Диетала бла байламлы бир кесек соруу

Кёп диеталаны сынагъан адамны соруулары кёп боладыла. Нек? Беш килограммны тас этсенг, бираздан а он килограмм къошулады. Да къуруда ачлай а къалай жашагъын. Болсада, бир-бир ашланы-сууланы юслеринден биз  врач  Мокъаланы Лейлягъа бир талай соруу бергенбиз.

-Жемиш, кёгет суу бек хайырлыды, аны дайым да ичерге жарайды,деген тюзмюдю?

-Угъай! Пакетлеге къуюлгъан суулагъа бал тузну эм консервантланы кёп къошадыла. Жангы сыгъылгъанлада уа жемиш кислотала кёпдюле, клетчатка жемишлени кеслериндегиден эсе, азды. Ол себепден а, жемишлени ашаргъа кеслерин сайларгъа керекди – алада бизни токъ этген волокно асламды.

-Суусун диетала аш орунну гитче этерге болушамыдыла?

-Угъай! Аш орун – мышцаладан къуралгъан машокду. Ашагъан заманыбызда ол керилген-созулгъан этеди, артда уа ол, жыйырылып, тёрели ёлчемине къайтады. Аны гитче этер ючюн, жаланда хирургия амал хайырланылады. Диетаны тутхан заманыгъызда аз аш ашаргъа эм аз суу ичерге юйренип къаласыз.

-Бир-бир продуктла (ананас, грейпфрут, сельдерей, хобустадан жарашдырылгъан шорпа, хантус) жауну кюйдюремидиле?

-Угъай! Жауну кюйдюрген продуктла жокъдула. Аланы бир-бирлери (ала да кофеин бла бирге) ашны эриуюн терклендиредиле, алай бир белгили кезиучюкледе, ол себепден а ол продуктла адамны ауурлугъун азайтмайдыла.

-Ундан этилген эм татлы ашарыкъла адамны семиртгенлерине ийнанама, кесим сынагъанма.

-Ашарыкъда жау бек аз эсе, адам не кёп мирзеу эм татлы затны ашаса да, семирмейди. Углеводла семизликни чыгъармайдыла. Алай былайда сёз тортланы неда пирожныйлени юслеринден бармайды, алада жау кёпдю.

- Жашил чай арыкъ этемиди?

-Угъай. Аллай чайда (чагъырда, жемишледе эм кёгетледеча) полифенолла – артериялагъа хаталы холестиринни кетерген веществола кёпдюле.

- Бирле сары жауну рационларындан кетерип, жаланда битим жау  бла хайырланадыла.

-Битим жаулада жау 97-98 процент болады. Ала семизликни бек къошхан продуктладыла. Болсада битим жаула, эт жаулача, тюйюлдюле – атеросклерозну айнытмайдыла.

- Чабакъ  арыкъ  болургъа болушады, дейдиле бир – бир семиз адамла.

- Ол алай  тюйюлдю. Чабакъда жау тонгуз этдегинден аз тюйюлдю. Сёз ючюн, скумбрияны неда лососьну 100 граммында 12 грамм жау барды, тууар этни 100 граммында 3 граммды. Алай жаулары кёп чабакълада (сёмга, макрель, сардина, селёдка эм анчоус) омега-3 жау кислота кёпдю.

-Алма уксус а?

-Бу сирке суу хайырланылса, адамны чархында жаула аз боладыла, деп илмуда шагъатлыкъ жокъду. Алай былай а белгилиди – суугъа уксус къошулуп ичилсе, аш орун-чеги трактны эски ауруулары къозгъаладыла. Сохуранлары кёбюрек болгъан адамлагъа аллай растворну ичерге жарамайды, бютюнда бег а эрттенликде ач къарангылай.

-Акъ ётмекде калорияла, къышхыр къошулуп этилген ётмекдегиледен эсе аздыла, деген оюм тюзмюдю?

- Жюз грамм батонда калорияла, къышхырдан этилген ётмекде болгъан тенгли бирдиле. Алай къышхырдан этилген ётмекде клетчатка эм магний кёпдюле, ала ашарыкъланы эриулерин терклендиредиле.

-Къызыл эт саулукъгъа хата келтиреди эм ауурлукъну азайыууна чырмау этеди, дейдиле бир-бир диетологла.

- Къызыл этде байыкъланнган жау эм холестерин кёбюрекди. Саулукъгъа керекли веществола (белок, темир эм цинк да) алайдыла. Семизлиги кёрюнмеген эт аз ашалса, ауурлукъну азайтыу программаны бир кесеги боллукъду. Андан ашарыкъ эте туруп, аны юсюнде кёрюнюп тургъан семизин кетерирге керекди ансы.

-Ашаргъа сюйгенинги тыяр ючюн, бир алма неда апельсин ашасанг, болушургъа керекмиди?

-Ачыкъланнганыча, алмала эм башха жемишле ашаргъа сюйгенинги кетермейдиле, ашха бютюнда бек ачадыла ансы.

-Жемишлени эм татлы затланы, десертнича, ашайбыз. Анга илму, медицина къалай къарайды?

-Жемиш десерт толу аш орундан кетмей кёпге дери къаллыкъды. Аллай кезиуде аны хайыры тас болады эм ашны эриу процесси акъырынланады. Толу аш оруннга къошулгъан кёгетле асламысында къарынны аурутадыла, кёпчютедиле, газны артыгъы бла къурайдыла. Жемишлени ауузланыуланы араларында ашасагъыз, хайырлыды. Татлы ашарыкъланы да алай хайырлансагъыз, тапды.