«Саулукъну кючлеу ишлени не заманда башларгъа эм бардырыргъа боллукъду»

Шёндюгю дунияда адамла саулукъларын кючлендирир ючюн бек сейирлик затла бла хайырланадыла. Сёз ючюн, «моржла» кеслерин сууда бузлатхандан сора, сабийлерин сууукъ суудун къоркъмазгъа юйретедиле. Сууукъ сууда жуууннган хайырлымыды, хаталымыды? Аны юсюнден биз врач – терапевт Холамханланы Халимат бла ушакъ этгенбиз.

-Халимат, баям, адам бошдан бола болмаз «морж». Къалай келедиле бу жашаугъа бир – бирле? Сизни саусузларыгъызны  араларында бармыдыла  ала?

- Больницалада багъылгъандан арыгъан, саулукъларын кючлендирирге башха амалла излейдиле. Дармансыз амалла. Алай бу жумушну саулукъну толусунлай тинтип, врач бла оноулашхынчы, этерге жарамайды. Мен алгъа поликлиникагъа барып, толусунлай битеу чрхыгъызны  халын билигиз, дейме. Жарсыугъа, адамланы асламысы саулукъларына къайгъырмайдыла. Нансен айтханнга кёре, адам сууукъгъа юйренмейди, анга тёзерге  керекди ансы. Бек иги амал а – саулукъду.Ол а къайдан чыгъарыкъды? Адам сууукъ суугъа кирсе, терисини тыш жанында капиллярла, адамны чархын сууутмаз ючюн иничкерген этедиле. Аны бла бирге къан жюрекни, бауурну, ёпкелени эм башха органланы артыгъы бла толтурады, сора алада веществоланы жюрюулери  игиленеди, ала кислород бла иги жалчытылынадыла эм иги тазаланадыла.

Сууукъ ваннадан сора адамны этини температурасы 40,3 градусха дери кётюрюледи. Заранлы микробланы къырыргъа уа 39 градус окъуна жетерикди. Ахырында бек кючлю адреналин къуралады, аны хайырындан адамла эсиртиучю ичгилени ичмейдиле, тютюнню да къоядыла, наркотиклени да хайырланмайдыла. Диабетиклени къанларында бал туз  (сахар) 1,5 кереге азаяды. Гипертониядан ауругъанланы болумлары да игиленеди. Алай бу амал бла хайырланыр ючюн, адамны иммунитети кючлю болургъа керекди.

- Башхача айтханда, жыл сайын сууукъла келирин сакълайбыз, ала келгенлей, саулукъну  кючлеуню башлайбызмы?

- Саулукъну кючлеуню не заманда да башларгъа эм бардырыргъа боллукъду. Бек иги амалы – ваннада сууукъ суугъа 10 секундха тумаланып, сора жылы кийинсенгди.

-Бир-бирле сууукъ  сууда жуууннгандан сора, жылыныргъа деп,  жюз грамм ичедиле…Ол керекмиди?

- Ол иги тюйюлдю. Сууукъда адамны чархы, жылыуну тас этмез ючюн, къан тамырланы иничкертеди. Ичги уа аланы кенгертген этеди. Ол болумда адамны санындан жылыу терк кетеди, эти бек терк сууукъсурайды. Бек  сууукъ болгъан адамны  аракъы бла жылытыргъа кюрешмегиз. Къан тамырла кенгерликдиле, сууукъ къан ич органлагъа саркъырыкъды эм аланы бютюн да сууутурукъду.

Сууукъ болуп тургъанлай исси суу бла жууунургъа неда хамамгъа барыргъа да жарамайды.  Белгили шарт: 1989 жылда Норвежск тенгизде суу тюбюнде жюзюучю «Комсомолец» кеме батханда 16 адамны саулай чыгъаргъандыла.  Баш механикни эм замполитни исси сууу болгъан ваннагъа салгъан эдиле, сегизеуленни уа - саунагъа. Эки сагъатдан ала бары да ёлгендиле.

-Исси хамамда терлегенден сора, къаргъа аунашыргъа неда юслерине сууукъ суу къуяргъа сюйгенле бардыла. Ол тюзмюдю?

-Сиз суугъа этигизни хамамда къыздырмай кирирге керексиз, сууукъну сезерча. Теригиз 40-42 градусха дери жылыннган эсе, ол болумда сууукъ суугъа тумалансагъыз окъуна, сууукъну сезерик тюйюлсюз. Алай эсе, саулугъугъузну кючлемейсиз.

- Сууукъну бла иссини терк-терк алышындыргъан душ ахайырлымыды?

- Ол къан тамырланы тёзюмлюлюкге юйретеди. Адамны териси да игиленеди. Саулукъну игилендирир ючюн а, сууукъда кёбюрек турургъа керекди.

- Сууукъ адамны жаш этеди, дейдиле? Ол кертимиди?

- Не тюрлю жарау да адамны чархын не уллу ауурлукъда да кюч-къарыуну, саулукъну да аяргъа юйретеди. Биз кеси  кесибизни кёп жылланы жашаргъа хазырлайбыз: аяулу жашасакъ, аллай бир кёп жашарыкъбыз.