Басманы кюню: тарыхы, айныуу

Россейде жыл сайын 13 январьда Басманы кюню белгиленеди. Ол асламлы информация органлада уруннганланы эмда журналистлени байрамыды.

Бу кюн 13 январьгъа бош алай тюшмегенди; 1703 жылда, Пётр Биринчи патчахны буйругъу бла Россейде «Ведомости» деген ат бла биринчи газет чыгъып башлагъан эди. Аны жарашдырыугъа патчах кеси да къатышып болгъанды: ол материалланы сайлай эди, къалай кёчюрюлгенлерине, жазыу жорукъларына да тынгылы къарагъанды.

Биринчи номерни аты былай эди: «Ведомости о военных и иных делах, достойных знания и памяти, случившихся в Московском Государстве и во иных окрестных странах». Газет Москвада бла Санкт-Петербургда чыгъып тургъанды, кесини да аты «Ведомости», «Российские ведомости», бирде уа «Ведомости Московские» деп да болгъанды.

1728 жылдан сора газет чыгъарыуну Илмуланы академиясы къолгъа алады. Аны тиражы 706 экземпляр эди, кеси да ыйыкъгъа эки кере басмаланнганды.

1870 жылда 1 январьда патчахны буйругъу бла почта бёлюмледе орус эмда тыш къыраллы тилледе чыкъгъан газетлеге биринчи кере жазылыу башланады, 1914 жылгъа уа бизни къыралда юч мингден артыкъ газет бла журнал чыгъа эди. Революциядан сора басмада уруннганланы бла журналистлени профессионал байрамларын «Правда» ат бла биринчи совет газет чыкъгъан кюннге - 5 майгъа кёчюргендиле, кесине да Совет басманы кюню деп атагъандыла. 1991 жылда уа РСФСР-ни Баш Советини Президиумуну Бегими бла Россейни басмасыны кюнюн жерине къайтарадыла – 13 январьгъа. Сёз ючюн, ол кюн 1830 жылда «Литература газет» чыгъып башлагъан эди.

Специалистлени тергеулерине кёре, бизни къыралда периодика изданияланы экиден биринден асламысы газетле бла журналладыла, андан къалгъан аз кесеги уа кезиу-кезиу чыкъгъан башха затладыла. Жыл сайын адамлагъа подписка бла жыйырма миллиондан артыкъ экземпляр жетеди.

Саулай айтханда, бюгюнлюкде асламлы информация средстволаны (СМИ) къырал тизмесинде 155 мингден артыкъ издание барды. Бу байрамда ишлеринде жетишимле болдургъан журналистлени алгъышлагъан эмда саугъалагъан тёре барды. 2018 жылда уа, РФ-ни Президентини буйругъу бла, «Россей Федерацияны Сыйлы журналисти» деген ат къуралгъанды.