«Насыпны жашырынлыгъы бир бирни ангылауду, кече билиудю"

Хар инсанны да жашауунда эм уллу жерни юйюрю алады. Жууукъ адамларынгы къатында жюрегинг тынч болады, кёлюнг жарыйды, не тюрлю жарсыу да магъанасын тас этеди. Улбашланы Сарбий бла Макытланы Аминат бир юйюр болуп, къууанчда, бушууда да бир бирге билеклик этип жашагъанлы 40 жылдан озгъанды. Бюгюн ала бизни къонакъбайларыбыздыла. 

Сарбий Къыргъызда 1950 жылда 18 майда Улбашланы Якубну бла Забиданы юйюрлеринде туугъанды, къарындашы Къралбий, эгечлери Нюся бла Назифа болгъандыла. Ала бир кесек замандан Къыргъыздан Къазахстаннга кёчгендиле, Ата журтларына уа андан 1965 жылда къайтхандыла. 
Сарбийни атасы Якуб Уллу Ата журт урушха къатышханды, анда жигитлиги бла атын битеу миллетге, къыралгъа да айтдыргъанды. Ётгюрлюгю ючюн Къызыл Жулдузну ордени бла юч кере саугъаланнганды, «За отвагу» майдал да юч кере берилгенди, Дагъыда Ата журт урушну экинчи даражалы ордени, аслам майдал бла да белгиленнгенди 
Сарбий кеси уа 37 жылны тракторчу, 20 жылны ядохимикатчик болуп уруннганды. Борчун бет жарыкълы толтургъаны, колхозну ышаннгылы ишчиси болгъаны ючюн ол 1970 жыллада Москвада ВЛКСМ-ны ара комитетинден «Золотой колос» бла саугъаланнганды. 
Бу ишге къалай тохташханыны юсюнден айта, ол школда окъугъан кезиуюнде ары колхозну председатели Сарбашланы Магомет келип, колхозда механизаторла жетишмегенлерин билдиргенин эсгереди. «Андан сора, бир къауум жаш болуп, Бахсаннга механизаторлагъа окъургъа атланабыз. Анда бир жылны окъуп, къайтабыз. Колхозда олсагъатлай трактор да бередиле, анда къырал чачылгъынчы ишледим. Бирге уруннган нёгерлерим бла жарашып, шуёх-тенг болуп жашагъанбыз, къууаннган кезиуюбюз да кёп болгъанды. Ишибизни терк тамамлагъанбыз, аны ючюн таматаларыбыздан ыразылыкъ да тапханбыз», - дейди Сарбий. 
Аны жыргъа да уллу фахмусу барды. Тирлик жыйылып бошалса, колхозну ишчилери байрам къураучу эдиле. Сарбий а механизаторлагъа жыйын башчы болуп тургъанды, ансыз сабантой ётмегенди. Жырларгъа уа кеси аллына юйреннгенди. Бахсанда окъуй тургъанда, жырчыланы араларында бардырылгъан конкурсда эки жырын айтып, биринчи жерни да алгъанды. Анда хорлагъанны уа Сочиге битеукъырал къараугъа ийип болгъандыла. Биринчи жерге Тырныаууздан бир къыз бла Сарбий чыкъгъан эдиле, Сочиге уа жангызда биреулен барыргъа керек эди, Улбаш улу ол амалны тиширыугъа бергенди. 
Ол конкурсдан сора Сарбийни музыка училищеге да чакъырадыла. Экзамен бералмазма деп ишеклигин айтханда, ансыз аллыкъбыз дейдиле. «Алай юйге къайтханлай, сокъурандым да, мен кетсем колхоз не этерикди деп, (кюлдю) тракторда ишлеп тебиредим»,- дейди ол. 
Сарбий сюймекликни, урушну юсюнден да жырлайды, чам жырлары да бардыла, кеси да жазгъанды бир жыр. Элде, къоншу тийреледе концертле бла барып тургъанды. Аны жырларына тынгылай, адамла кёз жашларын тыялмагъан кезиуле да болгъандыла.
Макытланы Аминат да кёчгюнчюлюкде Къазахстанда 1954 жылда 18 майда туугъанды, къарындашлары Борис бла Элдар, эгечи Фатимат бла ёсгенди, ала ёз эллерине 1956 жылда къайтхандыла. 
Аминат туугъан элинде кёп жылны башланнган класслада устаз болуп ишлегенди. Бу усталыкъгъа къалай тюшгенини юсюнден айта, алгъа аны аллай акъылы болмагъанын билдиреди. 
- Школну бошагъандан сора умутум шахарда медицина колледжге кирирге эди. Болсада мен, эгиз эгечим, башха жууугъум да документлерибизни педагогика колледжге берип къоябыз. Аны ючюн бир заманда да сокъуранмагъанма. 1973 жылда аны бошап, туугъан элиме къайтама, мында школда башланнган классланы устазы болуп ишлеп башлайма, анда 38 жылны уруннганма. Кесими биринчи устазым Малкъондуланы Нина Хаждаутовна эсимде къалгъанды, аны баш иеси Дебеланы Алексей Хамидович а классыбызгъа башчылыкъ этгенди, - дейди ол. 
