Пандемияны кезиуюнде бушуулагъа, жыйылыу эм аны палахы

Заман тюрленсе, адетле, тёреле да алгъынча къалмайдыла. Жашау кёргюзтеди: хар зат да тюрленеди бу дунияда. Болсада ызны-къылыкъны мурдору озгъан ёмюрледен келеди. Ата-бабаларыбыз бла байламлыгъыбыз тас этилмегенди.

Таматала айтханнга кёре, бушууу болгъан юйге бек алгъа къоншусу, къаршы жууукълары келедиле. Ала, келишип, ёлгенни юсюнден жамауатны белгили этедиле. Быйыл коронавирусну хатасындан халкъ аз жыйылады бушуулагъа. Жамауат врачланы оюмларына эс бургъанды. Жарсыугъа, биринчи заманда алыкъа вирусну болгъанына ийнанмай, алгъынча жыйылып ашырып тургъандыла ёлгенни, ызындан а кёплеге вирус жугъуп. Элгеннгенде, болум кертиси бла къоркъуулу болгъанын билгенде, кеч эди. Жайылды да кетди ауруу.  

Пандемиягъа дери да узакъ элледен бушуугъа жыйышхан тынч жумуш тюйюл эди. Юйюрден бир адам келип, къайгъы сёз берсе, дууа тутдурса, ол тамамды. Бир-бирле ишден да чыгъып кеталмайдыла, юйде сабийлерин  къояр адамлары болмагъанла да аз тюйюлдюле. Эртте дунияладача, ыннала эм аппала бла жашамайдыла шёндю. Къоншула бла да байламлыкъ къарыусузду. Сора къагъанакъланы кимге къоярыкъса? Сен билдирмей къойгъанса деп, дау этгенле боладыла. Кертиси бла да, керти адамларына хар къыйынлыкъ сынагъан адам телефон бла сёлеширге борчлуду. Алай, билип тургъанлай да, келалмазча сылтаула да кёпдюле, аны ючюн кеч-эртте тюбеселе да, бир бирине къайгъы сёз берип, кечгинлик тилерге тийишлиди.

Дагъыда таматала жаратмагъан бир зат: бушуугъа келгенлени араларында арт кезиуде жаланбашла кёбюрек тюбей башлагъандыла. Хау, ишден чыгъып келгенле боладыла, алай ол кёзге уа бек эриши кёрюнеди. Неда бушуугъа маллагъа къарагъан кир кийимлери бла келгенле да аз тюйюлдюле. Дуниясын алышханнга да, аны жууукъларына да хурмет этерге керекди: къайгъы сёзге бара туруп, хар ким юсюн-башын жыяргъа, тизгинли болургъа керекди. Сакъалларын, чачларын мардадан бек ёсдюргенле да таулу адетлеге келишмегенлерин чертедиле таматала. Сакъалланы бек омакъ этедиле парикмахерскийледе, анга бир-бирле эс нек бурмагъанларын ангылагъан къыйынды.

Эрттеден бери таулулада жюрюген жорукъла: бир къауум адам бла неда кесинг бушуу болгъан юйге келе эсенг, алайгъа жууукълашханлай, тохтап, тёгерекге къара, жууукъда келген адам кёрсенг, ол да жетсин, сени аллынгда арбазгъа кирип, дууа тутдура тургъан бар эсе, ол бошагъынчы сакълап, алай кир. Адамла жыйылгъан жерге жууукъ барып, алгъа салам бер, дууа тутдур. Къайгъы сёз аллыкъ адамла, иймамдан узакъ болмай, аны онг жанында белгили жерде сюелип турургъа керекдиле.

Ким болса да, къайгъы сёз берген кезиуде ауушхан адам къалай бла ёлдю, не болуп къалды деп, керексиз соруула берирге керек тюйюлдюле. Ол зат ушамайды. Бир-бирде адам ёлюп кетгинчи, кёп жылланы къыйналады, жууукълары аны юсюнден айтыргъа сюймейдиле. Аурууу, диагнозлары – адамны энчи информациясыды, кеси айтмай эсе, сорургъа  жарамайды. Бютюнда шёндю… Коронавирусдан къыйналып ёлгенлени жууукъларыны алайсыз да жюреклери къыйналып тургъанлай, алагъа соруула берирге керекмейди.

Маска бла бардынг, эки-юч минут олтурдунг, терк окъуна юйюнге кетдинг. Шукур, шёндю маскаланы киерге  кереклисин, бушуу жерде сагъатла бла олтуруп турургъа жарамагъанын жамауат ангылагъанды. Алай бир-бирле коронавирусдан ауругъанларын биле тургъанлай, къайгъы сёз берирге барадыла. Ол мурдарлыкъды. Анда бир къарыусуз иммунитети болгъаннга жукъса вирус, ол ёлсе неда къыйналып ауруса, не хайыр  саусузну къайгъы сёз бере келгенинден? Шёндю телефонла бардыла. Сёлешип, бек жарсыгъаныгъызны айтыгъыз да, аны бла чекленигиз. Пандемия да бошалса, тюбеширге онгугъуз боллукъду.

