Тарыхы бир палаткадан башланнганды

Шимал Кавказда бек эрттегили альпинист  базаладан бири «Уллу-Таугъа» къысха замандан 90 жыл  толлукъду.  Ол Элбрусну тийресинде эм тамаша Адыр-Суу ауузда 2380 метр бийикликде орналгъанды. 

Альпбаза 1936 жылда ишленнгенди. Москвада Менделеевни атын жюрютген   химико-технология университетини студентлери бла преподавательлери  былайда  биринчи палаткала салып, тауланы   тинтип башлагъандыла. Аны да ангыларчады,  былайдагъы тёппеле - Уллутау-Чана (4207 метр), Жайлыкъ (4533 метр), Тютю-Башы (4460 метр) -  Кавказ тауланы арасында бек айбат жерлеге саналадыла. Юч жылдан а Адыр-Сууда бир къатлы окъуу базаны мекямы ишленеди, ичинде  библиотека, ашхана да къураладыла. Биринчиден анга   «Азот» деген атны бередиле.

Уллу Ата журт урушну кезиуюнде уа былайда совет аскерчиле таулада уруш этерге юйреннгенлерин да энчи белгилерчады. 1942 жылда гитлерчилени «Эдельвейс» къаууму лагерьни жокъ этген эдиле. Болсада Уллу Ата журт урушдан сора бу бийик-тау солуу жерни жангыртыу жумушла башланадыла. Ол кезиуде алыкъа машиналаны ауушха кётюрген система къуралмагъан эди. Аны ючюн а битеу къурулуш материалланы ишчиле кеслери къоллары бла кётюргендиле. Алай бла 1946 жылда база альпинистлеге эшиклерин ачады. Анга «Химик» деген ат бериледи.

  1958 жылда былайда жюзден аслам адам сыйынырча эки къатлы мекям ишленеди. Аны ичинде ашхана, клуб, эки павильон да къураладыла эмда   аты  «Уллу-Таугъа» тюрлендириледи. Таулада къурулуш бардыргъан, бютюнда  жол болмагъан жерледе, алай тынч тюйюлдю.  Болсада къурулушчуланы къыйынлары зырафына кетмегенди -   кёп жылланы ичинде къыралны битеу жерлеринден да альпинистле бери къонакъгъа келгендиле,  мында мингле бла альпинистле-разрядникле хазырланнгандыла.  Аланы кёбюсю Кавказ таулада сынау жыйып, ызы бла бийикликлери сегиз мингнге жетген таулагъа ёрлегендиле, спортну халкъла аралы мастерлери деген атха тийишли болгъандыла.

Приэльбрусьяны башха турист эм альпинист объектлериндеча, «Уллу-Тау» окъутуу-спорт базаны да айныгъан эмда ахырда чачылыр чекге жетген кезиулери болгъандыла. Перестройка башланнгынчы   сезонда ол альпинистледен толу эди – бери деменгили къыралыбызны битеу жерлеринден, тыш къыралладан да къонакъла келиучю эдиле. Алай    ахыр да адам да келмей къалгъан заман да болгъанды. База тозурап къалмаз ючюн,   жай къаникулланы кезиуюнде сабийлени алып башлагъан эдиле.

Лагерьге энтта бир сынау республиканы жангы тарыхында болгъанды - Элбрус районда терроризмге къажау операция бардырылгъан кезиуде.  Болсада бу къыйынлыкъдан да ётюп, базаны 75-жыллыгъына аталып, «Уллу-Таугъа» Россейден эмда СНГ-ны къыралларындан альпинизмни ветеранлары жыйылгъан эдиле.  Юбилейге аталып, альпинистле таугъа ёрлеп да эришгендиле ол кезиуде.   

Бюгюнлюкде уа «Уллу-Таугъа» келирге сюйгенле биягъы кёпдюле. Къонакъланы битеу излемлерин толтурур ючюн,  мында ишлегенле къолдан келгенни этедиле. Болсада быллай тамаша, тарыхы бай жерледе жюрек ырахатлыкъдан, зауукълукъдан башха жукъ да керек болмаз, баям.