Буруннгулу патчахланы чам атлары

Алгъын заманлада жашагъан патчахланы кёбюсюню атларына халкъ неда тёгерегиндегиле чам атла да къошуп болгъандыла. Бирини къылыгъын черте эдиле, башхасыны уа бет неда сан ышанларын. Не зат этерге керек болур эди «Сабий сюй» неда «Кертме» деген атла берилир ючюн алагъа? Бу материалда аллай кюлкюлю эмда сейирли атланы иелерини юсюнден жазылады.

Багъыр бурун Генрих

Генрих VIII патчахны буруну башха адамланы бурунларындан артыкъ башха эди деп айтырча тюйюл эди. Былай алып къарагъанда – хар кимдеча, британлы бурун дейик. Бу патчах кеси да аны бла угъай, алты къатыны эмда семизлиги бла белгили болгъанды. Алай не ючюн эсе да халкъны ауузуна аны буруну тюшгенди. Ол нек болгъанды алай?

Къыралны казнасы таркъайып, кюмюш ахча чыгъарыргъа ол багъалы темир жетмей башлагъаны бла, ахчаны кюмюш суу ичирилген багъырдан этип тебирейдиле. Къолда жюрюгенде уа юсю ашала кетип, патчахны суратында буруну багъыр бетли бола эди. Аны эслеген халкъ патчахха олсагъат «Къарт багъыр бурун» деген атны бергенди.

Хыйны этилген Карл

Испанияны патчахын - Экинчи Карлны, хыйны этилгеннге угъай, ауруулугъа санаргъа керек эди. Туугъанындан окъуна аны юсюнде къадар ауруулары бла къыяулукълары болгъанды. Тили асыры узундан, патчах адамча тынгылы сёлешалмай эди, бет сюеклери терсине айланнганлары ючюн а ашны иги чайнаялмай къыйналгъанды. Башы - бек уллу, сюеклери - къарыусуз. Аурууларыны тизмеси жетишимлерини тизмесинден эсе къайда узун. Ачыкъ айтханда, къыралгъа ол угъай, анасы - австриялы Карла Марианна оноу этип болгъанды. «Хыйны этилген» деген ат а аны ол къадар аурууладан багъар амал болмагъаны ючюн берилгенди.

Эсге сала айтсакъ, Карлны жууукъларындан бири – Кастилья жерни патчахы Биринчи Хуана керти да акъылындан шашхан тиширыу эди.

Темиржан Эдмунд

Патчах Эдмунд, сагъынылгъан Карлны къатында бек жигит, хунерли аскерчи болгъанды. Кесин да халкъ сюйген аллай. Алай патчахлыкъда уа ол жаланда жети айны олтургъанды - 1016 жылда апрельден башлап, ноябрьге дери. Темиржан деген ат а анга темирден ишленнген кийимле кийип, жашаууну кёбюсюн урушлада ётдюргени ючюн берилгенди.

Хау эм Угъай

«Аслан жюрек» деген атлы Ричард патчахны энтта да бир чам аты болгъанды – Хау-эм-Угъай.

Ол кезиулени (11-12 ёмюрле) китапларында бу адамны терен акъыллы, кючлю, жигит патчахча кёргюзте эдиле. Асланны хорлап, аны жюрегин къоллары бла жыртып чыгъаргъан кишича. Алай «Аслан жюрек» деген атны тарыхы башхаракъды. Ол анга жортуууллада кюйсюзлюгю ючюн берилгенди. Аны себепли анга «Аслан жюрек» деп угъай, Жюрексиз неда Ташжюрек деп айтса тийишли боллукъ эди. Хау-эм-Угъай деген къошакъ ат а ол, бирсилеге тынгылай кетип, оноуун терк тюрлендирирге ёч болгъаны ючюн берилгенди. 

Иоанн I Ёлгенден сора

Иоанн I патчах Къайгъылы Людовикни жашы болгъанды. Людовик а, суратларына кёре, «Терс кюзгюлени Патчахлыгъы» деген кинофильмде Йягупоп патчахха ушай эди. Баям, хали да андан узакъгъа кетген болмаз эди, аллай ат берилген эсе…

Бу адам 26 жылында ауушханды. Бир талай айдан а аны жашы Иоанн тууады. Патчахлыкъгъа орналгъандан сора беш кюн озуп,  дуниясын алышады. Ол ат да анга аны ючюн берилгенди.

