  да  терлейдиле, къарыусуз боладыла, къызадыла, жюреклери терк-терк урады, башлары ауруйду, тынгысыз, къоркъакъ боладыла. Болсада  тиширыуну  климаксдан къыйналгъаны иги да эслене эсе, эр кишиники билинмейди. Ол кеси да тиширыуладача он-онбеш жылгъа  угъай,  эки-тёрт  жылгъа  созулады.  Ол  кезиуню  ичинде  эр  киши  тютюн,  аракъы  ичмей,  воспалениясы  бар  эсе  уа,  заманында  бакъдырып,  кесине  сакъ  болса,  саулугъуна  ахырысы  бла  да климакс ючюн заран тюшерик тюйюлдю. Юйдегили эр киши климаксдан  тынч къутулады, жангызла уа бир кесек къыйналадыла.

Белгилисича, адам жашауунда жыл  саны  бла  байламлы  сегиз  кризисден ётеди, аланы жетинчиси  къыркъ  жылгъа,  сегизинчиси  уа алтмыш беш-жетмиш жылгъа тюшедиле. Жетинчи эм сегизинчи кризислени  кезиуюнде  климакс  да  къошакъ  жюк  болады  адамгъа. Аны айтханым, абаданлагъа юйде аслам эс бурургъа керекди.

Не  сейир,  адамны  сабийлиги  насыплы  болгъан  эсе,  анасыны-атасыны  къатында  ёсюп,  аланы  сюймекликлери  жанына  кюч  берген  эселе,  къартлыгъы  да  насыплы  боллукъду.  Бизни  жашауубузда битеу сагъатларыбыз, кюнлерибиз бир бирлери бла байламлыдыла. Сабийликде сыннган жюрек  къартлыкъны  бир  уллу  къыйынлыкъ  сунарыкъды.  Ол  а  алай  тюйюлдю.  Хар  жыл  санны  кесини таплыгъы, игилиги, кесини насыбы  барды.  Сабий  атасына-анасына  къууана  эсе,  аппа  неда  ынна туудукъларына къууанады.

-Климаксдан  тынчыракъ къутулурча  не этерге керекди?

-  Былайда  дагъыда  бир  затны  чертирге  сюеме.  Климакс  –  ол  адамны  санында-чархында  болгъан  тюрлениуледиле.  Алай  аны  кёлю жарыкъ болса, ол жашауну сюйсе,  аны  багъалай  билсе,  климаксны  жюгю  женгилирек  боллукъду. Кёпле  климаксдан  элгеннген  этедиле. Ол алай къоркъурча зат тюйюлдю.  Аны  болгъанын  эсге  алып,  жашауугъузну  бир  кесек  тюрлендирирге  керекди  ансы,  башха  хата  жокъду.  Ол  тюрлениуле  башында  айтылгъан  спорт,  ашны тап хазырлау, жаяу жюрюу эм хар кюннге къууана билиудюле.

Юйюрде  да  климаксдан  оза  тургъан адамгъа тёзюмлю болургъа керекдиле: аны къылыгъы бир кесек тюрленирикди. Терк окъуна ачыуланып  къалыргъа  неда  бир  магъанасыз  затха  ёпкелерге,  бирде уа чексиз учунуп турургъа боллукъду.    Аны  халин  ангылап,  анга тёзерге, тёзюм бла чекленип къалмай, болушургъа да керекди. Сёз  ючюн,  климаксны  кезиуюнде  адамны  саулугъу  терк  окъуна тозурап башласа, жууукълары  мычымай,  аны  врачлагъа  элтирге борчлудула. Жарсыугъа, асламыбыз  кеси  аллыбызгъа  больницагъа  бармайбыз,  ариу  да  айтып,  къолубуздан  да  тутуп биреу элтмесе. Саулукъ - саугъады,  сакъланмаса, къуруп кетеди. Климаксны кезиуюнде  уа  анга  бютюнда  эс  бурургъа керекди.

 

Байсыланы Марзият.
Поделиться: