Батырлыгъы энтта да унутулмагъанды

Батырбийланы  Жарашны уланы Омар 1915 жылда Кёнделенде туугъанды. Сабийлей ёксюз къалгъанды, белгилисича, Совет власть аллайларына иги къарай эди. Элде он классны бошагъандан сора аны Пятигорскге устаз курслагъа жибередиле. Андан къайтхандан сора Хабазда эл советни секретары болуп бираз ишлейди. Артда аны  комсомолну Элбрус райкомуну бёлюмюне тамата этип кёчюредиле. 

Ишин, окъууун бардыргъандан сора да, Омар аскер усталыкъгъа къуруда эс бургъанлай тургъанды. Аны ат оюнларына къарагъанла сейир этгендиле, уллу зауукълукъ алгъандыла. Ол  къараторну жюрюшюн тохтатмай, сол, онг къолу бла да жерге бегитилип тургъан чыбыкъланы, къылыч бла уруп, бирча кесгенди. Аны кесин да Уллу Ата журт  урушну аллында жыллада ОСОАВИАХИМ-ни  район бёлюмюне тамата этедиле. Ол жыл Октябрь революцияны байрам кюнюне Москвагъа баргъан делегацияны санында Батырбий улу да болады. Къызыл майданда  парадны кезиуюнде   Мавзолейни аллында нёгери Улакъланы Доммай бла ат оюнларын кёргюзтгендиле. 

Уруш башланнганда уа,  Омар  биринчилени санында, военкоматха келип, къазауатха иерлерин тилегенди. Жашны  Владикавказгъа аскер училищеге  окъургъа жибередиле. 1942 жылда январьда взводну командири кичи лейтенант Батырбий улу 331-чи жаяу-аскер полкну санында биринчи сермешге кирип, къазауатда нёгерлерини алларында барады. Ол сермешден сора полкну командири Омарны  саугъалайды, нёгерлери уа анга «Тау къуш» деп атайдыла.

Фашистле къызыл аскерчиле болгъан  окоплагъа топ-окъ, бомбала атхандыла. Немисли пулемётчула уа асыры тохтаусуз атдыргъандан бизникилеге баш кётюрюрге окъуна къоймайдыла. Полкну командири,  Омарны чакъырып, душман пулемётчуланы жокъ эт деп буюрады. Ол, беш солдатны да алып, буйрукъну толтурургъа атланады. Пулемётчула тургъан жерден иги да кенг кетип, бирде сюркеле, бирде уа къысха-къысха чаба  да, жерге жата, немис окоплагъа иги жууукълашып, гранатала атып, пулемётчуланы къырадыла. Аны хайырындан бизникиле чабыууллукъ этип, кеслеринден хазна кёп адам къоранч этмей, бир элни къолгъа аладыла.

Ол жигитлиги ючюн Омаргъа  тамата лейтенант чын бериледи. Кесин да ротаны командири этедиле. Дагъыда Къызыл Жулдузну ордени  бла да саугъалайдыла.

Бираздан анга Сталинград ючюн сермешлеге къатышыргъа тюшеди. Анда ол кесине бойсуннган аскерчиле бла трактор заводну къоруулагъанды. Алайда уа сермеш бютюнда къаты баргъанды. Бирле аны къолгъа этерге кюрешгендиле. Башхалары уа – къорууларгъа. Эки жаны уа кёп кере бетден  бетге тюбеп, къол сермешге да киргендиле.

Бир жол  немислиле онглуракъ болуп башлайдыла. Ол заманда Омар,  ёрге туруп, нёгерлерин чакъырып, гитлерчиле таба чабады. Алайынлай,  аллында топ атылып, аны темир сыныкълары жашны этине терен киредиле.  Ол алайда жыгъылады. Бу жол  немислиле бизникиледен онглуракъ болуп, аланы артха ыхтырадыла. Омарны уа ёлген сунуп къоядыла.

Бираздан бизни солдатла, жангыдан алгъа чабып, немислилени артха къууадыла. Трактор заводну тийресин  душман аскерден эркин этедиле. Ротаны жигит командирин излеп табып, госпитальгъа ашырадыла.
Жашау кёллю Омар Москва тийресинде госпитальда саулугъуна бакъдыргъандан сора урушха жиберигиз деп, кёп тилеген эди. Алай аны юйюне ашырадыла.

