Малкъар театрны тарыхы- маданиятыбызны байлыгъы

Баргъаны. Аллы 28 январьда чыкъгъанды.

Спектакльни кёргюзтюу

Артистлерибиз спектакльде бийик даражада ойнагъандыла. Ол баргъан кезиуде къараучула бир ненча кере баш жигитни – Чонайны (Жангоразланы Мажит), хар замандача, бирде кесин кюлкюлю эте, бирде уа телохранительлерине – Тохаланы Зулкъарнийге бла (дуниясын алышханды, жаннетли болсун) Мисирланы Жамалгъа, уруша (къатын излеп айланнганында, Танзилячыкъны орунуна, билмегенлей, Къуртхажанны келтиргенлеринде), халин алай тап ачыкълагъанына къарсла бла тюбегендиле. Чонайны бла ол тилеген къызны (Созайланы Мариям) арасында «байламлыкъны» Къуртхажан (Мамайланы Фатима) жюрютеди. Аны ойнагъанына да къараучула, бир ненча кере къарс уруп, ыразылыкъларын билдиргендиле. Танзилячыкъны тилеген къарачайлы Тулпарбийни (Мамучиланы Камал) кесини ролюн ойнаргъа чыкъгъанда, андан башха къарачайлы жашны сыфатын тап къурарыкъ адам жокъ сунар эдинг. Бичиланы Хаждауут да Къонакъбийни-къарт кишини, ёмюрю жашау нёгер излеп айланнган, керти коммунистни сыфатын къараучуланы ыразы этерча кёргюзтгенди. Геляхланы Мурат таза сюймеклик тарыгъан, ачыкъ кёллю «гаишникди». Анга буюрулгъан рольгъа адамны жюреги аны къадарына жарсырча киргенди. Экиси да Тюркге тебирерни аллында пьесада ойнарыкъларын бир ыйыкъ алгъа билгендиле. Анга да къарамагъанлай, ол ишни жууаплылыгъын ангылап, чынтты актёрлача, алай ишлегендиле. Тетууланы Анатолийни (дуниясын алышханды,  жаннетли болсун) сахнада къурагъан Къалакъбийни – жазыучуну сыфатына уллу багъа бичерчады. Жолабланы Тахир, ичгичи кишини сыфатын, тап, ариу ойнагъанды, къараучуну ийнандыра. Прокурорну - Къушбийни сыфатын, КъМР-ни бла КъЧР-ни сыйлы артисти Мызыланы Таубий ойнагъанды. Аны фахмусуна ким да сукъланырча эди. Къысхасы, актёрланы барысы да, комедия жанрны бузмагъанлай, рольларын бийик профессионал даражада къурагъандыла. Солуулары, ауазлары да – бир.

Спектакль той-оюн, жарыкъ, огъурлулукъ халда баргъанды. Сахнада оюн кеси энчи къалып, залда олтургъан къараучула уа бир жанында тургъанча, аллай зат эсленмегенди. Битеу да ол баргъан ишге, беш жюз адам бары да, ары къатышханча, анда бир юлюшлери болгъанча, алай кёрюннгенди. Оюннга къараргъа келгенле, кеслерин сахнада суна, ол бола тургъан байрамгъа, хар бири да энчи бир къошумчулукъ этгенча эди залда хал. Фестивальны атыча, ары жыйылгъанланы солуулары, ауазлары да бир эди. «Ойнай-ойнай, кёз чыгъар» дегенлей, кесин кишиге тенг этмеген, къылыкъсыз бай Чонай сюймеклик жолунда абынады. Жашауда хар затны да, артыкъда сюймекликни, ахчагъа сатып алалмазлыгъына бойсунады. Ма бу магъананы, баш рольну ойнагъан Жангоразланы Мажит бирси артистле да эки сагъатны ичинде, ким да ийнанырча, ачыкълагъандыла кеслери къурагъан сыфатланы. Оюн баргъан кезиуде  бир гитче шартны белгилерге боллукъду - Апполаны Аслан, актёрлагъа бир-бир сёзлени тюрк тилге кёчюрюп айтырча, алай юйретген эди. Ол а къараучуланы бла сахнаны бютюнда жууукъ этгенди.

Бир-бирни саугъалау

Спектакль бошалгъандан сора, фестивальны къурау комитетини башчылары – Бенгюсю Догъру бла Догъан Догъру, Малкъар театргъа жюрек ыразылыкъларын билдирип, саугъала бергендиле, кёп ариу сёзлени айтхандыла. Малкъар театрны бери келиую алагъа уллу саугъа болгъанды. Нек дегенде, ол жанында бу жерли режиссёрланы ишлери бла къараучу шагъырей тюйюл эди. Жангораз улу, коллективге берилген саугъаланы алгъандан сора, Кавказны адетин бузмай, андан келтирген къаманы, ариу жарашдырылгъан мюйюзлени, орус халкъны сюйген гинжисин-матрёшканы - башда атлары сагъынылгъан режиссёргъа бла актёргъа, чам халда, алгъышла эте, залда олтургъанланы да кюлдюре, саугъагъа бергенди. Ала да, жюрек ыразылыкъларын айта, малкъарлы актёрланы фахмулулукъларын энчи белгилегендиле, фестиваль бошалса, сыйлы саугъаладан бири малкъар театргъа бериллигин айтхандыла.

Специалистни оюму

Ислам Казиев, Дагъыстанны къырал университетини актёрла хазырлагъан кафедрасыны алгъыннгы таматасы, РФ-ни Кинематографистлерини союзуну келечиси, Россейни искусстволарыны сыйлы къуллукъчусу кёргюзтюлген спектакльни юсюнден айтады:                                                        

- Малкъар театрны биргеме окъугъан шуёхум Къулийланы Борис ишлегенли бери таныйма. Ол бек фахмулу режиссёрду эм ишине жаны бла берилген адамды. Аны да бу театргъа къыйыны уллуду. Владимир Теуважуков салгъан оюннга къарагъандан сора, заман нени да хорлайды деригим келеди. Режиссёр аны жангыдан салгъаннга ушайды. Комедияда баш рольну ойнагъан жигит, мен ангылагъаннга кёре, спектакльни кеси тартып баргъанча алай кёрюннгенди. Баям, ол шёндюгюлю актёрланы тёлюсюнден болур.

Алай эшитгенме, Малкъар театр Гогольну «Ревизорун» салыргъа сюеди деп. Ол баш жигитни ойнагъан жаш Хлестаковну сыфатын къураса, тап боллукъ эди. Мажит кесин сахнада къалай уста жюрютеди. Дипломатны алып, ары-бери жюрюп, хар кимге да оноу этерге кюрешип…Мен оюм этгенден, Жангораз улуну фахмулулугъунда къураргъа керекди театрны репертуарын. Саулайда актёрланы къаууму кючлюдю. Жаланда пьеса къайдан эсе жыйылгъанча, аны сюжети хар кимге да белгили болгъанча, анга ушагъанды. Ол темагъа Гогольну «Къатын алыуу» эм Кавказны театрларында баргъан тёрели тема - ариу къызланы урлау дегенча затла бизге жангы тюйюлдюле. Мында анга къараучу сейир этип тургъанды.    Комедия жанрны келтиргенлери, актёрланы усталыкълары, сахнада кеслерин эркин жюрютгенлери уллу магъананы алгъанды. Къайтарып айтама, актёрла фахмулудула, театрны тамблагъы кюню жарыкъды. Жюрегимден манга жууукъ театрны жетишими бла алгъышлайма.

Баргъаны боллукъду.