«Не заманда да доктор болургъа сюйгенме»

Лёлюкаланы Назирни къызы Аминат Коми Республиканы Сыктывкар шахарында туугъанды. Анга да къарамай, ол малкъар тилни, тау адетлени бек иги биледи. Анга мен аны бла ушакъ этгенимде да тюшюннгенме. 

-Аминат, бек алгъа кесинги юсюнгден толуракъ айтсанг эди.

-Мени, эгечими да юйюбюзге жууукъда 2-чи номерли школгъа берген эдиле. Артда ол школгъа Орус гимназия деп атагъандыла. Аны мен 2002 жылда бошагъанма. Бюгюнча эсимдеди: ахыр къонъуроу къагъылгъанда, къар къатыш жауун аяусуз жауа эди. Сибирьде алай болуучуду.

-Медицинагъа уа къалай келгенсе?

-Мен не заманда да доктор болургъа сюйгенме. Аны себепли школну бошагъанымлай Киров шахарда медицина академиягъа киреме. Аны уа   корпуслары бири биринден узакъ болгъаны ючюн, лекциялагъа къайда чабып, къайда машинагъа минип да барып тургъанбыз. Бюгюнлюкде ол затланы эсге тюшюрсем, сейир этеме, къалай жетишала болур эдик деп.   

Преподавательлерибизден бири уа бусагъатда РФ-ни саулукъ сакълау министри Михаил Мурашко эди. Ол низамны къаты излеген устазгъа санала эди. Лекцияларында шум болуп олтуруучубуз эсимдеди. Бир айтханын экинчи къайтармагъанды, кеси да ауазын артыкъ кётюрмей сёлешгенди. Аны ючюн а мен, эрттерек барып, ал шинтиклеге олтурургъа кюрешиучю эдим.

-Интернатураны уа къайда ётгенсе?

-Юч усталыкъдан бирин сайларгъа керек эди: жюрекге бакъгъан, тиширыугъа къарагъан эмда терапевт. Тиширыу аурууладан бакъгъан усталыкъны унамагъанма.  Гемотологияны бек жарата эдим, алай ол жаны бла жер болмагъанын айтадыла. Алай бла манга терапия жетеди.

-Интернатура бошалды, сен къайда ишлеп башладынг?

-Манга шахардан узакъда Эжвинск район больницагъа врач керекди деп, ары жибередиле. Юйден ары жетер ючюн, эки автобус бла сагъат бла жарым заман керекди. Эрттенликде ишге сагъат сегизге жетер ючюн, юйден алтыда чыгъаргъа тюшгенди. Бу больницагъа бармай амалынг жокъду демегендиле, алай аны юсюнден асыры кёп осал затла эшитгенимден, барайым да, кёрейим, деген акъыл бла атланнганма. Интернатурадан сора эки айны солусам да боллукъ эди, ол жыл жайда биз юйюрюбюз бла солуугъа чыкъмагъаныбыз себепли, ишге барама, эки айны юйде олтуруп а не табарыкъ эдим.

Больницагъа келгенимлей а, манга ишни халин айтадыла: бёлюм уллуду, 60 саусузгъа жери барды, врач а жаланда биреулен - Нина Альбертовна. Бёлюмню башчысы да ол эди, кеси да - менден бир беш жылгъа тамата. Ол мени хар неге да тынгылы юйретирге кюрешгенди. Бюгюн да Нина Альбертовнагъа ыразыма, ол мени медицинаны кёп жашырынлыкъларына тюшюндюргенди, аны бла бирге уа къаллай ишде да таукел болургъа юйретгенди.

Алай бла больницада тёрт жыл ишлегенимден сора, баш врач «функциональная диагностика» деген усталыкъ жаны бла окъургъа жибереди. Келгенимден сора уа, мени таматам Нина Альбертовна сабий табаргъа чыгъады да, мени кесини орунуна салады.

Ол жыл районда тонгуз грипп башланады. Сора бизде юч жыл мындан алгъа коронавирус бла болгъанча къаугъа да чыгъады. 60 адамгъа жери болгъан бёлюмде токъсан адам жатады. Мен ол кюнлени эсиме тюшюрсем, чач тюклерим ёрге турадыла. Кече, кюн да ишни юсюнде болгъанбыз. Жаш медсестрала къыйын ишни толтуруп тургъандыла. Алай бла хорлагъан эдик ол жукъгъан аурууну.

