Шёндю башха къыралда жашауну, тёрелени кёреме, ол да бек магъаналыды

«Спорт-экспрессни» корреспонденти Гоша Чернов Тайваньда «Тайнань Сити» команданы къоруулаучусу Зумакъулланы  Алим бла Азияда футболну, ары къалай тюшгенини, тайванчыланы жашауларыны эмда келир заманнга муратларыны юслеринден ушакъ бардыргъанды. Бюгюн а «Заманны» окъуучуларын аны бла шагъырей этерге сюебиз.

Азияда россейли футболчула аз тюйюлдюле. Бютюнда ала  Монголияда кёпдюле. Алим да аны  чемпионатында эки жыл ойнагъанды  (2017-2019 жж.). Былтыр къышда уа аны Тайваньнга чакъыргъандыла. Кёплени бу айрыкамда футбол айныйды, адамла анга сюйюп къарайдыла деп эслерине да келлик болмаз.

Монголиягъа къалай тюшгенди

Монголияда футбол ойнайдыла деп, акъылымда да жокъ эди, дейди Алим. 2012 жылда анга агент сёлешип, Таджикистанны, Къыргъызстанны неда Монголияны командаларындан биринде ойнаргъа чакъырады. Ол кезиуде Алим Къабарты-Малкъарны   чемпионатына къатыша эди.

Болсада агентни айтханы анга сейир кёрюнюп, къалай ойнагъаныны юсюнден видеоланы береди анга. Ол алагъа къарайды, бюсюрегенин айтады, алай контрактха къол салырдан алгъа уа анга ахчаны тёлерге кереклисин билдиреди. «Ишекли болуп, андан ары сёлешмей къояма. Таныш таджикли футболчудан сурайма да, ол а аланы къыралда минг доллар бир команда да тёлемегенин айтады. Монголияда футболну юсюнден шартланы Интернетде излейме - бир сёз да жокъ. Алай бу агент болмаса, Монголиягъа да тюшмей къаллыкъ эдим»,-дейди Алим.

Бир кезиуде жаш Краснодар крайны чемпионатында ойнагъанды, алай ахча жетишмей башлагъаны бла  байламлы Санкт-Петербургга кетеди.  Анда чурукъла сатхан тюкеннге консультант болуп киреди.

Футболгъа – басма юй бла

Бир жол а аны къолуна къалмукълу жаш Монголияны  футболдан чемпионатында къалай ойнагъанын юсюнден  статья тюшеди. Ол аны соцсетьледе излеп, бу къыралгъа къалай тюшгенин сурайды.   «Футбол бла байламлы тюйюлдю, бир кесек орусча биледи»,-дегенни айтып, анга болушхан адамны атын белгили этеди.

Ол  «Селенге пресс» басма компанияда ишлегенди, фирманы  къыралны чемпионатында командасы ойнагъанды.  «Мен анга къоруулаучу болгъанымы жазгъанма. Ол   тренер аллай ойнаучуну излегенин айтып, видеола жиберирими тилейди. Алагъа къарайдыла, бюсюреп, келишимге къол салабыз»,- дейди Зумакъул улу.

Ма алай бла 2017 жылда таулу жаш «Селенге пресс» командагъа тюшеди. Спортну бу тюрлюсю анда энди аякълана баргъаны бла байламлы Алимге толу къарыуу бла ойрагъа да тюшмегенди. Келишим бир сезоннга къабыл кёрюлгенликге, виза бла кемчиликлени хатасындан ол жаланда бир кругну ойнайды. Команда виза бла болушургъа унамагъаны себепли контрактны кючюн тохтатыргъа тюшеди. Клубну оноучулары хыйлачылыкъ этмей къоймайдыла. Документде белгиленнген жумушла толтурулмагъандыла деп,  ахчасын тёлемейдиле, Россейге билетни да сатып алмайдыла.

Ата журтха анга кесине жол салыргъа тюшгенди. Ол кезиуде Улан-Батордан Улан-Удеге самолётха билетни багъасы  минг долларгъа жетгенди.  Алим Улан-Батордан тюзюнлей Москвагъа баргъан поездге 12 минг сомгъа билет алады. Жол а жууукъ тюйюлдю – тёрт кюн!

