Деменгили къауумдан эди ол

Батчаланы Шахмырзаны жашы Исмайылны кесин танымагъанма, алай «Заман» («Коммунизмге жол») газетде ишлеп тургъан Ностуланы Магометден, Къулбайланы Алийден, Теммоланы Мухадинден хапарын эшитип тургъанма. Юй бийчеси Шахийдат да редакцияда кёп жылланы ишлегенди, пенсиягъа да ма мындан чыкъгъанды. Ол да айтыучу эди баш иесини хапарын.

Батчаланы Исмайыл республикада белгили адам болгъанды. Ич ишлени министрини орунбасарыны къуллугъунда ишлегенди, партияны обкомуну, Министрлени советини да бёлюмлерине башчылыкъ этгенди. Аны партияны Черек райкомуну биринчи секретарына сайлагъанларында, анга жаланда 22 жыл толгъанды. 1939 жылда ол ВКП(б)-ни XVIII съездини делегатына айырылгъанды, Москвада сураты «Правда» газетге да тюшгенди.

 - Бизни юйюрюбюзде атабызны оноугъа къатышыргъа эркинлик берген делегат мандаты сакъланыпды, - деп хапарлагъанды Исмайылны жашы Борис. – Мен атамы партия форумгъа къатышханыны юсюнден кёбюрек шартла табар муратда КъМР-ни Архив службасыны жангы тарыхны документациясыны арасыны управлениясына сурам жибергенме. Андан манга быллай жууап келгенди: аны энчи къагъытларында жаланда 1939 жылда ВКП(б)-ны обкомуну членине эмда партия съездге айырылгъаныны юсюнден айтылады. Мени кесиме уа немислиле Нальчикге жууукълашханларында архивлени талайы кюйдюрюлгенлерин билдиргендиле.

Сора мен Москвагъа КПРФ-ни Ара Комитетине барама. Андан мени Россейни къырал библиотекасына жибередиле. Анда уа окъуучуну билетин да берип, Химки шахаргъа ашырадыла. Газетлени бёлюмюню читальный залы андады. Манга «Правда» газетни 1939 жылда чыкъгъан номерлерин бередиле: съезд ол жыл 10-21 мартда ётгенди. 18 мартда чыкъгъан номерде мен бизни республикадан съездге баргъан делегацияны суратын табама. Къабарты-Малкъар бла байламлы башха шартла уа жокъ эдиле. Ол суратны копиясын алдырып къайтханма. Энди бизни юйюбюзде ол сурат мандат бла бирге сакъланады.

Борис билдиргеннге кёре, 1941 жылда Батчаланы Исмайылны Москвагъа КПСС-ни Ара Комитетини курсларына жибередиле. Андан а ол тюзюнлей Волхов фронтха кетеди. Ленинград шахарны къоруулагъанды. Къызыл Жулдузну, Къызыл Байракъны эмда Ата журт урушну орденлери бла саугъаланнганды.

Таулуланы кёчюргенлерин да ол ленинградчы шуёхларындан билгенди. Кёп да бармай юйюрюн излерге кетгенди. Ол а алай тынч иш болмагъанды. Адамларын Къазахстаннга кёчюргенлеринден башха бир шарт жокъ эди.

Исмайылны адеплилигини, таза ниетлилигини юсюнден да Ностуланы Магометден, газетде ишлеген башхаладан да кёп эшитгенме. Ол къуллугъун кеси, жууукълары ючюн бир заманда хайырланмагъанды. Шахийдат машинасын къайгъы сёзге барыргъа тилесе окъуна бермегенди. «Атамы автопаркы жокъду», - деп, чам этип къойгъанды. Эгечини эри урушда жоюлгъаны себепли аны юйюрюне фатар берирге тийишли эди. Исмайыл аны унамагъанды. «Кирир жерлери болмагъанла кёпдюле, сиз а бизни бла туругъуз, сыйынмайбызмы», - деп къойгъанды.

«Кесини тёрт сабийи бла бирге мени, эгечими да ма ол ёсдюргенди. Мен анга атам деп айтханма не заманда да. Ол, аны юй бийчеси Шахийдат да кеси балаларындан башха кёрмегендиле бизни», - деп эсгергенди Исмайылны эгечинден туугъан Нёгерланы Зоя.

Аны уллу къызы Лиза комсомолну райкомуну биринчи секретарына баргъан эди. Жаш адамла Нальчикде урунургъа сюйгендиле, алай Исмайыл аланы  не газы, не сууу болмагъан Огъары Малкъаргъа бардыртханды, элни аякъландырыргъа болушугъуз деп.

Хасанияда жер бергенлеринде да алмагъанды, сюргюнден къайтып келгенлеге ол бегирек керекди деп. Аланы жарсыуларын а Батча улу кимден да иги билгенди. Къазахстандан ол башхаладан алгъа къайтханды. 1956 жылда аны Нальчикге чакъыргъандыла да, Къабарты-Малкъар АССР-ни Министрлерини советини кёчюп келгенлени ишлери жаны бла бёлюмюню таматасына салгъандыла. Бизни эллерибизни, мюлклерибизни жангыдан къураугъа, жашау юйле, маданият мекямла ишлеуге къыйын салгъан адамларыбыздан бириди Батчаланы Исмайыл.   

Ол алтмышынчы жылланы ахырына дери республиканы ич ишлерини министрини  кадрла жаны бла орунбасары болуп ишлегенди. Аны ауушханыны юсюнден эшитгенде, республиканы ол замандагъы башчысы Тимбора Кубатиевич Мальбахов: «Бек адежли таулуладан бири ёлдю!» - деген эди. Исмайыл керти окъуна ма аллай адам болгъанды.