Огъурлу акъсакъал – огъурлу ишлени башламчысы

Миллетни айныууна деп къыйынларын аямагъан, ёсюп келген тёлюлеге юлгю болуп, тюзлюкге итиндирген инсанла болгъанлары къууандырады. Аллай огъурлу акъсакъалладан бири Огъары Малкъарда жашагъан Цийкъанланы Мухадин хажиди. Динине, тинине да кертичи болгъан сыйлы тамата жангыз миллетини угъай, Шимал Кавказны окъуна дин жаны бла белгили алчысыды.

Жюз жылы толгъан Мухадин, юйдегиси Сафият да ариу тиллиле, къонакъбайлыкъгъа уллу эс буруп, юлгю кёргюзтген инсанладыла. Ушагъыбызда акъсакъал хажи кёп болумлагъа эс бургъанды. Дин ахлулагъа алгъын жыллада эркинлик толусунлай берилмегенин, Уллу Ата журт урушну къыйынлыгъын, кёчгюнчюлюкню сынагъаныны юсюнден да айтханды. Ол къыйынлыкъла хажини бла аны эгечи Мурлиятны замансыз ата-ана жылыусуз, къарындашсыз да къойгъандыла.

Алай жюрегинде тюзлюкню, ийманны оту жаннган Мухадинни, къыйынлыкъла сындырмагъандыла, дуниягъа огъурсуз этмегендиле. «Ташны, агъачны да жаратхан бизге да къадар жазгъанды. Не зат чекген эсек да, биз аны сынамагъанлай жарарыкъ тюйюл эди. Къадаргъа кёре, хар неге да тюбей барабыз», - дейди ол.

Кёчгюнчюлюкде Орта Азияда болгъанында, Гузойланы Бадина бла юйюр къурагъан эди ол. Жаш Мухамметни да гитчелигинден да тюзлюкге, билимге итиндирип ёсдюргенди. Атасы: «Окъу, билим ал, не зат тас болса да, билим а къалыр», - деген сёзлени айтханлай, кёллендиргенлей тургъанын сагъынады Мухаммет. Аны себепли Цийкъанланы туугъан жерлерине этген ахшылыкъларыны саны чексизди.

Мухадин 70-чи жыллада, СССР-ни эм кючлю заманында, кёпле жанларына къоркъуп базынмагъанлыкъгъа, биринчилени санында хаж къылып келген эди. Андан къайтханындан сора уа, КъМР-де биринчи болуп элде межгит ишлерге эркинлик алып, мурдор ташын салады. Эллиле да, анга ыразылыкъларын билдирип, къурулуш ишге себеплик этедиле. Белгилисича, аллай уллу межгитни битдирирге кёп къыйын керекди, эл жыйгъан ахча уа аз эди. Ахшы жумушда хажиге билеклик этген Жангуланланы Ахмат бла Гасыланы Ибрагим болгъандыла. Ала кирпич эм башха къурулушха керекли материалланы алыр ючюн, Нальчикге бир кюннге эки, юч кере баргъандыла.

- Кирпич заводха баргъаныбызда, анда анасы Цийкъанладан болгъан бир къызгъа тюбейбиз. Ол материалны межгит ишлерге алгъаныбызны билип, оруслу таматасына айтады, ол а, бизден да себеплик болсун деп, кеслеринден беш минг кирпич къошхан эди, - дейди сыйлы тамата.

Иш тынч болмагъан эсе да, жашы Мухаммет да болушлукъ этип, нёгерлери бла межгитни эбине жетдирген эдиле. Эллиле, ол кезиуню эсгере, Мухадинни межгитни къурулуш жумушунда уллу къыйын салгъанын айтып, ыспас этедиле.

Дагъыда ол кезиуледе малкъарлыланы, башха таулу эллени да газны тартылмагъаны жарсытханды. Ол хажини жюрегин да бек къыйнагъанды, элде онгсузла да бар, отун мадаргъан а къыйындан-къыйын болуп бара эди. Алай жол аман, къаялы болгъаны ючюн, ол элле Россейни газ тартыр проектлерине тюшмеген эдиле. Алай хажини къатылыгъы бла, аны жашыны билимлилиги бла ол жумушну да къырал къолгъа алгъан эди. Ол кезиуде КъМР-ни Президенти Валерий Коков да Мухаммет кёргюзтген проектни тюзге санагъанды. Аны хайыры бла 2000-чи жыллада Огъары Малкъаргъа, ызы бла Бызынгыгъа, Булунгугъа да газ тартылгъанды.

