«Къоркъуулу къауумгъа кире эсегиз, саулугъугъузгъа сакъ болугъуз»

Кёп ауруула къан тамырла бла байламлыдыла. Аланы юсюнден врач Наршауланы Рамазан бла ушакъ этгенбиз.

- Тамырланы тап халда къалай сакъларгъа боллукъду?

-Тамырланы сакъларгъа амал кёпдю, онг бар эсе, аланы барысын да хайырлансагъыз игиди. Алай шёндю шахарда жашагъан адамны турмуш болумларын, заманы жетишмегенин эсге алсакъ, аладан 4-5-син окъуна толтура турсагъыз, хата кёрлюк тюйюлсюз. Аланы талайы уа асламысында къышда керекдиле.

Къоркъуулу къауумгъа кире эсегиз, саулугъугъузгъа сакъ болургъа кюрешигиз. Нек дегенде къан тамырланы халлары кёп затладан осалгъа кетерге боллукъдула. Сёз ючюн,  инфекциялы ауруу жукъгъан эсе, бютюнда ёпкелеге бла ёпке башлагъа. Бир-бирле ичлери къатып къыйналгъанлыкъгъа, врачлагъа бармайдыла. Къаратыргъа керекди! Андан сора да, къан тамырланы артыкъ ауурлукъ бузады. Чархыгъыз керек мардадан  юч - беш килограммдан кёпге ауур эсе,  ашыгъыз тап хазырланмагъан эсе, аягъы юсюнде ишлей эсегиз (врачла, устазла, сатыучула, парикмахерле эм башхала), гипертониядан къыйнала эсегиз, тютюн иче эсегиз – битеу бу затла къан тамырланы къарыусуз этедиле.

- Не зат этерге керекбиз, санасагъыз эди?

-Жыл сайын анализле беригиз, къанда холестеринни ёлчемин билигиз. Ол кётюрюлюп эсе, атеросклероз болмазча, мадар этигиз.

 Отуз беш жылдан сора тамырланы халларын ультразвук бла тинтдиригиз. Бу процедурагъа хирург ийиучюдю. Анга он минут кетеди. Врач гельни жагъады, аны юсю бла энчи оборудованияны элтеди, сиз а кезиу-кезиу солууугъузну тыяргъа керек боллукъсуз. Анда териге жууукъдагъы тамырла, теренирек тургъанла да ачыкъ кёрюнедиле.

  Врачыгъыз айтхан витаминлени ичигиз, бютюнда алада аскорбин кислота, рутин бла конский каштанны кошулмалары бар эселе. Бир кюн къалып экинчисинде чайны орунуна жабышмакъны бла итбурунну къайнатып уртлагъыз. Бир литр суугъа аладан ууучугъуз бла бирин атып, алай хазырлагъыз. Ыйыкъгъа бир кере уа матэден бла каркадеден суусап этигиз.

 -Къан тамырланы жашлай тутаргъа жюзюу болушамыды?

-Хау. Ыйыкъгъа бир-эки кере бассейннге барып, 40 минут   неда сагъат бла жарымны жюзюгюз. Эрттенликде неда ингирде (биягъы эки кюннге бир кере) жуууннганда сууну кезиу-кезиу сууукъ, жылы да этип, юсюгюзге къуюгъуз. Аны жылылыгъыны терк алышыннганы тамырлагъа жарау этдиргенчады.

 - Бир – бирле ауур ишни толтургъанда,  къолларыны, инбашларыны къурушханларын  неда бармакъларыны агъаргъанын эслейдиле. Ол кезиуде  не  этерге боллукъду?

- Ол кезиуде дарман битимлени сууларын бузлатып, санларыгъызны аны бла ышый-ышый туругъуз. Аны ючюн мурсаны, шалфейни бла дугъумну бир кесегине стакан бла бир исси суу къуюгъуз, сууутугъуз, бузла салыучу орунчукъгъа бёлюп, морозилкагъа салыгъыз. Эки сагъатдан ол хазыр боллукъду. Хар эрттенликден аны бла тамырла кёрюннген жерлени сыларгъа эринмегиз. Ол аланы сау этгенден сора да, кесигизге да хычыуун кёрюнюрюкдю.

 -Гимнастика болушамыды?

- Кюн сайын он минутну гимнастика бла кюрешигиз. Упражненияланы къайсын сюйсегиз да сайларгъа боллукъсуз, жангыз да аякъларыгъызны онушар кере артха, алгъа эмда жан-жанларына узатыргъа унутмагъыз. Витаминле бла физкультура тамырланы кючлейдиле, аланы аурууладан сакълайдыла.

 Хар кюнден тамырланы солутуугъа онбеш минутну къоюгъуз. Алгъа онбеш минутну бийик жастыкъда, артда уа аякъларыгъызны башыгъыздан ёргерек кётюрюп жатыгъыз.

 Тамырла  кёп жыллагъа игилей  сакъланыр ючюн, жаулу, калориялы ашла бла азыракъ ауузланыргъа, мардадан кёп семирмезге, сора С бла Р (аскорбин кислотаны бузулуудан сакълайды) витаминлени да асламыракъ ичерге керекди. Ауруугъа  хорлатмазгъа А бла Е витаминле да хайырлыдыла.