Къумукъланы Магомет: «Итиниу болмаса, халкъыбызны тамбласы жарсыулуду»

Халкъыбызда угъай, саулай республикада да фахмулу жаш адамладан бирине мен режиссёр Къумукъланы Магометни санайма. Аны алайлыгъына кёпле да шагъатлыкъ этерге хазырдыла.  Аны усталыгъын бла фахмулугъун биз ол жыл сайын алдыргъан тюрлю-тюрлю фильмледе кёребиз. Режиссер 2016 жылда «Любовь не за горами» деген суратлау, ызы бла «Бичакъ», «Юй» деген документли фильмлери эм «Минги тау» деген къысха метражлы фильми бла къууандыргъанды. Кёп болмай ол къарачай атны юсюнден «Крылья горца» деген аламат фильм да чыгъаргъанды. Аны бла ушагъыбыз да керти да магъаналы, кюн сайын эс бёлюрге тийишли затланы юслеринден эм алагъа жангы кёзден къараргъа чакъырыуну юсюнден болгъанды.

- Магомет, мен сени 2000 жылланы аллындан бери эс этеме: ол кезиуде сен «ТВ27» телеканалда ишлеучю эдинг. Къалай бла байламлы болгъанды сени жашауунг телевидения бла?

- Бек сейирди эсингде къалгъаны жашаууму ол кезиую (кюледи). Аны кёпле билген да этмейдиле. Кертисин айтханда, мен телевидениядан, журналистикадан эм режиссёрлукъ ишден иги да кенг да болгъан юйюрде туугъанма. Аппаларым бла ынналарым устазла болгъандыла, атам бла анам а врачладыла. Ол себепден, кесинг ангылайса нени юсюнден айтханымы. Атам Къумукъланы Залимхан Быллымданды. Бюгюнлюкде сабий доктор болуп ишлегенден тышында Адиюх посёлканы администрациясыны таматасыды. Анам Фарида да терапевтди. Менден сора дагъыда бир къыз бла бир жаш ёсдюргендиле.  

- Школдан сора къаллай усталыкъны сайлагъан эдинг?

- Мен алгъыннгы аграр институтну бошагъанма. Товаровед усталыгъым барды. Аны къой да, эл мюлк илмуланы кандидаты окъунама (кюледи).  Мен бийик билим алып бошагъан кезиуде, телевиденияда «ТВ27» канал ишге фахмулу, ётгюр жаш адамланы чакъырады деген билдириуню кёреме. Кесими аллайгъа санагъаным себепли, аз да сагъыш да эте турмай, ары тебирейме. Бир айдан ала манга сёлешип, жангылыкълагъа корреспондентге аладыла. Биринчи съемкаларым бюгюнча эсимдедиле. Бир жукъ да ангылатмай, къолума микрофону бла операторну тутдуруп Прохладныйге «Кавказкабельни» 80-жыллыгъыны юсюнден сюжет алдырып келирге ашырадыла. Жолну жарымын ётгенибизде, оператор кассетаны унутханын айтады. Къайтыргъа тюшеди. Сора белгиленнген жерибизге келгенден сора стенд-ап жаздырама. Монтажгъа олтургъаныбызда сюжетде ауазым чыкъмайды. Ол а оператор кабельни терс жерге орнатханы ючюн болгъан эди… Ма аллай болумгъа да къарамай, телевидение мени кесине тартады.

- Бир ненча жыл алгъа сени «Любовь не за горами» деген суратлау фильминг кенг прокатха чыкъгъаны эсимдеди. Аны юсюнден кёп оюмла да эшитгенме. Клипледен сора быллай уллу иш этерге не себепден таукелленнген эдинг?

- Кертисин айтханда, суратлау фильм алыргъа эрттеден да муратым бар эди. Алай, къалай эсе да, къадар болмай тургъанма. Сора бир кезиуде онг болуп, ол санда ахча жаны бла да, проектими жашауда бардырып башлайма. Алгъадан мен аны жаланда Нальчикде кёргюзтюрча алдырыргъа деген эдим. Алай бара баргъан заманда, анда атлары Россейден тышында да белгили адамла Николай Валуев, Дима Билан, Эмин Агаларов, Аслан Бижоев, Тюменланы Альберт тюшгенлери себепли, прокатчиклени сейирлери ёсюп, аны кеси кинотеатрларында кёргюзтюрге сюйгенлерин билдиредиле. Саулай алып айтханда, Россейни бла СНГ-ны къыралларында 100-ден артыкъ кинотеатрда кёрюр онг болгъанды фильмни.

«Юйде» да мен миллетибизни къурулушчулукъ хунерин ачыкълагъанма. Белгили Эммануил Бернштейн малкъарлыланы юйлери  къаллайла болгъанларын кесини суратларында болмагъанча аламат ачыкълагъан эди. Аланы хайырлана, бу документли фильмни алай жарашдыргъанма. Былтыр Тюркде бардырылгъан кинофестивальда да кёргюзтюлюп, бийик багъа бичилгени бла ёхтемленеме.