Элини айнырын сюйгенин санны бир-бир чыгъа тургъан тапсыз болумла жюрегин тынчайтмагъандыла. «Малкъарны баш жанында эски межгитни тёгерегине малла кирселе, бек жарсыгъанма. Ол дунияны жаратханны юйю эди, миллетибизни шериат сюдлери да анда бардырылгъандыла. Белгили, ийманлы адамларыбыз анда намаз къылгъандыла. Ол хунала оюлуп барадыла деп бек жарсыгъанма. Аны ючюн тёгерегин бегитирге умут этгенме», - дейди Мухадин. Алай бла, ол магъаналы жумушну да ала къолгъа аладыла.

Мухаммет ишни бардырыргъа кёлленнгенликге, алгъын межгитни кёрюмдюсю къаллай болгъанын билмегенлей, аны жангыдан къаларгъа сюймегенди. Нек дегенде ол кеси заманында бир энчи архитектура проект бла этилгени белгили эди. Аны тюрлендирип, кёрюмдюсюн бузаргъа жарамагъанын айтады жаш. Талай жылдан а жарыкъландырыучу жолоучула Малкъаргъа келген кезиулеринде аны жазып къойгъан суратын тыш къыралны архивлеринде тапхандыла. Сора къурулуш ишин башлагъандыла, алгъын заманда ол къаллай тюрлю болгъан эсе да, анга кёре къалагъандыла мекямны. Минарасы агъачдан эди, ол бузулмай сакъланыр ючюн, аны ташдан этгендиле.

- Межгитни къатында юй да болгъанды, къабыргъалары топуракъ бла сюртюлюп эди. Аны ишин башлагъанда уа, къабыргъасындан кюл чыкъгъан эди. Аны от жагъасы энчи технология бла жарашдырылып, хуна бла бара эди. Ол бизни миллетде угъай, саулай Шимал Кавказда тюбемеген энчиликди, - дейди Мухаммет. Алай бла Мухадинни ол жумушну да къолгъа алгъаныны хайырындан тарыхыбызны бир сейир архитектура къолайлыгъы ачыкъланнганды. Бюгюнлюкде ол ишлеп тургъан межгитди.

Хажини ахшылыгъы бла элде ишленнген, миллет хайырланнган махкемеле асламдыла, аланы санында экинчи номерли школ, амбулатория. Огъары Малкъарны ёхтемлендирген магъаналы мекямларындан бири Мухадин хажини атын жюрютген спорткомплексди. Аны къурулуш ишлерине кёп къыйын салыннганды. Бюгюнлюкде элни ортасында, къызыл тюрсюнлю межгитча, ол да кёз къууандырады. Жыл сайын анда Цийкъан улуну аты бла эркин тутушуудан битеуроссей эришиуле бардырыладыла. Малкъарны сабийлери анда жарау этедиле, анда кючлю тренерле ишлейдиле. Атларын айтдыргъан гёжефле да бардыла. Талай заманны коронавирусну хатасындан эришиуле болмай тургъандыла. Алай келе тургъан жыл бу ахшы жумушну бардырыргъа умутлудула.

Ушагъыбызны ахырында уа сыйлы акъсакъалыбыз жаш тёлюге насийхат сёзюн айтханды:

- Озгъан жыллада окъургъа итиннгенле кёп эдиле, алай аланы бюгюнча билим алыргъа амаллары болмагъанды. Бир элден башха элге барып, анда да кече къалыргъа, баш кечиндирирге онг тапмагъандыла. Бюгюн а, жанларым, онг да, амал да барды, эринмегиз, билимлиле болугъуз. Дунияны жаратхан бир болгъанлыкъгъа, анга жолла кёпдюле. Миллетини энчилигин, тилин билген, сакълагъан да аладан бириди.

Файгъамбаргъа сыйлы китап ашырылгъанда, ол аны окъуп тебирегенинде, аны жангыз анга угъай, жашагъан, мындан ары да бу дуниягъа келликлеге жибергенин билдирген эди дунияны жаратхан. Билиминги, акъылынгы артыкълыгъы да, жангыз сени ючюн угъай, адамлагъа да себеплик эт деп бериледиле.

Жашы экономика илмуланы доктору, профессор Цийкъанланы Мухаммет да аны ол сёзлерине кёре къурайды жашауун. Аланы билимлери, ырысхылары да жангыз кеслерине угъай, миллетлерине, эллерине да хайыр келтиргенине сау эл да хурмет этеди.