Урунуу законлагъа тюрлениуле этилгендиле

Быйыл къыралда урунуу жаны бла законлада   тюрлениуле боллукъдула. Бу къысха статьяда аланы юслеринден билдирирге сюебиз.

1 январьдан айлыкъны эм аз ёлчеми (МРОТ) кёбейтилгенди. Былтыр ол 19  242 сом болгъан эсе, быйыл 22 440 сомгъа дери кёбейтилирге керекди. Ол толу ставкагъа ишлегенлеге тёленеди.  Аны бла бирге, больничныйни, солуу кезиуню, командировкагъа баргъаны ючюн ахчаны тергегенде, МРОТ-ну эсге алыргъа керекди.  

 Январьдан налогланы ёлчеми да тюрленеди. Ол адам жылны ичине алгъан файдагъа кёре тергелликди. Сёзге, жылгъа файда 2,4 миллион сомгъа жетмесе, алгъынча, налог 13 процент боллукъду. 2,4 миллиондан 5 миллионнга дери алгъанлагъа аны ёлчеми 15 процентге дери кёбейтиледи, 5 миллиондан 20 миллионнга дери файда тюшюргенле ахчаларыны 20 процентин берликдиле. 20 миллиондан кёп ишлегенле уа – 22 процентин.

Сёзге, айлыкъ 300 минг сом эсе, январьдан августха дери кезиуде ишчини файдасы 2,4 миллион сом боллукъду. Бу заманда аны тёлеулери ай сайын, алгъынча, 13 процент боллукъдула. Сентябрьден жылны ахырына дери уа  налог 15 процентге дери кёбейтилликди. 

 Къырал думаны депутатларыны айтханларына кёре, къошакъ халда тюшген файда инсанланы  болушлукъ артыкъда  керек болгъан къауумларына  юлешинирикди, ол санда кёп сабийли юйюрлеге, ветеранлагъа, пенсиячылагъа.

2024 жылда июньда кючюне 145-ФЗ номерли федерал закон киргенди.  Аны бла СССР-ни кезиуюнде бир-бир документлени тыш къыраллагъа элтиуге салыннган чекле кетериледиле, ол санда урунуу китапчыкъланы да. Энди инсан тыш къыралгъа кетип, ызы бла къуллугъундан эркин этерлерин тилесе, иш бериучю аны документлерин почта бла ашыраллыкъды.

 Ишге тохташхан кезиуде, Россейни инсанларына алчылыкъ бирилликди. Ол жаны бла законну проекти Къырал думаны къараууна берилгенди. Алай бла, иш излеп келгенлени сынаулары, профессионал билимлери да тенг болса, Россейни инсанына алчылыкъ берилликди. Тыш къыраллыны жаланда РФ-ни инсаны болмаса алыргъа жарарыкъды.

 Айлыкъны болжалдан кеч тёлеуге къажау мадарла 1 мартдан ишлеп башларыкъдыла. Хакъны заманында бермеселе, урунуу инспекциягъа, сюдге неда прокуратурагъа тарыгъыргъа жарайды. Мартдан а аны  юсюнден ведомствола аралы комиссиягъа белгили этерге  онг боллукъду. Комиссияны иши Урунуу кодексни 158.1-чи статьясы бла белгиленеди. Хар регионда да аллай комиссияла къырал органланы, социал фондну, профсоюзланы эмда ишчилени биригиулерини келечилеринден къураллыкъдыла. 

  Урунуу кодексге «насийхатчы» деген ангылау кийириледи. Кодексни жангы 351.8-чи статьясында  аны иши бла байламлы жорукъла тохташдырылгъандыла. Сёзге, сизден биреуге насийхатчылыкъ этеригизни тилеселе, аны урунуу келишимге кийирирге  неда къошакъ келишим этерге керекди. Бу ишни толтургъаннга ахча къалай тёленнгенин иш бериучю кеси тохташдырады. Насийхатчылыкъны жумушларын  болжалдан алгъа тохтатыргъа эркин этиледи.

 Урунуу кодексге тийишлиликде, солуу эм байрам кюнледе ишлеген инсаннга айлыкъ кёбейтиледи  неда отгул бериледи. Март айдан отгул бериуню низамы да тюрлендириледи. Аны жылны ичинде алыргъа жарарыкъды неда солуу кезиуге къошаргъа да боллукъду. Отгулну хайырланмай, ишден кетген кезиуде уа, иш бериучю ол кюнле ючюн ахча тёлерге керекди.

Сёз ючюн, ишчи  кюннге юч минг сом алады. Ол солуу неда байрам кюн ишлесе, анга, бек аздан, алты минг сом тёленирге керекди.

 Урунуу бла байламлы башха законлагъа да кийирилгендиле тюрлениуле.