Шёндюгю болум мамырлыкъгъа итиниуню, Ата журтубузгъа сюймекликни кючлендириуню излейди

Террорист къауумла, халкъла аралы  къоркъуусузлукъгъа, ахыр жыллада аланы  башчыларыны араларында къоранчла сынагъанларына да къарамай, уллу хата саладыла. Сёз ючюн, ИГИЛ (Россейде ишине чекле  салыннган террорист организация) тюрлю-тюрлю  къыраллада бёлюмлерин ачханын, сатырларына  адамланы къошуп кюрешгенин  тохтатмайды. Экспертле айтханларыча, бюгюнлюкде аны тизгинлеринде жюз къыралны келечиси бардыла. Бу аманлыкъчы къауумну баш мураты  къыраллада тынчлыкъны бузаргъа, власть органланы ишлерин чачаргъа, кеслерини оноуларын тохташдырыргъа.

Ол  муратларына жетер ючюн а, ала регионлада, къыралланы араларында къаугъала, экономика къытлыкъ, муслийман жаш тёлюню арасында ишсизлик, байланы бла къолайсызланы арасында башхалыкъ асыры уллу болгъаны бла хайырланадыла. Битеу бу затла   халкъны ачыуландырадыла, къозгъалыула башланыргъа къоркъуу саладыла. Алай бла уа властьха, жамауат жашаугъа къажау болгъанла кёбейедиле, къыралны политика мурдорун тюрлендирирге керекди дегенлени тизгинлери жангы адамла бла толтуруладыла. 

Тарихле
Былтыр Россейни Терроризмге къажау миллет комитетини жыйылыуунда жылны эсеплери чыгъарылгъан эдиле. Аны башчысы, Россейни ФСБ-сыны таматасы Александр Бортников 2024 жылда къыралда   терроризм бла байламлы ишлени саны кёбейгенин, ала къыралны къоркъуусузлугъуна хата салгъанларын белгилеген эди.  Ол айтханыча, халкъла аралы террорист къауумла Россейге иш излеп келген тыш къыраллыладан бёлюмлерин къураргъа кюрешедиле, аланы къауумуна россейли жаш тёлюню, студентлени къатышдырыргъа умутларын къоймайдыла. 

Жыйылыуда сагъыш этерча тарихлени да туура этгендиле. 2024 жылда кюч структурала бардыргъан оператив-излеу ишни хайырындан къыралда 190 теракт тохтатылгъанды (хазырланнган кезиуде), аладан алтысын Россейде ишине чекле салыннган  «Маньяки Культ Убийц» эм «Колумбайн» къауумла окъуу юйледе эм адамла кёп жыйылгъан жерледе къураргъа сюйгендиле.  Право низамны сакълаучула 38 бандитни жокъ этгендиле, 1,7 минг аманлыкъчыны эм алагъа болушханланы тутхандыла. Сауутланы законсуз сатыу-алыу бла байламлы 2,7 минг аманлыкъ тохтатылгъанды, 5,5 минг чачдырыучу зат сыйырылгъанды. Террористлени ахча бла жалчытыу бла кюрешгенле да ачыкъланнгандыла: 6 минг адамны счётларына чекле салыннгандыла, алада уа 230 миллион сом болгъанды.

Терроризмге къажау кюреш интернетде да бардырылады. Былтыр Роскомнадзор терроризмни, неонацизмни, радикал ниетлени жайылыуларын тохтатыр мурат бла 120 минг материалны басмадан кетергенди.

- Украинаны энчи службалары, неонацист къауумла россейли инсанланы аманлыкъчыланы тизгинлерине къошуу ишлерин тирилтгендиле. Инсанларыбызны кеслерине тартыр ючюн, ала тюрлю-тюрлю мадарланы хайырланадыла, ол санда телефон хыйлалыкъны да,-деген эди Бортников жыйылыуда.  

Чекле жокъну орунундадыла 
Кертиди, терроризм битеу дуниягъа, хар къыралгъа, адамланы хар бирине да къоркъуу келтиреди, психология къысыулукъ эте, экономикагъа, политикагъа къоранчла салады. Ол асыры кенг жайылгъандан, къырал чекле жокъну орунундадыла. Анга шагъатха быллай тарихлени ачыкъ этерге сюебиз: ИГИЛ-ни (Россейде ишине чекле салыннган халкъла аралы террорист организация) оноучулары былтырны ахырында билдиргенлерича, 2022 жылда террорист къауум дунияны 22 къыралында 2 мингден аслам чабыуул къурагъандыла. Аланы кезиуюнде 6,8 мингден аслам адам ёлтюрюлгенди. Чабыуулланы жартысы экономика жаны бла къарыусуз Африка континентни къыралларында этилгендиле: 13 теракт.  Экспертле айтханларыча, бандит къауумла бу жерледе кеслерини оноуларын кийирирге, къырал мурдорларын тюрлендирирге кюч салгъандыла.