Луи-Филипп Кертме

Бу французлу патчах Гражданин, Буржуа да болгъанды. Ахыры уа Кертмеге келгенди. Ол Франциягъа онсегиз жыл патчахлыкъ этгенди. Ахырында асыры эрикдиргенден, халкъ кётюрюлюп, аны орунундан кетереди. Кертме деб а бети анга ушашлы, кеси да бек семиз болгъаны ючюн атагъан эдиле. Чам суратлада аны алай ишлеп болгъандыла.

Французлу «la poire» деген сёз а,  кертмеден сора,  дагъыда «толу акъыллы болмагъан» деген магъананы да тутады.

Кёктиш Харальд

 Даниягъа бла Норвегиягъа Харальд I патчахлыкъ этгенде, биринчи къырал христиан диннге кёчгенди. Алай бу адам халкъны эсинде аны бла угъай, кёк тишлери бла къалгъанды. Норвежча кёк тиш деген сёз Blåtann деп жазылады. Лингвистле уа ол кёкден иги да къара тюрсюнлю магъананы тутуучу эди дейдиле. Башхача айтханда, патчахны тишлери доюн болмагъандыла. Баям, анга ол ат да аны себепли берилген болур эди.

Шёндю Bluetooth технологияны (ингилиз тилден ол «кёк тиш» деп кёчюрюледи) да ол патчахха атап атагъандыла. Аны Даниядан бла Швециядан специалистле жарашдыргъандыла. Харальд I уа кеси заманында аланы халкъларын бирлешдирирге кёп къыйын салгъан эди.

Менме деген хар викингни кесини бир энчи аты болгъанды. Сёз ючюн, норвегиялы Эльвирге, сюймей туугъан къагъанакъны сюнгю таякъгъа тагъып ёлтюрген тёрени тыйгъаны ючюн, «Сабийсюй» дегендиле. Викинг Роллонну чам аты уа «Жаяу жюрюген» болгъанды. Ол асыры ауурдан, аны бир ат да кётюралмагъаны ючюн.

Бауушчу Константин

Тарых хапарлагъа кёре,  византиялы император Константиннге бу ушагъыусуз ат ол къагъанакъ болгъанда, килисада жоргъа тарта тургъанда епископну къолларында тюбюн толтургъаны ючюн берилгенди. Алай бирле уа, ол хапар, аны дин къуллукъчуланы арасында жаулары къурагъан ётюрюкдю, дейдиле. Нек дегенде, Константин иконалагъа баш урууну терсге, мажюсюлюкге санагъанды. Тюзмю болур эди ол, огъесе терсми – ким биледи, алай Бауушчу деген ат а тарыхда къалгъанды.

Ит сёгун Токугава

Токугава Цунаёсиге «Ит сёгун» деген атны, баям, жаныуарлагъа жанын бергени ючюн такъгъан болурла. Ол 1687 жылда юй жаныуарланы, бегирекда итлени ёлтюргенлени кеслерин тутуп ёлтюрген тёрени кийиргенди. Ызы бла талай буйрукълары бла итни жашауун адамныкъындан эсе багъалы этгенди. Къутуруп, орамлада чабып, халкъны къабып айланнган итге окъуна тиерге жарамай эди. Жаныуар къатынга келирин сюймей эсенг а, анга жаланда «Сизни бийиклигигиз» деп сёлеширге керек эди.

Токугава патчах болгъан кезиуледе итлеге приютла ишлеп башлайдыла. Быллай сюймекликни тамыры, ким эсе да императоргъа, аны туудугъу болмагъаныны хатасын, ол бирси жашауунда итлени къырып тургъанындан кёрсюн дегенинден чыкъгъанды. Аны себепли бу жашауунда гюняхларын кечер амал табаргъа керек эди.

Халкъына уа Токугава игилик хазна этмегенди, аны ючюн адамла анга «Ит сёгун» деген ат бергендиле. Аны сабийи да болмагъанды. Ол ауушхандан сора уа, ызы бла келген Токугава Иэнобу битеу «ит» буйрукъланы кетергенди.