-Бери уа къалай бла къайтханса?

-Мында аппам ёпкелери ауруп къыйнала эди. Ол: «Сен къатыбызда болсанг, мен былай аурумаз эдим», - дейди. Жууукъларым да тилейдиле келирими. Аланы ол айтыулары жюрегими бир бек къозгъайдыла. Сора атам, анам бла да бери кёчерге оноулашабыз. Келип орналгъаныбызда, экинчи кюн атам бла Черек районну ара больницасына барабыз, анда бизге баш врачны къуллугъун толтургъан Бёзюланы Лиза тюбейди да, тамбла окъуна ишге тохтаргъа эркин болгъанымы айтады.

Къууанчымы чеги жокъ эди. Сыктывкаргъа къайтып, заявление жазама, эки ыйыкъны ишлейме. Алгъа жиберирге артыкъ ыразы тюйюл эдиле. Кёп тюрлю сылтаула да этедиле, хакъымы кётюрюрге да айтадыла. Унамайма. Ата-бабаларымы туугъан жерлерине къайтыргъа сюйгеним хорлайды. Кертиди, мында хауагъа, жашау болумлагъа, адамлагъа тюзелалмай кёп къыйналыргъа тюшгенди. Алай аны да «хорлаялгъанма».

Мында къашхатаучу жашха эрге да барама, бюгюнлюкде тёрт балабыз барды. Бек гитчебизге бир жыл болады. Анга юч ай болгъанда, мени Рахайланы Аслан (ол алгъаракълада ажымлы ёлгенди) ауруула тохташдырыу жаны бла ишле, санга алай тап болур, дейди. Ол керти да уллу адамлыгъы, билими да болгъан адам эди, башхаланы болумларын бек ангылагъанды, не заманда да себеплик этерге да кюрешгенди, Аллах жаннет ахлусу этсин. Ол бизни эсибизде кёп ахшы ишлери бла къалгъанды.

-Къолунгдан келсе эди, медицинада не затны тюрлендирлик эдинг?

-Къыйын соруу бердинг.  Саусузлагъа аслам заманынгы берир ючюн, отчётла жазыуну кетерлик, саусуз кеси кесине сюйген врачын сайларча этерик, къыйын саусузлагъа СМС-ле бла ахча жыйгъанны къойдурлукъ эдим. Алгъаракълада бир жашчыкъ авариягъа тюшгенди, анга реабилитация керек эди, юйюрлери артыкъ къолайлы болмагъанлары себепли, ахча жыяргъа керек болгъанды, бизни монглу къыралыбызгъа ол айыплы ишди деп, алай санайма.

Неда «энчи кюн» сабийлени алайыкъ. Ала бла дайым да специалистле ишлерге керекдиле, реабилитациягъа энчи мадарла изленедиле – ала уа хакъсыз тюйюлдюле. Бирде уа аллай специалистни кёп заманны излерге да тюшеди, элде аллай усталыгъы болгъан адам жокъду. Алагъа бир тюрлю керекли зат алыр ючюн а, жыл сайын тинтиуледен ётерге керек болады. 

Дарманлагъа да контроль уллу болса ыразы эдим.

-Сен анаса, юй бийчесе, къырал ишде ишлерге, билиминги, усталыгъынгы да дайым ёсдюрюрге къалай жетишаласа?

-Алайсыз боллукъ тюйюлдю, бютюнда медицинада. Ол бир жеринде турмайды, жангы амалла чыгъып барадыла, аладан артха къалыргъа жарамайды.

-Баш иенг а не айтады, аллай болумгъа?

-Ол энергетикди, ГЭС-де ишлейди. Кесине да ишде кёп заманын ётдюрюрге тюшеди. Аны себепли ол мени ангылайды. Саулукъ а аны мени кабинетиме да келтиртгенди. Энди ол мени кёз туурамдан кеталмайды. (кюледи).

-Атанг, ананг а Сыктывкарда къалгъан болурла?

-Угъай, былтыр атам, анам да Нальчикге кёчгендиле. Сёзсюз, мен алагъа терк-терк барыргъа кюрешеме, ала да бизге келедиле.