Хар бирини юсюнден повесть жазарга боллукъду

                   Малкъар халкъны къыраллыгъы къайтарылгъан кюннге

Бу заман саргъалтхан суратха иги ышанлап къарасанг, республикагъа атлары айтылгъан къаллай бир ахшы адамны кёз аллынга келтиресе. Ала, Къабарты-Малкъар къырал университет ачылгъан 1957 жылда заочно окъургъа кирип, аны 1963 жылда жетишимли бошап, халкъ мюлкню бирер жууаплы бёлюмюнде бет жарыкълы къуллукъ этген, адамлыкълары, ишлери бла да атларын иги бла айтдыргъанладыла. Ол кезиуде малкъар халкъны сау 13 жылны къарангы зинданда тунчугъуп тургъан культурасы, адабияты, жарыкъгъа чыгъып, жашау халы кёлюбюзню кётюргенди, кёпле бийик билим алыргъа кёлленнгендиле, уллуну, гитчени да жюреклери къууанчдан толуп, сыйырылгъан, аякъ тюпге малталгъан насыбыбыз къайтарылгъанды, огъурлу жылла башланнгандыла.

Суратда адамларыбызны хар бирини да миллетибизни тарыхында, жашауунда магъаналары уллуду. Кёбюсю бла бюгюн - бюгече да ёхтемленебиз. Кимле эдиле ала? Айтхылыкъ жазыучула Отарланы Керим бла Гуртуланы Берт, урушну, урунууну ветеранлары Башийланы Магомет, Уяналаны Аныуар, Къулбайланы Алёш.Тынгылы ишлери, адеплери, къылыкълары бла атларын ёлюмсюз этген педагогла Къартлыкъланы Ражаб, Жашыуланы Исмайыл бла Мусса, Чыпчыкъланы Зайнаф, Жарашыуланы Мажит, Теммоланы Хамзат, Къазакъланы Борис, Черкесланы Исса, Улакъланы Зейтун, Жабелланы Сакинат; жазыучула, журналистле Къулбайланы Алий, Жаболаны Магомет, Токумаланы Жагъафар, Ципинланы Зейтун, Зокаланы Зейтун, Гюлюйланы Мажит эм башхала республиканы халкъ мюлкюню тюрлю-тюрлю бёлюмлеринде атларын махтау бла айтдыргъандыла.

Киши ортасына келгинчи, жашауну ныхытлы жолларында бара, бийик билим алыргъа къолларындан келмеген жашланы бла къызланы бюгюн, кёз аллынга келтирип, хар бирини къыйын къадарыны юсюнден башха тюрлю сагъыш этерге кереклилигине тюшюнесе. Кими Ата журт урушну чыхырында къазауат этгенди, башхасы жаш жылларын урунуу фронтда ашыргъанды. Кими къайда болса да, къыралына тюз ниетли къуллукъ этгенди. Мамыр жашауда кече-кюн демей, халкъ мюлкню аягъы юсюне салыргъа юлюш къошханды.

Аны алайлыгъына республиканы халкъ поэти Отарланы Керимни бла халкъ жазыучусу Гуртуланы Бертни жашау, урунуу жоллары тамам шагъатлыкъ этерикдиле. Саулай республиканы жамауаты былтыр бла быйыл экисини да 100-жыллыкъ юбилейлерин къууанч халда белгилегенди. Аланы чыгъармачылыкълары да миллетибизни ниет хазнасыдыла.

Бизни курсну студентлери да 1957 жылда университетни малкъар тил бла литература бёлюмюне очно окъургъа кирген эдиле. Эки къауумубуз да, сау беш жылны бир бирге таяна, билеклик эте окъудукъ. Айхай да, тамата къарындашларыбызны, эгечлерибизни жашау сынаулары уллу эди. Кёп затда бизге юлгю кёргюзтгендиле. Сёз ючюн, бизни курсну студентлери 1961 жылда педпрактикагъа Кёнделенни орта школуна баргъан эдиле. Бизге уа анда интернат школну директору, Россей Федерацияны школларыны сыйлы устазы Жашыуланы Исмайыл башчылыкъ этгенди (жаннетли болсун).

Ол къалай сабыр, ишин уста билген педагог эди! Аны бла ушакъ этген заманда, адамны, къалай эсе да, сайлагъан усталыгъына сюймеклиги бир тюрлю ёсгенди, анга таза жюрекден къуллукъ этмей жарамазлыгъына тюшюннгенди. Ма алай эди чынтты педагогну иш кёллюлюгю, сыры. Аны юсюнден бюгюн-бюгече да таныгъанла, биргесине ишлегенле, ол окъутханла аны атын уллу сюймеклик бла айтыучудула.

Энди уа бизни эки къауумубузгъа да таза кёллери бла билим берген преподавательлени атларын жюрек ыразылыкъда айтырыкъ эдим. Бек алгъа университетни биринчи ректору, келбетли, сюйдюмлю Хатута Матутович Бербековну атын энчи белгилерге сюеме. Ол битеу история-филология факультетни бёлюмлерини студентлерине бирден Къабарты-Малкъарны тарыхыны юсюнден лекция окъуучу эди. Къалай ариу халлы, тизгинли эди. Хар айтхан сёзю ангылашыныулу, оюнлу.

Андан сора уа, факультетни биринчи деканы Алийланы Баблашны жашы Умарны атын мен бюгюн уллу ёхтемлик бла айтырыкъ эдим. Ол анга тийишли эди. Юрий Сафарович Кимов, Жамалдин Нахович Коков, Дмитрий Иванович Бычков, Раиса Филипповна Великанова, Аппайланы Макарны жашы Аскер, Магомет Лукъманович Апажев - ала барысы да бизге, тамата къарындашларыбызча, эгечлерибизча къайгъыргъандыла, илмугъа кёзюбюзню ачхандыла. Бюгюн биз алагъа таза жюрекден ыспас этебиз.