Сур жазыу

Аз санлы болгъанлыкъгъа, жашау болумла халкъыбызны келечилерин, юзюлген минчакъланыча, кёп жерге чачхандыла. Бютюнда бек XX ёмюрню биринчи жарымында уа адамларыбызгъа, туугъан эллерин, журтларын къоюп, тыш жерлеге кетерге, башха миллетлеге къошулургъа тюшгенди.

Алагъа тюбесенг: «Мени аппам таулуду. Ол элли адам эди. Юйюрюне, юйдегисине къоркъуу тюшюп, андан кетгенди. Келип былайда тохтагъанды. Атам да ёз тилинде сёлешгенди. Жарсыугъа, мен а билмейме. Миллетибизден айырылып, жаныбызда сёлешир адам болмай, тилибизни унутуп къойгъанбыз», - деп жарсырла.

Да алагъа не айтхын. Къайдан келгенлерин, ким болгъанларын унутмай тургъанларына къууаныргъа окъуна керекди. Алгъаракъда Владикавказда эки къарындашха тюбейме. Ала кеслерине Куцуковы деп жаздырадыла. Хапар айта кетгенде, революцияны аллында жыллада Малкъарда эм белгили, сыйлы адамладан бири Айдаболланы Азнорну туудукълары болуп чыгъадыла.

Азнорну бир къызы Наибхан Шкантыдан Кючюкланы Хадисге барады. Сабийли-балийли болуп, ырахат жашай турадыла. Революция башланады. Тынчлыкъ къуруйду. Совет власть тохташханлай, байланы-бийлени бирлерин тутуп илишаннга саладыла, башхаларын Сибирьге ашырадыла. Хадисге да къоркъуу киреди. Большевикле бла къаты кюрешгенледен бири къайыны Таттыука эди. Аны ючюн окъуна къоярыкъ тюйюл эдиле.

Ол затны ангылап, Хадис юйюрю бла Дюгерде Къаражау къабакъгъа кёчеди. Бурун заманлада Къаражауланы тукъум, Хазна суу боюнунда эл къурап, анда жашап болгъанды. Элге да ёз тукъумларын атагъандыла. Бюгюнлюкде уа анга Хазнидон дейдиле.

Хадисни бла Наибханны тёрт жашлары болгъанды. Къыралда уллу репрессияла башланнганда, 1937 жылда аланы тамата жашларын Мухарбекни, атасы Хадис бла жалгъан дау бла тутуп, илишаннга саладыла. Ол заманда анга 21 жыл бола эди. Къышда была ишлей тургъан жерде дюгерли сабийле салам скирдагъа от саладыла. Быланы аны ючюн тутхандыла.

Аны гитчеси Абисал, элде школну бошагъандан сора, Ленинградда окъуп, усталыкъ алып, аякъ кийим чыгъаргъан фабрикада бёлюмге таматалыкъ этгенди. Урушну кезиуюнде, Ленинград къуршоугъа тюшгенде, тас болгъанды. Хадисни ючюнчю жашы Зауурбек да Уллу Ата журт урушха къатышханды. Андан къайтхандан сора Хазнидонда жашагъанды. Сабийлери бардыла. Кеси уа 1979 жылда ауушханды.

Бек гитчелери Тазрет а 1926 жылда Хазнидонда тууады. Уруш башланнганда анга 15 жыл бола эди. Ол, жыл санына да къарамай, уллу санлы жаш болгъанды. Эл Советни таматасы аны бир башха адамны орунуна къазауатха ашырып къояды. Тазрет андан къайтмады.

Юйюрюне къоркъуу тюшгенде, Хадис, аланы башха жерге элтип, сакъларгъа кюрешди. Жангы властьха къажау турмады. Кеси колхозда къара ишчи болуп ишлегенди. Сабийлерин школда окъутду.

Болсада сур жазыудан а къутулалмадыла ала. Аталары, юч жашлары да ажымлы ёлдюле. Бюгюнлюкде жаланда бир жашындан туугъанла жашайдыла Осетияда.