Илмугъа салгъан къыйынларына – тийишли багъа![]() Филология илмуланы докторлары Мусукланы Борисге бла Борис Бижоевха «Къарачай-Черкесни илмусуну сыйлы къуллукъчусу» деген даражалы ат берилгенди. Ол саугъалары бла алимлени Черкесскде КъЧР-ни Башчысы Темрезланы Рашид алгъышлагъанды. Мусук улу къарачай-малкъар тилни тинтиуге, айнытыугъа кесини юлюшюн къоша, жетишимли болгъанлай да келеди. Москвада РАН-ны илмула академиясыны тил билим институтуну аспирантурасын бошап, Гуманитар тинтиуле бардыргъан институтну къарачай-малкъар тил бёлюмюнде жыйырма жыл чакълы ишлейди. Анча заманны илмуда уруна, ол грамматика бла кюрешип, сёзлюклени къураугъа къатышып келеди. Жюзге жете илму статьяны да авторуду. Аны юч уллу монографиясын да – «Морфологическая деривация глаголов в карачаево-балкарском языке» (2009 ж.), «Формально-семантическая парадигма усилительных конструкций в тюркских языках» (2016 ж.), «Формально-семантическая парадигма колоративной лексики в тюркских языках» (2023 ж.) – магъаналылыкълары ючюн белгилерчады. Нек дегенде, сёз ючюн, эм алгъа басмаланнган монографиясын юлгюге алсакъ, ол бютюнда энчи къыйматлыды. Саулай да тюркологияда бу темагъа уллу да, магъаналы да ишни бизни алимибиз биринчи болуп этгенди. Белгилегенибизча, Мусук улу жетишимли, саугъалагъа тийишли бола ишлейди. Алай бла 2011 жылда илмуланы доктору даражагъа ишин къоруулагъанды. 2016 жылда уа анга «КъМР-ни илмусуну сыйлы къуллукъчусу» деген ат берилгенди. Ол къарачай-малкъар тилни теориясы бла байламлы сорууларын тинтеди, анга юлгюле излей, ала къаллай магъананы бергенлерин да ангылатады. Андан тышында да, тереклени, хансланы тюз атларын излей, ала халкъда сакъланырына эс бурады. Жер-суу, тау атла къалай къуралгъанларын, аланы магъаналарын да тинтип, аны бла бирге уа бирси тюрк тилледе ала къалай жюрютюлгенлерин, къалай тюбегенлерин тенглешдиреди. Бусагъатда тилибиз бла байламлы бёлюмюбюз «Русско-карачаево-балкарский словарь» деген ишни орус тилде биринчи томун хазырлай турады. Борис Абдулкеримович а анга илму редакторлукъну этеди. Бу сёзлюк планнга тийишлиликде жылны ахырына басмадан чыгъаргъа белгиленеди. Борис Бижоев да 1998 жылдан бери Гуманитар тинтиуле бардыргъан институтда къабарты-черкес тил бёлюмге башчылыкъ этеди. Кесини доктор диссертациясын 2006 жылда къоруулагъанды, аны тилде грамматика эмда лексика-фразеология жаны бла жарсыулагъа жоралагъанды. Асламысында алим кесини илму жолунда сёзлени къуралыуларына, сёзлюклени жарашдырыугъа эс бурады. Аны 150-ден артыкъ илму иши барды, аладан тышында да, эки уллу монографияны авторуду. Алада уа ол адыг тилледе этимчаланы жюрютюлюулерин тенглешдиреди, фразеологизмлени юслеринден айтады. Дагъыда ол къабарты-черкес тилни харфлыгъын бла жорукъларын тапландырыугъа эс бургъан алимледен бириди. Битеулю билим берген мектеплеге дерс китапланы авторуду. Бёлюм озгъан жылда къабарты-черкес тилни грамматикасын басмалагъанды. Энди уа ала аллай китапха (грамматикагъа) кийирилмеген бёлюмле бла байламлы бардырадыла ишлерин. Андан сора да, секторну алимлери антонимлени сёзлюгюн къурау бла кюреше турадыла. Алайды да, алимлерибизни тамамлагъан ишлерине сый бере, бу даражалы атланы алагъа тийишли кёрюлгени бла алгъышлайбыз.
Поделиться:
Читать также:
08.02.2025 - 11:23 →
«Арада жарашдырылгъан керекле жамауатны айныууна къошумчулукъдула»
09.12.2024 - 13:20 →
Бирге ишлеуню къыйматлыгъына тюшюнюп
22.11.2024 - 11:32 →
«Сайлауума сокъуранмайма»
11.11.2024 - 11:27 →
«Къадар элтген жолум бла баргъаныма ыразыма»
25.10.2024 - 13:00 →
Полимерден композитле кёп турлю бёлюмде хайырланылырчадыла
|