Иркутскеге жетгенлей, поездде баргъанла барысы да тюшюп кетедиле. Москвагъа дери уа энтта юч кюн.  Проводник бла Алимден сора, вагонда адам да жокъ. «Бирле   поездде барып, Россейни саулай кёрюрге мурат этедиле. Мен а Монголиядан башлап ненча сейир жерни кёргенме: Иркутскну, Новосибирскни, Красноярскны, Екатеринбургну. Кертисин айтханда, бу жолдан сора быллай жолоучулукъну унарыкъ тюйюлме»,-дейди ол.

Эрттенликде 4 сагъатда телефон зынгырдайды

Кропоткиннге  къайтып, Алим  жангыдан «Локомотивни» къауумуна къошулады. 2018 жылда апрельде уа анга биягъы Монголиядан сёлешедиле. «Бюгюнча эсимдеди, 23 апрельде «Колос» бла тюберге керек эдик. Мен кече къыйналмай жукълайма, алай ол кюн нек эсе да жукъу келмей  кёп тургъанма. Энди къалкъыйым десем, уянып къалама. Сагъат тёрт. Телефоннга къарасам,   танымагъан номерледен  сёлешип турадыла.  Дагъыда Монголияда ойнагъан таныш японлу вратарьдан: «Шуёх, айтырыгъым барды, артха бир сёлеш»,-деген билдириуню кёреме. Артха бурама, ол а командагъа къоруулаучу керек болгъанын айтады. Келишимге къол салыргъа заман аз, беш кюнден чемпионат башланады»,-деп эсгереди футболчу.

Алим ыразылыгъын айтады. «Колос» бла тюбешиу ингирде 7 сагъатда бошаллыкъды, эрттенликге дери Краснодаргъа жеталлыкъма деп тергейди да, экинчи кюннге  Улан-Удеге самолётха билет алады.

Тюбешиуде «Локомотив» хорлайды. Оюндан сора Алим тренеринден кечгинлик тилеп, эрттенликде 6 сагъатда Монголиягъа учханын билдиреди. «Ол а билетиме къарайды да, къаллай эрттенлик, сагъатха къара, кече белинде учаса»,-дейди.

Билетни  сатып алгъан компания жашны терс ангылап, заманны къатышдыргъан кёре эдик. Болсада нёгерлери терк окъуна аны Краснодаргъа жетдиредиле.

Жангыдан Монголия

Бу жол  аны Улан-Баторну «Андууд сити» командасына чакъырадыла. Аны санында ол къыралны чемпионатында ючюнчю жерге чыгъады. «Хаан Хунсе» команда ючюн да ойнагъанды. Монголияда футболчуланы хакълары уллу тюйюлдю, аны себепли кёпле спорт бла ишден сора кюрешедиле. Алим бла бир командада офисни ишчилери, телевиденияда оператор, башха устала ишлегендиле. «Андууд» командада уа  эт сатыучу окъуна бар эди.

Тыш къыралда ишлегенинги хайыры кёпдю, ол санда тиллеге юйренесе.  Алим Монголиягъа тюшгенинде, ингилиз тилни ахырда билмегенди. Алай Нигериядан футболчу бла шуёх болуп, анга юйреннгенди. «Тил бла байламлы чам кезиулеге кёп кере тюшгенме. Монголчулагъа Зумакъулланы деген бек къыйынды.  Аны ючюн футболкама тукъумуму жазмай, Алим деп къойгъандыла.  Биринчи оюн башланырны аллында монголлу футболчула мени кёргюзтюп, не эсе да шыбырдап, ышаргъанларын эслейме. Бу сёз аланы тиллеринден алма деп кёчюрюле кёре эдим. Сёзсюз, мен быллай ат бла къараучуланы эслеринде къалгъанма. Бир жол социальный сетьледе Алим арап сёз богъанын ангылатыргъа да кюрешгенме, жууаплада уа: «Угъай, сен алмаса!»,-деп жаза эдиле»,-деп эсгереди ол.