Аминат оюм этгенден, сабийлени юйретир ючюн, устаз ала бла келиширге, бир тил табаргъа тийишлиди. Аны ючюн а гитчелени ангыларгъа, аланы сюерге керекди. Классда сабийлени бир бирден айырыргъа, бирин кётюрюрге, башхасын а, аманыракъ окъуйса деп эниш этерге арталлыда жарамайды, кёзбаулукъну да ала терк сезедиле. Урушмай, къычырмай, ариу айтып, окъуучуну эсин окъуугъа огъурлулукъ бла бурургъа тийишлиди. 
- Хар баланы да фахмусу бирча тюйюлдю – устаз аны эсде тутса, игиди. Бала окъургъа кюрешгенликге жетишалмай эсе, анга жумушагъыракъ бол, дерсден сора къалдырып, дагъыда юйрет. Бек башы уа – уллу кёллюлюк этме, анга асламыракъ эс бур. Сабий эриге эсе, ол а бютюнда гитчечикледе тюбейди, дерсни оюн халда бардырыргъа боллукъду, - деп юйретеди Аминат Олиевна.
Ишинде эм уллу саугъагъа ол сохталарыны билимли болгъанларын, аны башларына жаратханларын, жашауда жерлерин тапханларын санайды. «Устаз, билим бергенден тышында сабийлени адамлыкъгъа, огъурлулукъгъа, кертичиликге, Ата журтну, ата-аналаны сюерге юйретирге борчлуду», деп къошады къонакъбайыбыз. 
Сарбий бла Аминат 1978 жылда юйюр къурагъандыла, алагъа тёрт сабий да туугъанды. Тамата жаш Заур аскерчиди, кеси да юч сабий ёсдюреди. Къызлары Залина сатыу-алыу бла кюрешеди, андан да эки туудукъ бардыла. Жамиля сабий садда юйретиучюдю, ол да юч сабийни анасыды. Эм кичи къызлары Жаннет а чач къыркъыучуду, ол да юч бала ёсдюреди. 
Сарбий бла Аминат адамлада бек багъалагъан ышанла - тюз ниетлилик бла, огъурлулукъ. Сабийлерин да ол халда ёсдюрюрге кюрешгендиле. «Сабийинг, таматагъа, ата-анагъа намыс бере билирге, абадан айтханнга сыйыныргъа, аны буюргъанын толтурургъа керекди. Ата-анала балаларына аманлыкъ излемейдиле, иги болсунла деп жашайдыла. Заман ёте баргъанда, бала ата-ананы къыйынын ангылайды. Ол да атасына бла анасына къарт заманларында къараргъа борчлуду. Насыпха, бизни миллетде ата-ананы интернатлагъа атып къойгъан жокъду. Тёшекде тургъан къартына къарай, жылла бла жукъламай турсала да, халкъыбызны ахшы адетин тута, сабийле къартларын къоймайдыла. Аны ючюн миллетиме бек ыразыма»,- деп белгилейди Сарбий. 
Аланы сабийлери да, ол ахшы юлгюню кеслерини ата-аналарындан кёре абаданларына сакъдыла, къууандырыргъа, кёллерин алыргъа кюрешедиле, ёз балаларын да ариу адетледе юйретедиле. 
Башда сагъыннганыбызча, Аминат бла Сарбий бирге 43 жылны жашайдыла. Юйюрде насыпны сакълауну баш жашырынлыгъы, ала айтханларыча, бирге жашау этерге келишген эки адам бир бирни ангыларгъа, кечерге итиниулюкдеди. «Арада бир кёлкъалдылыкъ чыкъса да, биз аны эсде тутуп, бармакъгъа чёргеп турмайбыз. Бир-эки кюнден, зат да болмагъан кибик, унутабыз. Жашау-турмушда аз тюрлю болмайды, аны сабийлеге билдирирге жарамайды. Жашырын затны адам ичинде тутаргъа, айтыргъа кереклини да букъдурмазгъа тийишлиди», - дейди Аминат. 
Огъурлу ата бла ана юйюр къураргъа сюйген адамланы бир бирге сакъ болургъа, керексиз даулашлагъа къалмазгъа, ачыуда, къууанчда да бир бирге билеклик эте билирге чакъырадыла. «Тёзген тёш ашайды» деп, бошдан айтылмайды. Халкъыбызны ётюрюк сёзю жокъду. Ашыгъышлы оюм этип, юйюрню чачхан артда сокъуранмай хазна къалмайды, къош да бара-бара тюзеледи, дейдиле ала. 
Таулу адам къайда да иш кёллюлюгю, ётюрюкге тёзмеулюгю бла айырмалы болгъанды. Ишлемеген, эриннген юй да, кюн да болмайды. Сарбий бла Аминат, солуу кюнлени сабийлерибиз жыйыллыкъдыла, аланы не бла къууандырайыкъ деп сакълайбыз, дейдиле: «Бизге эм магъаналысы аланы насыпларыды, тюз жолдан таймай барырларыды, Аллахны ахшылы­гъындан, ол тилек да толады». 

Кульчаланы Зульфия.
Поделиться: