Эс бурдурурча – къоркъуулу сурат

Бийик юйлени башларында, терен ауушланы тюз да къыйырларында олтуруп неда сюелип, жыртхыч жаныуарланы къатларында суратлагъа тюшгенлени сетьде дайым кёрюрге боллукъду. Не кёллендиреди инсанны, жашаууна, саулугъуна да къоркъуу салып, суратха алай тюшерге? Бютюнда алай хата тапханла аз болмагъанларын эсге алсакъ. Аллай иш бизни республикада да талай жыл мындан алгъа болгъанды. Жарны къыйырында суратха тюшебиз деп жаш адамла ачыгъандыла, къутхарыучула аланы 15 метр теренликде тапхан эдиле.  

Башда сагъынылгъан сорууну МЧС-ни регионда бёлюмюню психологу Лев Залесскийге бергенбиз. Ол ангылатханыча, инсан суратха ол неда бу ахшы кезиуню эсде къалдырырча, артда анга къарап, зауукълукъ алыр, ол заманда сынагъан сезимлерин къайтарыр ючюн тюшеди. Алай бюгюнлюкде сурат адамны жашырынлыгъы тюйюлдю, аны энди кёбюсюнде кеслерини жашауларын дуниягъа кёргюзтюр муратда хайырланадыла. Интернет жайылгъаны бла уа ол иш бютюн тынч этиледи, узакъдан хар ким да, суратха къарай, оюмун жазады, аны ахшы, осал жерлерин да белгилейди. Ма аны ючюн кёпле суратларын жамауатны сейирсиндирирча, аны юсюнден ариу сёзле эшитирча тюшюрюрге кюрешедиле. Къоркъуулу жерледе, сёз ючюн юйню башында, жарны къыйырында, поездни аллында, сурат алдырыу а кеслерине эс бурдурууну бир амалыды. Алай хазыр суратлагъа къарагъанла ала къаллай къоркъуулукъ бла этилгенлерини юсюнден сагъышланмайдыла. 

Фильмледе неда кёп суратлада аллай къоркъуулу затланы  энчи юйрениулени ётген каскадёрла бла спортчула этедиле, суратха тюшерден алгъа ала иги кесек заманны хазырланадыла. Биз ала ётген жарауланы угъай, жангыз да ахыр эсепни кёребиз. Ала этгенни къайтарыргъа сюйгенле да чыгъадыла, алай ала хазырланыуну, страховканы юсюнден сагъыш этмейдиле. Ол а неге келтиреди – акъылбалыкъ болмагъанла оюла тургъан мекямны башына минедиле, ол а аякъ тюплеринде сынады да кетеди. Психолог айтханнга кёре, инсан ол неда бу муратына жетер ючюн, кёп затын кем этерге болады. Сёз ючюн, ол жангы телефон сюеди, аны алыргъа уа ахчасы жетишмейди. Аны багъасын жыйышдырыр ючюн, ол аш-азыгъына чек салады. Къоркъуулу селфиле бла да хал алайды. Адамла эс бурурча суратха тюшер, кесини даражасын кётюрюр ючюн, инсан жанын аямайды. Алай бла кёплени жашаулары юзюледи.

Башха сылтау – адам кеси кесине тийишли багъа бичмегениндеди, кесин башхаладан аман, осал, эриши суннганындады. Тёгерегинде жамауатны ыразылыгъын табар ючюн, ол суратны юсю бла кеси кесин жаратыргъа кюрешеди. Бу тузакъгъа асламысында акъылбалыкъ болмагъанла тюшедиле, аны ючюн ата-анала алагъа быллай къыйын кезиулеринде болушургъа керекдиле. Бек алгъа уа ёсе келген тёлюню жашауда керти да магъаналы затла – адамлыкъ, кертичилик, шуёхлукъ, адеплилик дегенча ышанла – неден да багъалы болгъанларына тюшюндюрюрге тийишлиди. Суратланы селфи халда алыу жашаугъа сингнгенди, адамла, кёп сагъыш эте турмагъанлай, бир сейир затны неда табийгъат болумну къатында кеслерин суратлагъа тюшюредиле. Алай МЧС-ден эсгертгенлерича, бу жаны бла эсепле къууандырмайдыла, уллу кёллюлюк, къайда болса сурат алдыра тургъанлай ажымлы ёлгенле аз тюйюлдюле. Аны сылтауу уа адамла къоркъуу бармыды, жокъмуду деп сагъыш этмегенлеринде, кеслерине асыры базыннганларындады.

Аны бла байламлы министерство суратла алдыргъанда талай жорукъланы эсгертиуню дурус кёргенди, бек биринчиден а, къатыгъызда бара тургъан транспорт, агъач жаныуарла, ток ызла болгъанларына бла къалгъанларына къарагъыз, суратха тюше тургъанда, къолугъузда жютю затланы, сауут-сабаны, ишлей тургъан электроприборланы бла къурулушда хайырланылгъан инструментлени, от къабындыргъан затланы тутмагъыз. Экинчиден, бир затха таяныргъа сюе эсегиз, ол тынгылы бегитилип болсун, къаты жерде сюелигиз, машинаны жюрюте тургъанлай неда спортну экстремал тюрлюлери бла кюрешгенде, къоркъуулу ишлени тамамлагъанда суратха тюшмегиз. Унутмагъыз, къоркъуусузлукъ, эм алгъа, инсанны кесини къолундады.