Чынтты Жигит

Ахыры. Аллы 17 мартда басмаланнганды.

Шамсудинни мюлкюнде уруннганланы къолайлыкълары башхаладан 2-3 кереге уллу болгъанды. Аны ючюн анга иш излеп келгенле кёп эдиле. Аны да ангыларчады: хакъ уллу жашау журтла салгъандыла, балаларын сабий садлагъа жюрютген ата-анала хакъ тёлемегендиле. Андан сора да, биринчи классха баргъан сабийге кийимле, окъууда керекли затланы сатып алыргъа ахчаны совхоз бёлгенди.

Школла ишлетип, шахарладан хореографиядан, музыкадан устазланы чакъыргъанды, республикада белгили театр труппала совхозчуланы алларында ойнарча амалла этгенди жангычы. «Шуёхлукъну поезди» да аны башламчылыгъы бла къуралады. Юч жюз алчы ишчи жыйылып, СССР-ни шахарларына экскурсиялагъа барыучу эдиле. Къоранчланы уа совхоз кесине алгъанды.

Битеу бу башламчылыкъла эсленмей къалмагъандыла. Тетууланы Шамсудин 1970 жылда «Жигер уруннганы ючюн Владимир Ленин туугъанлы -100 жыл» деген майдал къоллу болады. Бир жылдан а «Сыйлылыкъны Белгиси» орден бла саугъаланады. Къысха замандан анга «Узбек ССР-ни сыйлы агроному» деген ат аталады. Андан сора да, Ленинни ордени эки кере бериледи, ВДНХ-ны алтын, кюмюш, доммакъ майдаллары бла кёп кере саугъаланнганды.

1974 жылда Тетуу улу Узбек Республиканы Сыр-Дарья областыны Акалтын районуну райкомуну секретарына айырылады. Бу къуллукъда ол он жылны ишлегенди.

26 февральда 1981 жылда анга «Социалист Урунууну Жигити» деген ат аталады эмда Ленинни ордени бла алтын майдал бериледиле. Узбекистанны Компартиясыны Ара комитетини биринчи секретары Шараф Рашидов, Шамсудиннге быллай бийик даражалы саугъала берилгенин билгенден сора, аны анасы Баблинагъа Нальчикге сёлешип, быллай иш кёллю, жетишимли, жигерли, фахмулу жаш ёсдюргени ючюн ыразылыгъын айтхан эди.

-Биз Узбекистандан Нальчикге кёчебиз деп, хар жылдан да хазырланып, сакълап тургъанбыз,- деп эсгереди Тимур. - Алай атамы хар жангы къуллукъгъа салгъанлары бла жолгъа чыгъыуубуз арт болжалгъа тюше эди. «Манга быллай ышаныулукъ этилгенде, къалай кетип къалайым? Адамланы къалай алдайым. Келир жыл кёчербиз», - деучю эди ол.

Дагъыда республиканы оноучулары аны кетерине артыкъ бек ыразы болмагъандыла. Алай Узбекистанны хауасы, анама ахырда жарашмай, ол саулугъун тас этип башлайды. Алай бла атам, кесгин оноу этип, 1984 жылда бизни юйюр Нальчикге кёчеди. Мен Узбекистанда жашагъан жылларымы, нёгерлерими, къоншуларымы жюрек жылыулукъ бла эсгериучюме».

Къабарты-Малкъарда Тетууланы Шамсудинни эл мюлк продукция жаны бла баш къырал инспекторну къуллугъунда ишлерге чакъырадыла. Мында да ол билимин, сынауун аямай, алгъынча, бет жарыкълы урунады. Алай 1994 жылда, анга жаланда 62 жыл толгъанда, ол ауушады. «Атамы жашауу къыйын болгъанды. Гитчелигинде ёксюз къалып, юйюрню ауурлугъун кеси боюнуна алгъанды. Къырал оноучуланы алларында кесини тюзлюгюн кёп кере къорууларгъа тюшгенди. Мюлкюнде хайырланнган методикала ючюн таякъ тие да тургъанды, артда уа ала жашаугъа, производствогъа сингдирилгендиле.

Атам бизге, сабийлеге, сакъ, аны бла бирге уа къаты болгъанды. Хар заманда да тюзлюк жанлы болургъа юйретгенди: «Амалынг бар эсе, адамгъа билеклик эт! Сёз берген эсенг, анга кертичи бол! Болушургъа кючюнг-къарыуунг жетмей эсе да, аманлыкъ этмезге уа къолунгдан келликди», - ма аллай жорукълада юйретгенди.

Биз а юйюрде ючеуленбиз. Тамата къарындашым, жаннетли болсун, эртте ауушханды. Эгечим Зухура Ташкентни къырал университетини биология факультетин бошагъанды. Кичи къарындашым Муса-Руслан аскерчиди, шёндю отставкагъа чыкъгъанды, юстицияны подполковнигиди, ёкюлдю. Атам туудукъларын артыкъда бек сюйгенди, аланы не айтханларына да угъай демегенди», - дейди Тимур.

Ма алай болгъанды Тетууланы Шамсудинни жашауу эм урунуу жолу. Ол бу дуниядан кетгенли иги кесек заман озгъанды, болсада аны таныгъанла, билгенле, биргесине ишлегенле жашы Тимургъа къуруда сёлешгенлей, аны эсгергенлей турадыла.

Кёчгюнчюлюкню къыйын жылларында ма, Шамсудинча, иш кёллю, миллетин сюйген, анга кертичилигин тас этмеген жашланы бла къызланы хайырындан сакълаялгъанды малкъар халкъ кесини миллет энчилигин, келир кюнюн да, сыйын, намысын, даражасын да, деп белгилегенди редакциягъа бу материалны ийген журналист Ксаналаны Фатима.