Мажюсюлюкню жокъ этиуню жолун сайлагъанды

Энейланы Алий эфенди кесини заманына кёре билимли адамладан бири болгъанды. Аны жашлары Ахматны, Магометни эмда Махмутну къадарлары жарсыулу эди. Туудугъу академик Энейланы Тимур а таулу миллетни атын битеу дуниягъа белгили этгенди. Алай ол аламны тинтиу, спутниклени кёкге ашырыу бла кюрешген эсе да, жюрегинде ийманы болгъанды. Ол жашаууну ахырына дери христиан журналгъа таматалыкъ этгени да анга шагъатлыкъ эте болур. Бу сейир адамны юсюнден бизге Энейланы Салих хапарлагъанды.

Тарыхчыланы жазгъанларына кёре, ол таулу миллетде биринчилени санында Тюркде ислам дин алгъанды. Оруслу жолоучула уа аны библиотекасыны байлыгъыны, китапларыны юслеринден жазгъандыла.

 Алий эфенди таулу миллетде мажюсюлюк къаты болгъан кезиуде бир Аллахха ийнаныргъа чакъыргъанды, ислам дин билимни жайгъанды, ташлагъа, тереклеге, череклеге, жаныуарлагъа  табыныугъа къажау тургъанды. 

Энейланы Огъурну жашы Алий Чегем ауузда Эл-Тюбюнде туугъанды.  Ол кезиуде Кёнделен адам санына кёре Малкъарда эм уллу эл эди.  Белгилисича, эл бир ненча кере чачылып, жангыдан тирилгенди. Ахыргъы кере 19-чу ёмюрню 60-чы жылларында.  Бу тау элде тёрт уллу межгит  болгъанды, ёсюп келген тёлюню юйретир мурат бла медиреселе да къуралгъандыла. Аладан биринде устазлыкъны Эней улу этгени белгилиди.

Алай ол къуру Малкъарда угъай, Къабартыда, битеу Кавказда да исламны жайыуну кесини борчуна санагъанды. Бу ишде уа Черек ауузда Шауурдатны тийресинде Раубазы терекни жокъ этиуню магъанасы артыкъда уллу болгъаны баямды.

Мажюсю таулула терекни жаны, акъылы болгъанына ийнаннгандыла, анга баш уруп, иги тирлик, байлыкъ, сабийлеге саулукъ тилегендиле.  Айтыулагъа кёре, терекни  бутакълары кенг эдиле, ол къолларын жайып тургъан адамгъа ушагъанды.  Аны ортасында уа бир уллу сыныгъы эсленнгенди. Миллет андан аман жин чыгъады деп ийнаннгандыла.

 Шауурдатчыла аны бутакъчыкъларын, къабугъун жыйып, бир уллу байлыкъныча сакълагъандыла, тилеклерин айтхандыла. «Аллах сени жанынгдан болсун, Раубазы мени жакъласын ансы» деген сёз а элчилеге бу терекни магъанасы къалай уллу болгъанын билдиреди.

- Раубазы терекге, айтыулагъа кёре, мингден аслам жыл болгъанды.  Аны исламны миллетге жайыугъа этген чырмауларын ангылап, Алий эфенди сохталары бла бирге Шауурдатха атланды. Ол а терекни тёгерегине халкъ жыйылып, къурман келтирилген, тилекле этилген кюнню сайлагъанды, - дейди   Энейланы Салих.

Кёнделенчиле бу ишни юсюнден эшитгенлеринде, сейирге къалгъандыла, жангылыкъны аууздан ауузгъа айта, шауурдатчыла бу таукел адамгъа къалай тюберле деп сакълагъандыла. Элчиле кётюрюлюп, эфендиге таякъла бла тюберле, биринчи къурманнга эфендибизни келтирмеги эдиле. Аны нек тыймадыкъ, бу ишни хатасы къуру анга угъай, саулай элге жетмеги эди, деп жарсыгъандыла кёнделенчиле. 

 Алай ингир ала Шауурдатдан къодучу жетеди. Ол Алий эфенди, сохталары да сау-саламат болгъанларын, мажюсюлюкню къарангылылыгъын хорлап, элге артха атланнганларын билдиреди. «Айтыулагъа кёре, ол Раубазыны тёгерегине жыйылгъанла бла сабыр сёлешгенди, къатылыкъ этмегенди. Бир Аллахха табыныуну тюзлюгюн ангылатханды. Шауурдатчыланы арасында аны жанлы болгъанла да бар эдиле», - дейди Энейланы Салих.

Кертиди, Алий эфендини жашаууну юсюнден шартла артыкъ кёп сакъланмагъандыла. Алай халкъ анга жыр такъгъаны Эней улугъа этилген хурметни, сюймекликни белгисиди. Жыр Журтубайланы Махтини «Къарачай-малкъар таурухла» деген китабында басмаланыпды. Анда Алий эфендини исламгъа кертилиги, билимлилиги, динни жайыуну жолунда толтургъан ишлери да суратланадыла.

Тикаланы Фатима хазырлагъанды.