«Тарыхны иги билген тёлю ёсдюрюрбюз, деген ышаныудама»

Алгъаракъда Тюркде къарачай-малкъар халкъ жашагъан уллу элледен биринде, Башхюйюкде, къарачай-малкъар маданиятны фестивалы болгъанды. Элни жамауат биригиуюне таматалыкъ этген жашладан бири Жабаланы Алий бла бу фестивальны, аланы ишлерини юсюнден да бардыргъан ушагъыбыз бла окъуучуларыбызны шагъырей этебиз.

– Алий, ушагъыбызны сылтауу сизде бардырылгъан къарачай-малкъар маданиятны фестивалыды. Ол неге жораланнганды?

– Быйыл бизни биригиу къуралгъанлы отуз беш жыл толгъанды. Бу уллу байрамны да анга жоралагъан эдик. Мен да тёгерегимде жаш нёгерлерим бла бирге 2006 жылда бу жамауат жумушха къатышып башлагъанма. Жаш тёлюбюз бек ариу халда ёсе келеди. Алагъа тарыхыбызны, тилибизни, адетлерибизни эм тёрелерибизни билдирирге, ала да кеслерини сабийлерине аны ётдюрюрлерин бек излегенбиз. Не десек да, аппаларыбыз бла аммаларыбыз Тюркде жашап келгенликге, къаныбыз, жаныбыз эм тамырларыбыз да андан, Кавказдан, келедиле.

– Жамауат биригиу не мурат бла къуралгъанды?

– Айта келгенимча, миллет хазнабызны сакълар муратда 1989 жылда къуралгъанды дернегибиз. 2007 жылда Башхюйюк эл къуралгъанына 100 жыл болгъан эди. Анга атап уллу къууанч бардыргъан эдик. Ол дернегибизни, мен къатышханлы, биринчи атламлары болгъанды. Биз ол байрамгъа хазырлана, уллу кюч салгъан эдик. Кесибиз тепсеу ансамбль къурап, аланы кийимлерин тикдирип, маданиятны ариу жолуна салгъан эдик. Ол жыл Уллу Малкъардан Къудайланы Мухтар кеси юйретген сабийлени да келтирген эди. Аны биргесине къобузчу Чеченланы Асият да келип, мында жарагъан байрам этгенибиз бюгюн да эсимдеди. Ары 2000-ден артыкъ адам жыйылгъан эди. Ала анда бир бирлери бла танышып, жууукълукъ жюрютюр онгла табып, жюрек ыразылыкъларын билдирип, огъурлу алгъышла да этген эдиле. Ол кюнледен башланнган болур бизни шуёхлугъубуз.

Ызы бла 2008  жылда уа маданиятыбызны мындагъы миллетге, халкълагъа да ачыкъ этерге сюйгенбиз. Ол мурат бла Европа бирлешген проект къурагъанбыз. Европаны алты къыралындан, ала бла бирге Азербайджандан да, алтышар жаш келип, он кюнню алагъа Башхюйюкде къонакъбайлыкъ этгенбиз. Ол кюнледе биз алагъа къарачай-малкъар тойларыбызны, адетлерибизни, ашларыбызны да кёргюзтгенбиз. Къонакълыкълары бошалыр заманнга уа, биягъы уллу байрам этип, Мухтарны бла Асиятны да чакъырып, жашланы эслеринде къалырча къууанчлы жыйылыу болгъан эди. Тюрк халкъны эм даражалы газетлеринде Башхюйюк Тюркден алгъа Европаны бирлигине кирди, деп жаза эдиле.

– Андан сора уа быллай жумушну бардыралгъанмысыз огъесе ол жылдан сора тохтатыпмы къойдугъуз?

– Жаш тёлю бирлешип, тёре этип, 2009-2013 жыллада да къайтарып бардырдыкъ бу аламат, магъаналы жумушну. Биз миллетли жамауат жашагъан элледе дернекле къуралыпдыла. Бусагъатда 12 дернек боладыла. Афьонда, Коньяда, Эскишехерде, Башхюйюкде, Анкарада, дагъыда башха жерледе да болгъанлыкъгъа, быллай жумушла бардырмагъандыла.

Бизни жылдан-жылгъа быллай байрам бардыргъаныбызны жаратып, дернеклени таматалары жыйылып, биригип, жумушну бирге бардырыуну тийишли кёргенбиз. Бир бирибизни къууанчларына барып, къатышып башлагъанбыз. Быйыл, кесибизде болгъан фестивальдан сора, Эскишехерде «Нартланы той кюнлери» деген байрамгъа «Домбай» ансамбльни элтип къатышханбыз.

– Байрамны ётдюрюрге болушлукъ къайдан табасыз?

– Биз, жаланда къармашхан жашла, кеси арабызда жыйгъан мюлкге ие болабыз. Башха тюрлю болушлукъ алмайбыз. Ёсе келген тёлюню тамблагъы кюню ючюн, тарыхыбызны сакълар ючюн къолубуздан келгенни бир да аямай этерге кюрешебиз. Бир ауукъ заманны, 5 жылны, мен бир жанлы тургъан эдим, кеси жумушларыма бёлюнюп. Артда биргеме ишлеген жашла бла дернекни жумушларына къарар муратда къайтханма. Энди  Ата журтубуздан Тюркге келгенли 120 жыл болады, аны бла байламлы бир муратыбыз барды. Малкъарда бла Къарачайда миллетибизден бир тилегибиз боллукъду. Мында, Башхюйюк элибизде, музей ачаргъа дейбиз. Ары салынырыкъ затла кесибизде да бардыла, алай Ата журтубуздан болушлукъсуз хазна къуралсын ишибиз.

– Сен дернекге биягъы таматалыкъ этип башлагъанлы кёп болмайды, алаймыды?

– Хау. Алай къысха заманны ичинде тепсеу ансамбль къурагъанбыз. Малкъарлы къарындашыбыз Мырзаланы Маратны чакъырып, биригип, ишибизни жангырта башладыкъ. Ансамбльге «Домбай» деген къарачай ат бердик. Тепсеулери уа барысы да малкъар тепсеуледиле. Кийимлерибизни да «Балкария» ансамбль тикдирген жерде хазырлап келтиргенбиз. Жюреклерибизде, бир бирибизни башхача сезмей, жаланда бир миллетча кёребиз. Ол бизни ёхтемлигибизди. Устазыбыз – малкъарлы, атыбыз а – къарачайлы!

Баргъаны боллукъду.