Бюгюнлюкню юсюнден айтханда, Жаникаланы Эльдарны «Аманат» деген жырына клип алдырып бошагъанбыз. Съёмкаланы Къарачай-Черкесде бла мында, кесибизде бардыргъанбыз. Клипни Интернетде кёрюр онг барды.

- Сен кёп жырчыларыбыз бла ишлеп келесе. Шёндюгю малкъар эстраданы юсюнден оюмунг.

- Арт юч жылда жашларыбыз бла къызларыбыз болмагъанча уллу атламла бла барадыла алгъа. Ала, кеслери да сезмей, бюгюннгю малкъар эстраданы байыкъландыргъандыла. Мени не зат къууандырады десенг, жаш жырчыларыбызны араларында зарлыкъ жокъду. Ала бир бирлерине ачыкъ жюрекден не бла да болушлукъ этерге хазырдыла. Мен былайда кесим кёргенни, сезгенни айтама.Сора эришиу халда аяусуз клипле алдырып, жыр хазнабызны кюн сайын жангы даражагъа кётюре баргъанлары ёхтемлендиреди. Сёз ючюн, бир тыш адам Интернетде малкъар эстрада неди деген сорууну берип излесе, аламат видеола эм жырчыла бла шагъырей болаллыкъды.

- Сен озгъан жылны ахырында композитор Малкъондуланы Ахматны «Минги тау» деген симфониясына кёре къысха фильм алдырып, аны премьерасы да болгъан эди. Аны юсюнден айтсанг эди.

- Быллай жанрда ишлерге манга биринчи кере тюшгени себепли, сценарийни жазаргъа мен бир ненча адамгъа айтама. Нек дегенде къайдан болса да тышындан сюжетни симфониягъа келишдирир амалны кёрмей эдим. Ахматны чыгъармасыны бир кесегини макъамыны терк тюрлениую манга сюжет ызын къураргъа къоймай эди. Бир-бирде, келишдире келгенимлей, видеосюжетни ахырына жетдирирге макъамгъа 10 секунд тенгли бир аз заманчыкъ жетишмей къалгъан кезиуле кёп болгъандыла. Айтханымча, 8-10 сценарийим бар эди. Алай аладан бири да мени толусунлай ыразы эталмагъанды. Ол себепден биягъы кеси къарыуума ышанып, симфонияны салып, кёзлерими къысып, сюжет ызны къурап, былай этсем тап болур деп, алай бла жазгъанма сценарийни. Кертисин айтханда, фильмни къаллай бир заманны алдырлыгъымы алыкъын ангылагъан да этмей эдим. Анга къатышхан жаш адамла бла манга бу жолгъа дери да ишлерге тюшгенди. Ала къачан десем да съемкалагъа чыгъаргъа хазыр болгъанлай тургъандыла. Элеккуланы Нюр, Локияланы Асият эм башхала да манга бир кере тыйгъыч къурамагъандыла бюгюн баралмайма деп. Аны ючюн бек ыразыма барысына да. Ким биледи, аладан фахмулу актёрла да болурла, алай манга бу къауум бла ишлерге не заманда да тынчды. Ала да менича сагъыш этедиле деп бек ышанама.

- Арт жыллада республикадан кёп жаш режиссёрла атларын айтдыргъандыла. Арагъызда шуёхлукъ жюрютемисиз?

- Хау, жюрютебиз, тюбешебиз. Сёз ючюн, Володя Битоков бла. Аны «Глубокие ….» деген фильми кёп саугъалагъа тийишли болгъанды. Хар режиссёрну да кёз къарамы башхады. Ол себепден биреу биреуге ма алайын тапсыз алдыргъанса дерге эркин тюйюлдю. Фильмни  республикадан тышында эслеп, багъа бичгенлери кёп затны юсюнден айтады.

Билемисе, тамблагъа таукел къараргъа керекбиз озгъан заман бла ёхтемленип турмай. Ол битеу да кавказ миллетлени жарсыууду. Мен терк-терк кёреме, ма ол тыш къыраллы алим неда жолоучу 18-чи ёмюрде бизни юсюбюзден ма былай жазгъанды деп ёхтемленнгенлени. Ол кесибизни алдап жашауду, мен оюм этгенден. Хар заманда да айтама биз ёхтемленирге неда кесибизни жетишимлилеге санаргъа боллукъбуз жаланда ингилизлиле, французлула, испанлыла ма ол таулу бизни юсюбюзден жазгъанды деп кеслерине багъа бичселе. Къалгъан башхасы бошду. Бирле башлыкъ бизден чыкъгъанды, дейдиле, экинчиле чепкен бизни миллетникиди, деп ёчешедиле. Алай биз барыбызда ингилиз костюмлада, Италияда чыкъгъан чурукълада айланабыз. Аладан бири да бизге нек айланасыз бизни кийимде деп дау этмейдиле. Бютюн ыразыдыла аланы продукцияларын сатып алгъаныбызгъа. Келигиз, аланы жетерге кюрешейик. Ма ол заманда жетишимлилеге санаргъа боллукъбуз кесибизни.