Жартылай къалгъан мурат

         (Хапар)

Кюн таула артына ауа, ахыр кере таякълары бла къая жухланы шишлик этерге хазырланнган мыдыхны ышыргъанча къызартады.

Элден бир жанлыракъ тургъан жангыз юйню арбазын къаракъанат жаба тебирегенди. Тауладан аугъан суху желчик къыстау баргъан сууну тауушун битеу ауушха жаяды.

Заманны ауурлугъу гуппур этген къатынчыкъ, жаулугъун да боюнуна  атып, босагъада олтургъанлай, сол къолун да жаягъына тирегенлей, сын болгъанча, къарамын тардан келген жолдан айырмай мудах олтурады. Жаланда кёз байланнгандан сора, жан-жанына чонкъая-чонкъая, юйчюгюне кирликди ол.

Нек эсе да, башха заманладача  болмай,  тиширыу тышында кёбюракъ къалды. Бюгюн аны сагъышларын бёлюрге болмай арбаздагъы алма терекни чапыракълары аязда шош, акъырын тарыгъыулу шыбырдайдыла.

Баям, къарт къатынчыкъ  эртте болгъан бир жарсыулу ишлерин  эсине тюшюре болур. Ала уа, эски жаралача, сау бола болмазла. Абадан тиширыу а, къарамын тардан айыралмай, асыры кёп сагъыш этгенден, ашхам жулдузну чыкъгъанын окъуна эслемеди. 

Хар ингир сайын, жай-къыш, жауун-къар демегенлей, кёп жылланы тардан келген жолгъа къарамы бла къапланнганлай, жашауун ётдюрюп келеди бу адам. Замана бара… Кюнле, айла, жылла оза. Бирлеге кёзню жумуп ачханча ётген кечеле къарт къатыннга уа сау ёмюрге созула. Ол да жашау жолун эсгере.

…Ибрахим  -узун бойлу чырайлы жаш. Мыйыкълары да ёрге бурулуп. Не заманда да кюле-кюле ышара, бетинден  жашил нюрю тёгюле айланнган. Кеси да алгъаракъда шахарда окъуп, уллу  билим алып келгенди. Шёндю уа школда устазды. Элде намысы-сыйы жюрюйдю.

Аны биринчи сёзлерин Халимат бир да унутмагъанды: «Тохта, тохта, ол гитче Халиматчыкъ сенмисе? Нечик ариу къыз болгъанса. «Маш,Аллах».

Халимат, кёзлерин да жерден алалмай, солууу тохтап  къалгъанча сюеледи. Кетеме десе, аякълары тепмей, жюреги уа асыры къаты ургъандан, къанатла битип, учуп кетерикге ушайды.

Ол аланы биринчи тюбешиулери эди. Халимат, гёгенни да инбашына кётюрюп, суу алыргъа бара тургъанлай, орамда жолугъуп къалады жашха.

Ол а дагъыда айтырыкъ болур эди, алай арлакъдан, берлакъдан адам тауушла чыкъдыла да: «Мёлекчик, мен сени жууукъ заманда табарма»,-деп, Ибрахим алайдан тёрек-терк атлап кетди.

Халимат а, аягъы басханны кёзю кёрмей, юйюне алай жетди. Ундурукъгъа бауур тёбен аууп, башын да жастыкъгъа букъдуруп, кёп жиляды.

Энди аны тынчылыгъы къуруду. Ол кёлю бламы айтхан болур? Огъесе масахарамы этгенди. Кече жукъу окъуна келмейди къызны кёзюне. Битеу да элни къызлары аны ючюн ёлебиз деп тургъан жаш сюймеклигин Халиматхамы бере болур.

Ким айталлыкъды сюймекликни не болгъанын? Къайдан къалай келгенин? Сюймекликни  юсюнден назмула, жырла жазгъан назмучуму, акъылманмы? Неда алимми-кёп тюрлю китапланы окъуп тауусхан? Огъесе жюзжыллыкъ къартмы айтыр. Жашау жолунда сюймекликни къууанчын, азабын да чегиуде уллу сынауу болгъан? Ким?..

