Кертими огъесе ётюрюк...

Черек, Бызынгы, Чегем, Холам, Басхан ауузланы, Хабазны, Уллу Къарачайны, Гитче Къарачайны Голлу байрамларында бурун заманлада кёп сейир оюнла бардырылгъандыла. Аланы юслеринден «Шимир Шыякы» эм «Палахдан къал» деген таурухлада да тынгылы айтылады. Аланы бир къаууму бла сизни да шагъырей этерге сюебиз. 

Тамата ортагъа эки жашчыкъны чыгъарып, къолларына бирер тёгерек ташчыкъны берип: «Экигизге да эки сыйлы ташны бергенме. Ала отда кюймейдиле, сууда батмайдыла, аманлыкъдан къутхарадыла. Энди сиз манга къарап тургъанлай, мен онг къолуму ачхынчы ойлагъыз да, бирер ётюрюк хапарны къурашдырып, кезиу-кезиу айтып башлагъыз. Къайсыгъыз тап къурап айталсагъыз да, анга тынгылап, айтмагъа къоярыкъма, айталмагъанны уа, хапары кёлюме ушамаса, тохтатып къоярыкъма», - деп, оюнну жорукъларын ангылатады да, ала айтып башлайдыла.

Керексиз сёзлени къатышдырмай, ушаш сёзлени да жууукъ-жууукъ салмай, къулакъгъа ариу эшитилирча, хапарны алай айта билирге керекди.

Сёз ючюн, быллай къысха хапарчыкъча:

1.Къолумдагъы ташны алтыннга айландырдым. Сатдым да, семиз ирик алдым, ат къоллу болдум, къалгъанын а факъырлагъа жойдум.

Атха миндим, малны аллыма этдим, къайры барырымы да билмей, жюгенни бошлап къойдум. Аслы хайыуан , бара кетип, бир юйню аллында тохтады. Алайда, бизни кёрюп, бир къыз къабакъ эшикни ачып, арбазгъа кирмеге къойду.

Атымдан тюшюп, союмну жерге сала, къызгъа салам бере, кимни юйю болгъанын сордум.

- Атабыз сау заманда Ардарлары,-деучю эдиле. Ол ёлгенли уа, атыбызны айтып бизге къонакъ кирмегенли он жыл болады. Сени жолунг огъурлу болсун. Юйге жууукъ бол, аннам да бир аз замандан келликди, - деп мени юйге чакъырды.

Андан арысын а кесинг билесе.

2. Ташны къолума къысханлай, уллу къаяны башындан тенгизге секирдим. Тереннге кетип, къаппа-къарангыгъа тюшдюм. Жюзюп бара тургъанлай – суу тюбюню жарыкъ дуниясына чыгъып къалдым. Асыры къууаннгандан, жерде, кёкде, суу тюбюнде болгъанымы да унутуп, терк барама. Барсанг а аллайгъа бар - ашаргъа, ичерге хазырланып тургъан кёп адамны кёрдюм. Ала манга асыры тансыннгандан, тёгерегиме айланып, кийимлериме тийип кёредиле. Бири къамама сукъланнганын билдирди. «Ол мени башха адамгъа берирге жарамагъан затымды», - деп, кёзюм-къашым бла билдирдим. Дагъыда бири уа жамычымы бурмаларына тийип, этеклеринден тартып тохтады. «Анга да тиерге жарарыкъ тюйюлдю, аны бла мен энтта да ныгъышха къайтыргъа керекме», - деп, аланы барысын да суу тюбюнде къоюп, бюгюн сизге хапар айтыргъа келеме.

- Жашла, эки хапарчыкъдан къайсын жаратдыгъыз? - деди эген.

Биягъы аппа ортагъа чыгъып, жашчыкъланы къолларына бирер ашыкъны берип, айтады: «Бу ашыкъла сизни къолларыгъызгъа тюшгенлей, не затланы сюе эсегиз да, алагъа айлансынла. Сиз аланы болушлукълары бла керти хапарла къурап, бу къарагъанла ийнанырча, ала жаратырча, ёмюрге дери эсде къалырча айтыгъыз. Мен онг жумдуругъуму ачхандан сора, айтып башларсыз, ары дери уа хазыр болуп туругъуз» …

 Ашыкъны къолума алгъанлай: «Тейри, муну къылычха айландыр. Ташны кесерча, ауругъаннга дарманлыгъы болурча, къайда да манга нёгерлик этерча къылыч болсун бу!» - деп тиледим.

Танг атып, чабырларымы кийип, ашыгъымы алыргъа узалсам, ол Тейриден тилеген къылычымы кёрюп, къолума алдым. Мычымай эшикге чыгъып, атам тургъан хунаны къатына барып, ташланы жонуп, тёртгюлле, ючгюлле, тап жаркъала этип, атабызны къатына сала бардым. Ол а аланы алып, хунагъа жарашдырып барады. Кеси жоннган ташладан мен ишлегенле табыракъ болгъанларын эслеп: «Быланы бу халда ариула не бла этесе?» - деп, къылычымы къолуна алып кёрдю. Аны ауузлугъуну сыннганы, бузулгъаны, къайырылгъаны да болмагъанын кёрюп, сейирсинди. Бел бауунда къара билеуюне бир-эки жаныу этди да, сауутну къыл къыйгъанына тангсынып къалды.

Къылычны алып, атам ташланы менде да терк жонуп, сала барды да, ол кюн хунаны башха эки кюнден эсе бийикге ёсдюрдю.

«Атам, ол къылыч адамны уятады, жарасын сау этеди, бозаны татыуун игилендиреди», - деп, аны къууандырдым.

«Муну санга ишлеген сау къалсын, ахшы зат кёреме!» - деди атам.

«Аны тейри бергенди. Энди ол ёмюрге дери да бизники болгъанлай къаллыкъды», - дедим мен.