Болсада ол тынчайыргъа сюймей эди. Элбрус районну къоруулау комитетини таматасы  Селяланы Шамшюдюннге келип: «Мени жерим Ата журтум ючюн дерт жетдиргенлени араларындады. Мени да бери алыгъыз, жумуш буюругъуз», - дейди. Ол а:

«Сен борчунгу толтургъанса,  саулугъунг да осалды, кесинги сакъла», - деп, алыргъа унамайды. 

Къыркъ экинчи жыл кюз артында таудан колхоз къойчу Сарбашланы Магомет къуугъун этип жетеди: «Немислиле келе турадыла»,-деп. Омар, автоматын да алып, гитлерчиле келе тургъан жанына, Ажокъа ауушха,  чабады. Алайда нартюх бахчада сагъаяды. Бираздан душманла да жетедиле. Омар алда келе тургъан  немисли офицерни агъызады. Немислиле аз-аздан элге киредиле. Батырбий улу энди кесини юйюню къатында уруш этеди. Алайда да юч солдатны ёлтюреди. Сора къатынын, эки сабийин да алып, Суу-Къошулгъан жерге къачады. Къышда уа аланы элге жибереди. Кеси уа, Жанатайланы Алий бла элге тюшюп, немислилени телефон чыбыкъларын кесип тургъанды.

Омарны жангыз эгечи Шамшият къарындашына азыкъ элте тургъанлай, бир сатхыч,  аны азындан барып, Омарны тургъан жерин билип, немислилеге айтады.

Экинчи кюн а ала ол тийрени къуршолайдыла. Омар бугъуп тургъан дорбунну аллына келип: «Сауутунгу къоюп бери чыкъ»,- дейдиле, алай ол а  ала таба автоматдан атдырады. Ол заманда гитлерчиле Шамшиятны келтирип, дорбунну аллына сюеп: «Чыкъмасанг, эгечинги ёлтюрлюкбюз»,-дейдиле. Сора автоматларын тиширыуну юсюне буруп тохтайдыла.

Эгечи: «Чыкъма», -деп кюрешген эди.  Болсада Омар чыгъады. Немислиле аны Кёнделеннге келтирип, тюедиле, къыйнайдыла. Артда Нальчикге элтип, анда да азап чекдиредиле. Алай аны ауузундан   таууш чыкъмагъанды. Ахырында Нальчик сууну жагъасында илишаннга салгъандыла.

Халкъгъа кёчгюнчюлюк сынаргъа тюшгенде, Ата журту ючюн жан берген батырны юйюрюн да аямадыла. Аны юй бийчеси Атмырзаланы Зайнаф, жашы Борис, къызы Лиза Къыргъызстаннга тюшдюле. Чюй  районда Дон -Арыкъ элде тургъандыла. Зайнаф  1953 жылда ёлгенди. Жууукълары сабийлени алыргъа дегенде, ала бирине да  барыргъа унамагъандыла.

Азиядан къайтхандан сора  Омарны къызы Лиза,  педучилишени бошап, алгъа Быллымда, ызы бла Жанхотияда устаз болуп тургъанды. Россей Федерацияны билим бериуюню отличнигиди. Бюгюнлюкде дуниядан кетгенди.

Омарны жашы Борис,  1961 жылда эл мюлк техникумну бошап, алгъа  «Эльбрус» совхозда гаражны таматасы, ызы бла баш инженери болгъанды. Къауум жылны уа мюлкню таматасы эди. Прохладна районда «Гвардейский» совхозну директору да болгъанды.

Лиза, Борис да къайда, къаллай  бир ишлеген эселе да, жигит аталарыны атын иги  бла айтдыргъанлай  тургъандыла. Жаш тёлюню ариу къылыкъгъа юйретгендиле. 

Батырбий улу Омар халкъыбызны жигит уланларындан бири эди. Анга жыр да этилгенди.  Аны аты бюгюнлюкде да унутулмагъанлай, уллу хурмет бла эсгерилгенлей турады.