Тирликни тап жыйыу магъаналыды

Белгилисича, сентябрь берекетли айладан бириди. Шёндю кеч жетиучю жемишлени бла тахта кёгетлени, картофну тирликлерин жыйыу башланырыкъды. Бу айда терек бахчаланы, наныкъ, дугъум, мароко тахталаны жукъаргъан жерлерине жангы, саулукълу битимлени орнатып тебирерге жарайды. Жыйылгъан тирлик бла жерден хайырлы веществола кёп къорайдыла. Аны себепли минерал семиртгичле берип, аны байыкъландырыу магъаналы ишледен бириди.

Бу кезиуде бек магъаналы иш а тирликни зыраф этмей жыйыуду. Аны качествосу бла бузулмай сакъланнганы жыйгъан кезиуде агротехника жорукъла бла бардырылгъаны эм бардырылмагъаны бла байламлыды. Специалистле айтханнга кёре, жемишле заманында жыйылмасала, терекледе хайырлы веществола азаядыла эм къыш сууукълагъа тёзюмсюзле боладыла. Алай бла сентябрьны биринчи жарымында эриклени кеч жетген тюрлюлерин жыйып бошаргъа керекди. Алмаланы бла кертмелени да жетгенлерине кёре айырып жыйыуну магъанасы уллуду. Айны ахырына уа марокону зыгытларын орнатып бошаргъа керекди.

Башда айтылгъаныча, тирликни жыя билиуню магъанасы уллуду. Бек алгъа тереклени тюплеринден акъгъан жемишлени жыйып кетерирге керекди. Аланы жарарыкъларын хайырланыргъа болады, жарамагъанларын а уру этип, анда чирирча тёгедиле.

Тирлик жыйыугъа уа андан сора кёчерге керекди. Кёгетлени бармакъла бла къысаргъа, бутакъдан уруп неда хыны юзюп алыргъа жарамайды. Алманы неда кертмени къол аязда тап тохташдыргъандан сора, балан бармакъ бла сабагъын бир жанына бюгюп, бутакъдан алай айырадыла. Ол халда жыйылгъан тирлик бузулмай, аслам заманны сакъланырыкъды.

Айны ахырына жууукъ кезиуде алмаланы, кертмелени эм жюзюмню кеч жетген тюрлюлерин жыядыла. Былайда дагъыда бир затха эс бёлюрге керекди. Жемишлени къабукъларында заранлы микроорганизмле аслам тюбейдиле. Къабукъ алагъа жемишлени ичлерине къутулургъа онг бермейди. Жыя туруп, къабукъгъа жара салынса, заранлы микроорганизмле кёгетни ичине къутуладыла эм аны чиритедиле, къышха сакъларгъа жараусуз этедиле. Аны себепли, жыя туруп, анга жара салмазгъа сакъ болургъа тийишлиди.

Артха сакъларгъа деп жаралары, тамгъалары, уллулукъларында хазна башхалыкълары болмагъанланы сайлайдыла. Бек баш излем а -ала бир сортлу болургъа керекдиле. Башхача айтханда, бир кезиуде жетмеген жемишлени бир ящикге жыяргъа жарамайды.

Бу кюнледе наныкъны быйыл тирлик берген бутакъларын жере жетген жерлеринден кесип кетередиле. Дугъум, юркюн тереклени да сыннган, ауругъан бутакъларын кесип отда кюйдюредиле. Ала тирлик бермегенден сора да, жаш бутакъланы айныуларына чырмау боладыла.

Жаш терекле, наныкъны, дугъумну, юлкюню, марокону орнатыр муратыгъыз бар эсе, ала салынырыкъ чунгурланы шёндю окъуна къазып къояргъа керекди. Орнатырыкъ тереклени бла зыгытланы ала туруп да, кесигизни алдатмазгъа сакъ болугъуз. Аланы ышаннгылы, таныш адамларыгъыздан неда питомникледе алыгъыз. Бу жумушланы октябрьны биринчи 10 кюнюнден кеч къалмай тындырыргъа керекди.

Бахчалада шёндю бадыражанланы жыйыу барады. Аны бла бирге соханны, къызыл чюгюндюрню жетгенден жетгенлерин жыядыла, къыстау картоф къазадыла. Айны ортасында быхыны, гедигинни, къара турманы, хыярны, орталыкъ болжалда жетиучю хобустаны жыйыу башланады.

Дагъыда айны ахырына хобустаны кеч жетиучю сортларын аладыла. Битимден тазаланнган участкала чириген мешхут эм фосфор-калий семиртгичле бла байыкъландырыладыла. Кёпле бахчаларын кюз артында къазып да къоядыла.