«Жаратханла, жаратмагъанла да болурла…»

- Хапар -

Фахмусу болмагъан жокъду тёгерекде деп, ол оюмгъа келип турама арт заманда. Да, ма, къара. Орта кюн кёрмючге барама да, ол къадар халкъ тёгерегинден алып махтагъан адамгъа тюрслеп къарайма. Бир уялчакъ, ийменчек зат. Художник да къалай болалгъанды ол къылыгъы бла? Артда ангылагъанма, суратларына къарагъандан сора. Уялмай а… Анда аякъ, мында къол, чарх ортасындан, чарсдан, тюрлю-тюрлю бояула ичинден къарагъан кёзле, булутланы юслеринде тартылгъан къаш ыз, бузулгъан кюзгюдеча, беш бурун бирге… сабий жубанчха ушай эдиле бири да къалмай сора!

Алай сорады анга корреспондент къызчыкъ:

– Сиз башхалагъа ушамагъан художниксиз. Бу суратланы магъаналарын кёп тюрлю ангыларгъа боллукъду. Сизни бу ишлеге на зат кёллендиргенди?

Художник, ол биягъында аны махтагъанладан болушлукъ излегенча, тёгерегине къарайды. Алай хар ким да аны сансыз ангылашынмагъан суратларына битип, ол элберлени жууапларын излегенден алай терк айырылмазлыкъларын кёрюп:

– Мен… – дейди: – Жаратханла, жаратмагъанла да болурла, алай мен былай кёреме дунияны!

Экинчи кюн, охахай, бизни юйню сол къанатында жашагъан назмучуну кезиулю китабы чыкъгъанды деп, юйдеги ары барыргъа хазырланады, мени да ашыкъдыра.

– Айыпды, арбазда тюбеше турабыз, ары-бери чыкъсакъ. Не культура адамгъа санайбыз кесибизни, быллай кюнде юйде олтуруп турлукъ эсек? – дейди, башындан сууугъан бигудилерин ала.

Барабыз, гюл четен да алып.

– Кюзгю.

Анга къарап турама,

Мен жашагъан этген сунама.

Жашайма, бар эсем анда… – деп окъуйду поэт.

Шошлукъ бийлген залда жаланда ол бла аны бетине тебиннген бир чибинни жызылдауундан сора зат эшитилмейди.

 – Тиеди кюн

Ол сенсе! – дейме,

Тиеди ай

Ол сенсе! – дейме,

Шаудан да – сен,

Чыран да – сен,

Жолла да – сен,

Къолла да – сен

Гюлле да – сен,

Кюйле да – сен,

Таула да – сен,

Саугъа да – сен…

Тёгерекде не санамайды. «Тейри, быллай назмуланы уа Нальчикден Огъары Басханнга дери тохтамай айтып барайым», – деп келеди кёлюме. Назму уа былай бошалады:

Излейме,

Табарыкъ эсем…

«Аны айтып къойсанг а, не созуп турлугъу барды муну!» – дейме ичимден.

Ангылагъан да бар, ангыламагъан да бар. Олтурабыз кёзюне къатып. Ол окъуйду. окъуйду назмула. Сора айтады:

– Жаратханла, жаратмагъанла да болурла, алай мен былай ангылайма дунияны!

Къарс къагъадыла. Мен да къагъама, юйдегим, жингириги бла хыны къатылып, айырады да сагъышларымдан.

Жолда келе уа къатлайма, юйдегими къууандырама деп:

– Киеди тау омакъ бокка,

Шкаф сюелип потолокда,

Анда ачады эшикле

Къарангыда кечегиде…

– Да сора неси барды да? Ол алай кёреди жашауну!

Сора мен да къызама:

– Шкаф потолокда сюелип ким кёргенди?!

– Потолокда болмай, къайда сюеледи бизни башыбызда Ахматланы шкафлары? Тюз бизни башыбызда!..

Шабат кюн музыкагъа жораланнганын эрттенликде окъуна эшитеме. Адам музыка жаны бла кесини билимин ёсдюре турургъа керекди. Мен аны ангылайма, алай бу оркестр дегенлерин бир да сюймейме. Аны билипми этеди, билмейми тап тюшеди анга, юйдегим аллай концерт болуп, мени созуп бармай амалы жокъду. Бу жол да алай:

– Москвадан келгендиле! Ары элтипми тынгылатырыкъса? Алай жашагъын! Аллынга келгенде уа нек эринесе? – дейди да, хо дейме.

Сора олтурама анда, ол сахнада, акъыллы бетле этип, къобузланы, быргъыланы тюрлю-тюрлюлерин таралтханладан кёз алмай. Экилери да арыгъандан сора, къонакъ бла ушакъ башланады. Соруула бередиле, къарс къагъадыла анга, оюмларын алай тап айтханын жаратып. Саугъа чыгъарып элтгенле да бар сахнагъа, къанатына аты жазылгъан башлыкъ окъуна.

Ахырында уа ол сейирлик музыкант, алдагъыланы эшитип тургъанча, къошмай, къоратмай, къатлайды айтханларын:

– Жаратханла, жаратмагъанла да болурла, алай мен былай эшитеме дунияны!

Мен а жаратмайма! Мен кёп затны жаратмайма, бютюнда юйдегим жаратханладан. Бирде кесими тыяргъа кюрешсем да, бирде уа тыялмай къалама. Бек ачыуланама.

Экинчи эрттенликде киреди юйдеги аш юйге, мен да чай иче тургъанымлай, сют башны ашагъан киштик башын жулургъа келгенча, кесин манга ышый:

– Ма бюгюн а мен жаланда сен айтханны этерикме, – дейди, къубула. – Сюемисе, бир иги таулу шорпа этсем, сен сюйюучюча, къой этни да эркин салып?

– Ол игиди, – дейме, – алай манга шорпа керек тюйюлдю.

– Да сора не бла къууандырайым, жаным?

– Маллагъа суу ташы, тюплерин ариула. Бошасанг а, картофну къазарса бахчада. Анса да сени концертлеринге айлана, кеч къалгъанбыз.

– Къарачыгъыз мынга! – дейди ол, жашха бла къызгъа айланып. – Малла… Бахча… Тюненеги концертни аллай бир жаратмагъанын билсем, арбаздан да чыгъармаз эдим атагъызны.