Бир бирге хурмет этейик

Бир бирге хурмет этгенлей турургъа керекди. Бушуу болгъан жерге къолларын хуржунларына сугъуп неда жан сюеклерине салып келген да айыплы ишди. Сейирлик шарт: бурун заманда бизни миллетде бушууу болгъан адамны къолун тутхан, къучакълагъан адет болмагъанды. Быллай адет-тёре къоншу миллетледен кире барады. Бир-бирле аны бек жаратадыла. «Мен ол адамны эрттеден бери да кёрюрге кюсеп тура эдим. Анга тансыкъ болуп къучакълайма», - дегенле да тюбейдиле.  Не букъдурур кереклиси барды, хар адамны иши-юйюрю, заман жетишмейди, алгъын заманладача, жууукъла тюбешмейдиле, жаланда тойлада, бушуулада бир бирлерин кёредиле. Алай эсе да, кёрюрге излеп  тургъан адамынгы жыйылгъан жерден бир жанына чакъыр да, къолун тут, къучакълагъан да эт, саулукъ-эсенлик хапар да сор, алай бушуу жууукъланы тюбешиулери тюйюлдю, сабийлени, ишни-кюнню сюзерге башха жер излерге керекди.

Дагъыда акъсакъалланы ачыуландыргъан шарт: бушуугъа келгенле, ёлгени болгъан адамны къатында экеу-экеу, ючеу-ючеу сюелип, лахор этип, кюлюп, чам-масхара сёзле айтып, тютюнню да букъулата туруучудула, ол да, бир да болмагъанча, айыплы ишди. Таматаланы акъылларына кёре, дууа тутдурургъа келген жаш адамла, эфенди олтургъан жер ачыкъ болурча, алайдан бир жанына кетерге, кеслерин адепли жюрютюрге борчлудула, уллайгъан адамла дууа тутдургъан адамны къатында бош жерле (шинтикле) бар эселе, алайда кеслерине орун табаргъа тийишлидиле. Ёлюк не заманда асыраллыгъын билгенден сора къаршы адамларындан къалгъанла, жумушларына кетип, бир-эки сагъатдан келселе да болады.
Тюрлениуле кийирилгендиле

Бушууу болгъан юйню апчытхан быллай бир затны энчи белгилерге керек болуп турады. Ол да ёлгеннге мардасыз, бир бирине эришип, садакъа этиудю. Абадан эсли адамла бу затха эс бургъандыла. Жаланда бизни республикада угъай, къоншу республикалада да. Биринчиден, элден, жууукъ жерден къайгъы сёз берирге келгенлени не хыйсапдан сыйлайдыла? Узакъ элден келгенлени, ёлгенни юйюнде беш-алты кюн тургъанланы ашлары тап къуралыргъа керекди, алай эллиле уа юйлеринде нек ашамайдыла татыулу хычинле?

Насыпха, Муслийманланы управлениясы жангы жорукъла чыгъарып, быллай керексиз затланы къурута турады. Садакъаны да тюз иймамла айтханнга сыйынып этерге керекди. Алай кёпле, сууап келтирир жанын кёре тургъанлай, орам хапарла бла бу сыйлы ишни сыйсыз этерге кюрешедиле. Садакъаны иймамла айтхан, шериатда болгъан тюрлюсюн къоюп, къоншуда къатынла айтханнга къарап, керексиз къоранчла этедиле. Биз ёлгеннге иймам айтханнга кёре садакъа этсек, Аллахны аллында борчубузну толтурабыз, алай болмай, эфенди айтханны сан этмей, бири бирибизге эришип, ахча, мюлк къоранчха кирсек, терс болабыз, кесибизге, ёлгеннге да гюнях келтиребиз.

Бир бирине эришип, ёнкючге кирип, артда тёлеялмай къаллай бир къыйынлыкъ кёргенле бардыла. Банкладан кредитле окъуна аладыла. Аны не сууаплыгъы боллукъду? Аны юсюнден республиканы Муслийманларыны дин управлениясы энчи бегим къабыл этип, анда ёлюкню жуугъандан, кебинлегенден башлап къабыр къангаларына, сын ташына дери да жик-жиги бла жорукъ тохташдыргъанды. Садакъа, тойгъанлагъа угъай, жарлылагъа бериледи деп ненча кере айтыла эсе да, столланы тизип, аш къангала къурап, къарынлары токъланы сыйлагъандан ёлгеннге не сууаплыкъ келир?