«Илхам къайдан жаратылгъанын бирде ангыламай да къалама»

Бизни бюгюннгю ушагъыбыз композитор, КъМР-ни искусстволарыны сыйлы къуллукъчусу Малкъондуланы Ахмат блады.

-Ахмат, колледжни бошагъаныннгдан сора Саратовну Л.В. Собинов атлы къырал консерваториясына окъургъа киргенсе. Ары барыргъа къалай кёлленнгенсе?

- Анам бир оюмума да угъай демегенди, алай атам узакъгъа жиберирге базынмай эди. Бютюнда Россейини даражалы вузларындан бири болгъанына киралмай къалырма деп жарсый эди. Ары окъургъа кирирге тынч тюйюл эди, бир жерге отуздан аслам адам келеген эди, жангыз бир бюджет жер болгъанды.

Композитор бёлюм манга жангы специальность болгъаны ючюн кёп дерслеге кеси аллыма юйреннген эдим. Экзаменнге баргъанымда, анда Россейни башха шахарларындан музыка колледжлерин жетишимли бошап келгенле кёп эдиле. Алай ол жангыз бюджет жерге мени сайлайдыла, композиция факультетге киреме, педагогум искусствоведенияны профессору Сергей Павлович Полозов болады.

Алай музыканы жазгъанда да энчилик болады. Ол жаны бла педагогум бла  бир оюмгъа келалмай эдик, нек дегенде аны мени макъамны жазылгъанына кёз къарамым башха эди. Аны ючюн экинчи курсда Мишле Владимир Станиславовичге кёчеме. Анда окъугъан кезиуде кёп тюрлю композиция жазгъанма, экинчи курсда эки концерт да бергенме.

- Не бла байламлы болгъандыла биринчи жазгъан музыка поэмаларынг?

- Ала Шимал Кавказны миллетлери сынагъан кёчгюнчюлюкге жораланнгандыла. Биринчисин Къайгъырмазланы Даниельни кёчгюнчюлюкню юсюнден алдыргъан «Устоявшие» документли фильмине жазгъан эдим. Андан сора ол къыйынлыкъны юсюнден кёп авторланы китапларын окъугъанма, аланы керти болумланы юсюнден жазылгъан чыгъармалары кёлюме бек жетгендиле. Аладан бири уа Къазахстанда жашагъан кезиуде чеченли юйюрню юсюнден эди. Кёчгюнчюлеге жашагъан жерлерини чегинден эркинлик алмай чыгъаргъа жарамагъанды. Бир юйюрню ачдан ёлмей кечинирге жангыз ийнеклери болгъанды. Ол а аланы чеклеринден чыгъып, кетип баргъанында, иеси не этерге билмегенлей, тобукъланып, жиляп тилей эди ийнекге артха къайт деп. Ол хапар жюрегими бек къыйнагъан эди. Андан сора «Горы молчат, но помнят» поэмамы жазгъанма. Эки чыгъарманы да биринчи кере консерваторияны залында кесим къобузда согъуп концерт берген эдим.

- Сора сени бир зат жюрегинги жарсытса неда къууандырса ол кезиудеми келеди бир энчи макъам эсинге?

- Хар заманда да бир кибик болмайды. Аны кесим да ангылаялмайма эсиме къалай келип къалгъанларын. Хау бир зат бла кёлленсем да келедиле, алай эсимде болмай тургъанлай да къурап башлагъан кезиуюм болады. Эсиме келген макъамны жазып башлап, алай ахырына неда экинчи бёлюмюне уа не къураргъа билмегенлей, эсиме зат келмей тургъаны да болады, алай аны эбине жетдиргинчи тынчаймайма.

- Диплом ишинг, белгили «Минги-Тау» симфониянг, ол миллетибизни маданият хазанасына киргенди. Аны жазгъанда не бла кёлленнгенсе?

- Бешинчи курсда жазылгъан диплом ишни да кесини энчилиги барды. Ол бир гитче чыгъарма болмай, уллу, бир къауум бёлюмден къуралады. Аны жазгъандан сора да, анга оркестр юйренип, алай согъаргъа керек эди, ол да тынч иш тюйюлдю. Оркестрге да тынч болур ючюн диплом ишни тёртюнчю курсдан хазырлап башлагъан эдик.

Жай каникуллада юйде болгъан кезиуюмде къарачай-малкъар фольклор бла, эрттеги макъамларыбыз бла шагъырейленеме. Радиогъа барып, анда сакъланнган макъамлагъа тынгыларгъа амалым болады. Ол чыгъармала мени бек кёллендирген эдиле. Сентябрьде окъууума баргъанымда, педагогума аны айтханымда, ол да анга бек бюсюреген эди, аны себепли диплом ишими эрттеги чыгъармаларыбыз бла хайырланып жазгъанма. «Минги-Тау» деген ат да аны ючюн берилгенди. Бешинчи курсда уа аны премьерасы болгъанды, комиссия да жаратып бюсюрегенин билдирген эди.

- «Минги-Тау», аны ызындан а «Омелла» симфониялагъа Саратовда консерваторияны оркестрини согъууунда мында жашагъан жерлешлерибизни да тынгыларгъа амал болгъанды. Саулай оркестрни Саратовдан Нальчикге келтирген тынч тюйюлдю. Ол оноугъа къалай келген эдинг?

- Кертисин айтханда, аллай сагъышым да болмагъанды. Алай режиссёр Къумукъланы Магомет сёлешип, ол аламат симфония Минги тауну тийресинде «Мир» станцияда согъулса бир аламат боллукъ эди, дейди. Ол оюмну жашауда толтурур муратда къолайлы таулу жашларыбызыгъа да билдиреди. Ахырында ол оюмгъа консерваторияда ишлегенле да ыразы болуп, жолгъа тебирейбиз. Алай келе тургъаныбызда, Магомет сёлешеди да, Бахсан суу жагъаларындан чыгъып, жол кетгенин айтады.

 Не оноу этерге билмегенлей, КъМР-ни Культура министерствосуна сёлешип, ишни болумун билдиргенимде, Мухадин Лялюшевич Кумахов келген этигиз деп, Нальчикде Къырал концерт залда концерт берирге амал этеди.

Экинчи кере уа «Омелланы» жазып бошагъанымы билгенде, бизнесмен Алтууланы Мурат аны да Нальчикде жерлешлерибиз эшитирча себеплик этген эди.

- Сен бюгюнлюкде Искусстволаны Шимал-Кавказ къырал институтунда дерсле бересе. Макъам жазаргъа заман боламыды?

- Окъууну бошагъанымдан сора Саратовда къалыргъа, анда ишлерге да амалым бар эди. Чыгъармаларыма бюсюреп Белгиягъа, Россейни ара шахарына да чакъыргъандыла.

Саратовда болгъанымда ол жаны бла кючлюрек эдим, мында ишге, башха жумушлагъа да заманым кетгени ючюн жетишалмай да къалама. Алай мындан арысында чыгъармачылыкъ бла тири кюрешир умутлума.