«Деуле гажыу тишни» къатында

Бызынгыгъа арт заманлада кёпле жол салгъандыла: туристле, байкерле, таугъа ёрлеучюле, табийгъатны сюйгенле да. Аланы уа ары «Деуле гажыу тиш» («Язык тролля») тартады. Анга къараргъа, аны юсюнде суратха тюшерге къыралны кёп жерлеринден, республикабыздан да жюзле бла адамла итинедиле. Мен да баргъанма ары Тиширыуланы Нальчик шахар советини къаууму бла.  

Улоу бла элге дери жетгенбиз, алайда уа бызынгылы жашла таугъа машиналары бла сакълай эдиле. Аладан бири Рахайланы Альбертди. Ол жолну иги таныгъаны бла да къалмай, ары аны бла баргъанла энишге тюшгюнчю ашыкъдырмай сакълайды. 

Бу тийре жай айлада артыкъда ариуду: жашил, кёк, къызыл, сары гоккала чагъадыла. Ол а Холамны саулай жапхан тюрсюнлю кюйюзге ушайды.  «Деуле гажыу тишни» жерден бийиклиги юч жюз метрден артыкъды. Аны себепли анга ёрлерге кёп адам базынмайды. Болсада, ол тийреге келгенден ары, аны юсюнде суратха да тюшдюк, тёгерекде къудуретни тамашалыгъына да къарап, уллу насып да сынадыкъ.

Андан тюшюп келгенден сора уа, Рахайланы бла Аналаны ашханаларында жапма тюбюнде солудукъ. Къонакъбайлы Аналаны Шамиль бла Марина, кёп сакълатмай, хычинле, шишлик да этип, терк окъуна аллыбызгъа салдыла. Къош айрандан ичип, хумужу хычинледен да ашап, тау къойну этинден этилген шишликни, жаубауурну да татып, зауукълукъ тапдыкъ. Бирле шаудан суудан кырдык, къара чай ичдиле, башхала къая ырбында ишленнген гыллаучада учдула. Хар зат да – аламат. Бек игиси уа – ашларыны багъалары артыкъ уллу тюйюлдю. Нек дегенде бишлакъ, жау, картоф, эт да эллилени кеслериникиди. 

«Бери шабат, ыйых кюнледе бютюн кёп адам келеди, алай ыйыкъны башха кюнлеринде да къонакъла аз тюйюлдюле. Алыкъа кюн тюшге жетмегенди, туристле уа, кёресиз, кёпдюле. Ала экеу-экеу, уллу къауум болуп да келедиле. Хар бирини да излемин терк толтурур ючюн, мен, баш ием да эрттенликде-эртте къобабыз. Ол эт бла кюрешеди, мен а хычинлени ичлерин, тышларын да хазырлайма. Алайсыз жарамайды, элде иш жокъду, аны ючюн кёпле элден кетип барадыла. Быллай онг болса уа, ким биледи, артха да къайтырла, деп ышанабыз», - дейди Марина.  

Ол тийрелени кёрюп, энишге тигелеп, элге кирсенг а, «Дыхтау» кафеде Ботталаны Саният этген тюрлю-тюрлю аламат ашарыкъла бла сыйланыр онг барды. Бызынгы тийресине келген къонакъла аны да жокъламай къоймайдыла. Биз алайгъа баргъанда уа, байкерле келип тохтагъан эдиле. Аны айтханым, бызынгылыла да къонакъбайлыкълары бла айырмалыдыла.

Ол тийреде дагъыда Холамда жашагъанланы тукъумлары жазылгъан эсгертме салыннганды, малкъар халкъны туугъан жеринден кёчюргюнчю жашагъан юйлени жарты оюлгъан хуналары да сакъланнгандыла. Ала да келгенлеге халкъыбызны тарыхындан хапар билдиредиле.       

Эсгертиу: «Деуле гажыу тиш» деп, Деуле сыртдан чыкъгъан узун, артыкъ кенг болмагъан ташха айтадыла.