Монголиядан Тайваньнга

Монголияда онгла артыкъ уллу тюйюлдюле, аны себепли ёсерге, айныргъа керекди. Агенти болмагъаны себепли  ол тюрлю-тюрлю командаланы социальный сетьлеге къауумларына жазып, суратларын, къалай ойнагъаныны видеосун жиберип кюрешгенди.  Бюгюн ойнагъан «Тайнань Сити» клубха  да берген эди ол видоларын, алай ол кезиуде ала тыш къыраллы спортчуланы алмагъандыла.

Жылны ахырында биягъы Россейге къайтады. Бир кесекден а анга «Тайнань Ситини» менеджери  сёлешип,  команданы президенти, тренери, капитаны, видеолагъа къарап, алагъа бюсюрегенлерин айтады.  Келишимни сюзюп,  Алим былтыр декабрьде бу азиялы къыралгъа  атланады.  

Бюгюнлюкде дуния башын коронавирус жукъгъан ауруу алып турады. Тайвань а Къытайдан 150 километр узакълыкъдады.  Алим айтханыча, къыралны оноучулары жукъгъан аурууну жайылыууна къажау мадарланы алгъадан да этгендиле. Тюкеннге, кафеге, башха жерге киргенде, хар кимни да температураларын ёнчелейдиле, къолланы жууаргъа онгла къуралгъандыла. Футболчуланы саулукълары дайым да тинтилгенлей турады.  

Ауруу кенг жайылгъанда,  маскаланы хар эки кюнден хакъсыз юлешгендиле. Очередь узун, алай адамла бир бирден 1-1,5 метр кенгликде сюеле. Аллай низамлы халкъдыла.

Айырыкамда карантин жокъду. Алай тыш къыралладан келгенле 14 кюнню юйлеринден тышына чыкъмай олтурадыла. Орамлада адамла азыракъдыла, алай хал къоркъурча тюйюлдю, дейди ол.

Тайбэй – тазалыкъны шахары

Тайваньны чемпионаты 12 апрельде башланырыкъды. Аны башха заманнга кёчюрюуню неда къараучуланы къоймазны юсюнден сёз да жокъду.   Алим ойнагъан «Тайнань Сити» жаш командады. Ол къыралны лигасына чыкъгъанлы юч жыл болады. Аны биргесине Чилиден, Гаитиден, Теркс эм Кайкос (ЦАР) айрыкамладан спортчула да бардыла.

Тайбэй артыкъда таза шахарды – орамлада, метрода, башха жерде кир-кипчик кёрлюк тюйюлсе. Анда тазирле уллудула. Сёзге, метрода аш ашасанг, суу ичсенг, аллай уллу ахча тёлетирикдиле – сомлагъа кёчюрсенг, 20 минг, деп хапарлайды ол.  Дагъыда шахарчыла спорт бла бек кюрешедиле – орамлада, парклада чабышханла,  жараула этгенле кёпдюле.

Шахарда эм сейирлик жер «Тайбей-101» кёп этажлы юйдю. Ол дуния башында бек уллу мекямладан бирине саналады. Дагъыда  Пелиуанланы къаясы аламат жерди – андан  шахар къол аяздача кёрюнеди.

Миллет ашлары – тофу. «Алай мен аны ийисине бюсюремейме. Алыкъа ашамагъанма, алай нёгерлерим а кёрюрге керекди, дейдиле.  Ийисине тёзалмай эсем, татыуун а къалай билейим», - дейди таулу футболчу.

Муратла

«Тайнань Сити» бла келишим быйылны ахырында бошалады. Андан сора не этеригини юсюнден Алим алыкъа сагъыш этмейди. Алай Россейде бийик лигада ойнар ючюн  чырмаула асыры кёпден жаш къайтыргъа ашыкъмайды.

- Азияда ойнаргъа сюеме. Мында футболгъа, жашаугъа да бек бюсюрейме. Айныргъа, билиминги, сынауунгу ёсдюрюрге, жангы затлагъа юйренирге  онгла кёпдюле. Онг болса, мында къалыргъа кюреширикме. Шёндю башха къыралда жашауну, тёрелени кёреме, ол да бек магъаналыды, - дейди Алим ушакъны ахырында.