«Жюрекни къыйнарыкъ сёзлени айтмагъыз!»

Элли жыл – ол кёпмюдю, азмыды? Бир жанындан къарагъанда, ол ёмюрню жартысыды, бу заманны ичинде не жаны бла да кёп тюрлениуле боладыла. Алай Гузиланы Жамалны жашы Хызыргъа бла Залийханланы Хусейни къызы Еленагъа элли жыл бир кюнча ётгенди. 

- Юйюр къурагъанлы 50 жыл толгъанын деп эслеген да этмегенме, сен соргъандан сора уа кёпча кёрюнеди. Алай жашауунгу, жаш заманынгы, сабийлени ёсдюргенинги, туудукъла бла кюрешгенинги эсинге тюшюре барсанг, заман кёзге кёрюнмей къалады,-деп ышарады ушагъыбызны аллында Елена Хусеевна.

 Хау, жашау тюрлю-тюрлюдю, къууанчлы ишле бла бирге даулашла, ангылашынмаулукъла да боладыла. Жарсыугъа, шёндю тёзюмлюк азыракъ болгъанча кёрюнеди: жаш юйюрле,  ариу, бай той ойнагъандан сора, къысха заманны ичинде чачылып да къаладыла – бир бирни ангыламагъандан, сабырлыкъ эталмагъандан.

Алай, статьябызны жигитлери уа юйюрню узакъ ёмюрюню жашырынлыгъын биледиле – жюрекни къыйнарыкъ сёзлени бир-бирге айтмазгъа!

- Сёз болгъанлай, хапчукларын жыйып, юйлерине кетип тебирейдиле. Бизни ортада да болгъандыла  даулашла, алай жашаргъа сюе эсенг, бирде эшитмегенча, кёрмегенча этип къояргъа керекди. Тиширыу бек алгъа жарашыулу болургъа керекди,-дейди Елена Хусеевна.

Алай юй башчыны оюму уа бир кесек башхаракъды: «Биз элли жылны бир бирни ангылап жашагъаныбыз  юйдегини хайырынданды. Юйде тамата эр кишиди, хау. Алай акъыллы, оюмлу тиширыу а аны сакълаучусуду»,-дейди Хызыр Жамалович.

Елена бла Хызыр танышханда,  экиси да жаш адамла эдиле – Елена Нальчикде Долинскде  курорт универмагда  ишлегенди, Хызыр а аскерден къайтып, милицияда къуллукъ этгенди. Аланы ол кезиуде суратларына бир къарагъыз – къаллай миллет ариулукъ сезиледи анда!

Былайда бир затны айтыргъа сюеме – Хызырны юйюрюнде эгечле, къарындашла барысы да сегиз сабий боладыла. Ма аллай уллу юйюрге къошулгъанды Елена. Къайын ананы бла келинни араларында халны юсюнден болумла, чамла, хапарла  кёпдюле. Эки жаны да бир бирге тарыгъыргъа, терслерге ёчдюле. Алай Елена Хусеевна уа къайын атамдан бла анамдан иги адамла дуния башында жокъдула, дейди.

-  Ол жаны бла насыплы адамгъа санайма кесими.   Мени эгечим жокъду, алай юч къайын къызым манга бюгюн-бюгече да эгечлик этип турадыла, сау болсунла. Мен 20-жыллыкъ къыз эдим аланы юйюрлерине  киргенимде. Къайын анам къызындан башха кёрмегенди.  Юйде беш келин болабыз, бири да тарыгъаллыкъ тюйюлдю. Оюмлу, барыбызны да тёгерегине жыйгъан, билимли адам эди  ол. Аны айтханым, жаш юйюрню жашауунда къайын  ананы магъанасы бек уллуду. Келин юйге жашайым, юйюр болайым деп келеди. Кесинги къызынгы къалай кёре эсенг, анга да алай болургъа керексе деп сунама. Ол келинди, ишлесин, этсин, деп, аны боюнуна атып къояргъа жарамайды хар нени да. Мени да барды келиним, бек сюеме аны,-дейди Елена Хусеевна.

Тау миллет жууукълукъгъа не заманда да сакъ болгъанды, алай шёндю ол жокъму болуп барады деригим келеди. Телефон бла сёлешип, открытка ашырып къойгъан болмаса, барып болушайым, кёрейим дегенле аздыла. «Ол а бек уллу жарсыуду. Сагъатла бла бирге олтурсакъ да тоймагъанбыз эгечден-къарындашдан, шёндю уа жюрек   жылыулукъ  унутулуп барады, жарсыугъа»,-дейди Елена Хусеевна.

Хызыр бла Елена эки сабий ёсдюредиле, бюгюнлюкде уа туудукъланы жетишимлерине къууана жашайдыла. Сабийле уа тукъумларын айтдыргъандыла, аталарын, аналарын мудах этмегендиле, жууукъланы жерге къаратмагъандыла. Жаш Алим Элбрус районда РФ-ни СК-сыны следствие бёлюмюн таматасыды, юстицияны полковнигиди. Къыз Амина филология илмуланы кандидатыды, Къабарты-Малкъар къырал университетни немис эм роман филологияны кафедрасыны доцентиди.

- Сабийни ёсдюрюу, юйретиу, адет-тёрелени ангылатыу юйюрден башланады. Айтылгъан сёзледен угъай, таматаланы ишлеринден. Аллынгда ариу юлгю болса, сабий да кёргенни этерге кюрешеди. Школ, устаз деп, жуууаплылыкъны алагъа атып къойгъан терсди.  Мекямны  хунасын тюз салсанг, юй тюзеледи. Юйюр да ма алайды,-дейди Хызыр Жамалович.

Хызыр бла Елена ушагъыбызны ахырында жаш юйюрлеге тёзюмлюк тилейдиле. «Аман айтхан бек женгилди, алай ачы сёзле артда бир заманда да унутуллукъ  тюйюлдюле, жюрегингде къалып, артда акъылынга келип турлукъдула. Сёз сёзню айтдырады, дегендиле эрттегилиле»,-дейди Елена Хусеевна.

- Аллахуталадан дуниягъа тынчлыкъ, миллетибизге мамырлыкъ, таматалагъа саулукъ тилейме. Жаш къауум а окъууда жетишимли болуп, жюреклери тартхан ишге кирсинле, тукъумгъа, саулай миллетге да жарарча ёссюнле,-дейди  Хызыр Жамалович.  

Элли жылны бирге жашагъанлагъа алтын юйюр дейдиле. Бу багъалы темир бла бошдан тенглешдирмегендиле. Алтынны аз-аздан къалай чыгъара эселе, юйюр да ма алай къуралады – сюймекликден, сабырлыкъдан, тёзюмлюкден, бир бирге хурметден.