Алимлени оюмларына кёре, шёндюгю кезиуде терроризмни, экстремизмни кенг жайылгъаныны сылтауларындан бири  аш-суу къытлыкъды.   Алагъа уа къырал власть ючюн кюрешни, криминал оноулагъа къатышыргъа итиниуню да къошаргъа боллукъду. 

Тёремиди неда борчмуду?
Дагъыда халкъны тёрелери, намыс, адамлыкъ унутулуп, аланы орунуна радикал ниетле сингдирилгенлерин айтадыла алимле. Былайда уа энчи халкъ тёрелени унутдурургъа кюрешедиле деген сёзлеге эс бурургъа сюеме. Эслеген да болурсуз, ахыр жыллада бизни республикада, Кавказны башха регионларында да  никаб кийген къызланы саны биле-биле кёбейгенин.

Европада, бир-бир муслийман къыраллада адамны бетин жапхан, алай бла уа аны ким болгъанын тохташдырыргъа къоймагъан кийимлени жюрютюрге чекле кийиргендиле, бу низамны законлада да тохташдыргъандыла. Сёз ючюн, Италияда, Бельгияда, Францияда, Нидерландыде, Австрияда,  Германияда, Данияда. Тиширыулагъа никабны бир-бир муслийман къыраллада да къоймайдыла киерге, сёз ючюн,  Египетде,  Тунисде, Мароккода. 

Хау, муслийман тиширыу шериат бла сыфатын ачыкъ этерге эркин тюйюлдю. Жаулукъ жюрютгенлени, хиджаб а жаулукъ деп кёчюрюледи арап тилден, юслеринден бармайды былайда сёз. Ол тёрели муслийман кийимди. Жаланда никабны сингдириу  къатыланнганына эс бурургъа сюебиз.

Никаб тёрели кийим болгъанын фетва чыгъарыргъа эркинлиги болгъан   алимле да айтадыла. Сёз ючюн, профессор, доктор Шоки Ибрахим Аллям 2021 жылда сентябрьде ол жаны бла фетваны чыгъаргъанды (5748-чи номерли).

Башында да айта келгенбиз, халкъланы адет-тёрелерин унутдурургъа, аланы алышыргъа кюрешедиле террорист къауумланы оноучулары деп. Никабны жамауатха сингдириу да аллай мадарладан бири болмазмы?

Иш бардырылады
Ахыр жыллада Россейде, Кавказны регионларында да мамырлыкъ тохташханды, 2000-чи жылланы аллындача терактла, чачдырыула жокъдула, ингирде орамгъа къоркъмай чыгъаргъа жарайды.  Ол а къыралда терроризмге къажау мадарла къатыланнганларыны хайырынданды.  Сёзге, терроризмге къажау 90 закон чыгъарылгъанды, РФ-ни Президенти 30 Указгъа къол салгъанды. Ол санда 2030 жылгъа дери Россейни миллет къоркъуусузлугъуну стратегиясы къабыл кёрюлгенди. 
Терроризм бла байламлы аманлыкъла ючюн жууаплылыкъны къатыландырыу жаны бла оноула этилгендиле.  Ол санда аны ариуларгъа, башын жулургъа кюрешгенлеге,   бандитлеге болушханлагъа, алагъа ахча ашыргъанлагъа, теракт хазырланнганыны юсюнден билип, аны букъдургъанлагъа уголовный жууаплылыкъ тохташдырылгъанды.

Законланы кючлеу, ангылатыу ишни тирилтиу, праволу эм дин билимни жайыу    радикал ниетлени  тыяргъа онг бергендиле.   Ол а бюгюнлюкде, Россей Украинада миллетчилеге къажау энчи операция бардыргъан кезиуде, бютюнда магъаналыды. 

Болсада халкъла аралы терроризм кавказлы жаш адамланы кесини тизгинлерине къошаргъа, муслийманланы туугъан журтларына къажау этерге бурулгъан ишлерин тохтатмагъанды.  Республикада мамырлыкъны сакълауну, 21-чи ёмюрню аллында болгъан жарсыулу ишле къайтарылмазларына битеу кючню салыуну, жаш тёлю радикаллагъа алданмазча этиуню, терроризмни кюйсюзлюгюн ангылатыуну магъанасы бютюнда ёсгенди. 
Аны ючюн а жамауат биригирге, террорист, экстремист, миллетчилик ниетлеге  къажау турургъа борчлуду. Власть органла кеслери алларына аланы хорлаяллыкъ тюйюлдюле. Шимал Кавказны жамауаты инсанлыкъ тирилигин, оюмлулугъун, мамырлыкъгъа, тынчлыкъгъа итиниулюгюн,  Ата журтубузгъа сюймеклигин  кёргюзтюрге керекди.