Ибрахим сёзюне кертичи эди. Кёп да турмай ол келечиле жиберди. Жууукъ заманга сёз  да тохташдырылды. Халиматны жюреги уа нек эсе да тынгысызды. Хар зат да асыры тап барады. Аллах сакъласын хатадан, палахдан!

Аллахуутала айтды: «Эй, адамла, мен сизге бир ариу саугъа берейим. Сюймекликди аны аты. Ариу сезим. Жашау тутуругъу ол болур. Жаланда сиз аны къаты сакълагъыз»,.

Халиматха кёз атхан, андан умут этген элде дагъыда биреу бар эди. Аман акъыллы, къара ниетли зар адам. Не зат да этип, муратына жетерге кече да жукъламай кюрешген.

Зарлыкъ, ит зарлыкъ, неллай бир  хата этип келесе. Къаллай бир сабийни  ёксюз этдинг, ненча сюйгенни бир бирден айырдынг? Къурурукъ зарлыкъ. Тоймайса да хата этгенден. Бюгюн да сен хорладынг. Эки сюйгенни бир бирден айырдынг.

Аллай заман эди. Хаталары, хилилери болмай, жалгъан даула бла тутулуп кетип кёпле жоюлгъан  эдиле. Адамны сёгюп къагъыт жазсала, олсагъатлай аны тутуп, жоюп болгъандыла, кёзкёрмезге ашыргъандыла.

   Ибрахимни  бла Халиматны ариу тойлары болду. Битеу эл къууанч этип ётдюрдюле аны. Юч кюн бла юч кече тохтамай къобуз тауушла эшитилип турдула. Жашла, къызла тепсейдиле, бирлери хзайнухлача бурула, бирлери уа акъ къуулача сюзюле.

Жаланда биреу бар эди, къара ауанача, терек артына бугъуп, къарап турду тойгъа.

Тардан келген ачы жел а, боран этдирип, ауур, къара-боз булутланы эл таба сюре тебиреди.

Эки сюйген а хар кюнлерин, такъыйкъаларын насыпларына къууанеа ётдюредиле. Ала жашаргъа сюедиле, ишлерге, сабийле ёсдюрюрге, бир бирлерин къыйынлыкъладан сакъларгъа.

Тойдан сора толу ай да озмады. Бир ингирде жаш юйюрге да келдиле, халкъны жауун» излей. Ол кюнню ачыуун Халимат бир заманда да унутмагъанды. Унуталлыкъ да тюйюлдю. Билмей тургъанлай арбазгъа къауум эр киши кирип келедиле.

- Кел,-дедиле Ибрахимге,- «халкъны жаууса»,-деп,  къагъыт келгенди. –Терслигинг болмаса, терк окъуна къайтырса ызынга.

Ибрахим а биле эди, алай алып кетгенле ызларына къалай къайтханларын. Жаланда ол ангыламагъан: нек, не зат ючюн? Огъесе сюймеклик, юйюр къурау законнга терсми келеди?!  Этер амалынг а жокъ.

Жангы юйюр къурагъан эки сюйген терен ахтынып,  къолларындан да тутуп, бир бири кёзлерине къарагъанда, алагъа таула, ташла да эрий болур эдиле.

Ол бирсиле уа, Ибрахимни тутаргъа келгенле, уугъа жайылгъан бёрю жыйыны кибик, жетип, эки сюйгенни жан-жанына тарта кетип, алай айырып, алып кетдиле жашны.

Къара булутла элни жапдыла. Ачы таууш этип элия атылды, тауланы къалтырата. Халимат а къалды, эки къолун да сюйгенини ызындан узатып.

Баш иелерине кертичлей къалгъан таулу тиширыула. Дуния зауукълугъуна алданмай антларына кертичилей къалгъанла.

Андан бери кёп жылла оздула. Халимат а бир затны да унутмагъанды. Кюн сайын, босагъагъа олтургъанлай, сол къолун да жаягъына тирегенлей, къарамын тардан келген жолдан айыралмай, мудах, сагъышлы олтурады. Ёз антларына кертичилей къалгъан тиширыуланы жангыз эсгертмелерича…