Сырт сюекге кёреди адамны саулугъу

Адамны саулугъу сырт сюеги бла байламлыды. Алай бусагъатда сырт сюеклери къыйнагъанла жаланда таматаланы араларында угъай, сабийледе да  тюбейдиле.  Бу проблеманы юсюнден  «Ваш доктор» медицина араны терапевти Хуламханланы Халимат бла ушакъ этгенбиз.

-Сабийни сырт сюеги нек къынгыр болады?

-Медикле бардыргъан тинтиуледен ачыкъланнганыча, биринчи - тёртюнчю классланы окъуучуларыны юч юлюшлеринден бирини ранецлерини ауурлукълары тёрт килограммдан артыкъды. Ол а сабийни аркъа сюеклерине асыры ауур жюкдю, аны санларыны субайлыкъларын бузады. Дагъыда школда стол артында тап олтурургъа керекди, дерслени кезиулеринде жарау этген тёре да къала барады. Абадан адамланы кёплерини сыртларыны да бардыла проблемалары. Ол а кёргюзтюп турады, бизде гитчеликден башлап сырт сюекни саулугъун сакълай билмегенибизни.

-Ата-аналаны сабийлерине къаллай болушлукъ этерге келликди къолларындан?  Жашчыкъны неда къызчыкъны сыртларын таплай къалай сакъларгъа неда гуппур сыртны къалай тюзетирге боллукъду?

-Сыртны бош къынгырлыгъын бла аны аурууну хатасындан бузулгъанын бир бирлеринден айыра билирге керекди. Адамны сыртыны тапсызлыгъы ол кесини санларын тап тутмагъаныны, сыртын тюзетип, инбашларын кётюрюп турургъа юйренмегенини хатасындан чыгъады. Санлада эт шаугютлеге жарау этилмесе, ала, къарыусузла болуп, энишге салынып, адамны чархын субайлай туталмайдыла. Аллай сылтауланы ал кезиулеринде сюеклеге заран жетмейди. Ол себепден а сыртны тюзетирге онг барды.

Сюеклеге эм жиклеге къыяу жетсе, аркъа жикле кеслерини жерлеринден бир жанына тебедиле. Ала онг неда сол жанларына къынгыр болсала, сколиоз ауруу чыгъады. Адам алгъа асыры бек бюгюле эсе эм сырты тёгерек бола башлай эсе, жаш заманындагъы кифоз аурууу айныгъанды. Тёреде болуучусуча, кифоз уллу болмагъан сколиоз бла байламлы болуп чыгъады. Аллай кезиуледе уа, врач къатышмай, иш тюзеллик тюйюлдю.

-Санланы таплыкъларын къалай тинтирге боллукъду?

-Кесигизни тинте эсегиз, кюзгюню аллында сюелигиз, сабийигизге къарай эсегиз а, аны кесигизни аллыгъызда тюз сюелтигиз. Къолларыгъыз бла аякъларыгъыз бир сызлыкъда, бирча бийикликде турургъа керекдиле, арт жаныгъыздан къарагъанда уа – жауурунларыгъыз. Онтёрт-онбеш-жыллыкъ жаш адамны санларында сезилген бузукълукъла, заман оза баргъанда, кеси алларына тап болуп къалыргъа да боллукъдула. Алай аллай бузукълукъ кичи школчуда ачыкъ эслене эсе уа, ортопедден болушлукъ излерге керекди.

Гуппурлукъну барлыгъын-жокълугъун а былай билирге боллукъду. Сабийни къабыргъагъа анга желкеси, аркъа сюеклени жауурунланы араларындагъылары, белинден энишгеси эм табанлары – барысы да тийип турурча сюегиз. Ол кезиуде башда айтылгъан затладан къабыргъагъа жетмегени бар эсе, инбашла алгъа ауаракъ бола эселе, аркъа бузулуп къынгыр болгъанды.

-Ата-анала не затха аслам эс бурургъа  керекдиле?

-Сабий къалай олтургъанына эм сюелгенине. Ол сыртын тюз бир заманда да туталмай эсе, къыяуу барды. Дерсле бошалгъанларындан сора сабийни, сыртым арыгъан эм ауругъан этеди деген тарыгъыууна. Акъылбалыкъ бола туруп, адамча бишиую айныгъан заманына. Гуппурлукъ (кифоз) асламысында адамны чырхыны тюрлениуюню ол кезиуюнде айнып башлайды.

Сабийни ёсюуюне къарагъыз, бийик бойлу школчуланы кёплери, ол тюрлю энчиликлери ючюн ийменип, энишге ийилерек болуп, инбашларын энишгерек тутуп айланыргъа кюрешедиле. Аллай заманлада уа сабийге бийик ёсюм - ол ариулукъду деп ангылатыргъа керекди.

Сабийни дерслерин этерик жерин тап жарашдырыгъыз.Столну бийиклиги олтургъан заманда окъуучуну кёкюрегинден аз-маз алашаракъ, бюгюлген билеклени жингириклерини тенгликлеринде болургъа керекди. Сабий ишлеген кезиуде столну бла аны кёкюрегини араларында узакълыкъ 10 сантиметр болса тапды. Тюз шинтиг а (табуретка угъай) быллайды: аны юсюнде олтургъанда, сабийни аякъларыны балакълары толусунлай полгъа басылып турургъа керекдиле. Шинтик асыры бийик болса, школчуну аякъларыны тюплерине бир затны тап келишдирип салыгъыз, ол зат базыкъ китап болса окъуна жарайды.

-Врачха не заманда барыргъа керекди?

-Аркъа сюек къынгыр болду эсе, ол башха аурууланы белгиси да болургъа болады. Ол себепден а, сабийни тёммегинде аллай къынгырлыкъны эслегенлей, эринмей, аны врачха-ортопедге не къадар эртте элтирге керексиз. Аны юсюне да сырт сюекни къынгыр болууу бек терк айныгъан аурууду. Багъыу не къадар эртте башланса, проблемадан къутулургъа ышаныулукъ аллай бир кёбюрекди.

- Не зат болушурукъду?

-Жаш адамланы кифозларыны (гуппурлукъларыны) асламысы багъыу физкультура бла багъыладыла. Санланы тапсыз айныуларыны юсюнден айтханда уа, врачланы оюмларына кёре, ол тюрлю осал иш эринчекликни хатасындан болады. Андан а тёрели зарядканы болушлугъу бла окъуна къутулургъа болады.

Андан сора да, сыртда эт шаугютлеге массаж этиу да иги болушады, сёзсюз, анга гимнастиканы да къошаргъа керекди. Сабийни тёшеги да тап болургъа керекди. Ол ортопедический эм къатыракъ болса уа, бютюнда игиди.

- Корсетлени юсюнден да айтсагъыз эди.

- Корсетле  сыртны тюзетирге себеплик этедиле, алай аланы врач айтмай жюрютюрге жарамайды.  Ала проблеманы толусунлай кетералмайдыла, жаланда ол тюрлю бузулууну аз-маз тюзетедиле.

Энчи  чертип айтыргъа сюеме: жаланда врачны болушлугъуна ышаныргъа боллукъду – ол тийишлисича багъыугъа юйретирикди, керти да, болушургъа боллукъду. Башда айтылгъаныча, проблемаладан толусунлай къутулуу жаланда адамны кесини къолундады, сёзсюз, былайда докторну эсгертиулерин толтурургъа керек боллукъду.

Байсыланы Марзият.
Поделиться: