Душманны танкларын кюйдюрген Гурту улу
Гуртуланы юйюрде, Акъ- Сууну сельсоветини 1944 жылгъа билдириуюне кёре, была болгъандыла: Магомед Сопаевич («РККА, сауду» деген белги бла), аны юйдегиси Аминат Улаковна, къызлары: Фатимат, Римма (1940 ж.), жашлары: Маузурат, Алим (1944 ж.). Бу тизмеде жазылгъаннга кёре, талу халкъ Орта Азиягъа кёчюрюлгенде Гурту улу фронтда эди. Лейтенант Гуртуланы Магомед 1941 жылда октябрьден башлап, 1942 жылда апрельге дери Кърым айрыкамда гитлерчи аскерлеге къажау уруш этгенди. Ызы бла аны КъМАССР-де къуралгъан 115-чи энчи атлы дивизиягъа къошадыла. Ол анда тёртюнчю атлы корпусну танклагъа къажау дивизионуну командирини орунбасары эди. 1942 жылда жайда дивизия Ростов областьда бек ачы сермешле бардыра болгъанды. Аскерчиле, командирле да душманланы Сталинградны къатында жыйылгъан къауумуну тёгерегин алыугъа тири къатышхандыла. Гурту улуну кишилигин, СССР-ни Баш Советини Президиумуну 1942 жылда 22 декабрьден Указы бла, «Сталинградны къоруулагъаны ючюн» майдал бла белгилегендиле. Аны анга Новочеркасскны атлы училищесини башчысы полковник Конинский Василий Алексеевич бергенди. Ол айда окъуна Магомед «Севастопольну къоруулагъаны ючюн» майдалгъа тийишли болгъанды. Жазыучу Гуртуланы Оюс кесини «Биз Холамданбыз» китабында аны юсюнден былай жазады: «Гуртуланы Дукъумну туудугъу, Магомед Сопаевич… урушда, мамыр жашауда хар кимге да юлгю болгъанды. Фашист Германия Совет Союзгъа чапханда, гвардияны тамата лейтенанты Магомед Сопаевич, алгъын заманда белофиннле бла урушха къатышхан сынамы бла, бу урушда да кесин жигит аскерчича эмда уста командирча кёргюзтгенди. Ма алай, Кавказгъа жууукълашхан жерледе ол, немисли автоматчиклени ичи бла къоркъмай атылып, кесини полкуну Байрагъын къутхаргъанды, аны бла Къызыл Жулдузну ордени бла саугъаланнганды». Саугъалау къагъытда аны жигитлигини юсюнден былай жазылады: «Немисли-румын душманла бла Къалмукъ АССР-де Чарлакта-Деделамин районда аскер сермешледе кесин бек жигит, ётгюр кёргюзтгенди. Ол биреуленни кючлерин эмда санын билир умутда 1942 жылда 30 октябрьде бизни тасхачыларыбызны къаууму уруш бла алагъа чапханларында, душманны беш танкы эмда автоматчиклери бизникилени юслерине тебирейдиле. Лейтенант Гурту улу уа, танкны тешиучю ушкок бла ташада бугъуп, абызырамай, аланы жууугъуракъ келирге къойгъанды, ызы бла уа от ачып, эки танкны кюйдюргенди. Аны хайырындан бизни аскерчи къауум борчун толтуруп жерине къайтханды». Уллу Ата журт урушну кезиуюнде Къабарты-Малкъарны урунуу халкъы фронтха къолдан келгенича болушлукъ этип тургъанды. Эм белгили жумушха уа «Орденчи Къабарты-Малкъарны колхозниги» танк колоннаны къурулушуна ахча жыйыуну санаргъа боллукъду. 1943 жылда январьда, Къабарты-Малкъарны обкомуну биринчи секретары Кумеховха фронтдан тамата лейтенант Гуртуланы Магомед бла лейтенант Хагов Натриб, аскер машиналагъа ахча жыяргъа чакъырыу бла письмо жибередиле: «…Тов. Кумехов! Биз, бёлюмледен бирини командирлери Гурту улу эмда Хагов, танк колонна къураугъа экишер минг сом бергенбиз. Сизни юсюгюз бла орденчи Къабарты-Малкъарны большевиклерине эмда уруннган халкъына сёлешип, Къабартыда эмда Малкъарда асламлы патриотлукъ къымылдау ачаргъа эмда Къызыл Аскерге машинала ишлеуге ахча жыяргъа чакъырабыз. Айтхан сёзлерибизни уа «Социалист Къабарты-Малкъар» газетде басмалагъыз деп тилейбиз. Бу магъаналы къырал эмда политика ишни бизни жерлешлерибиз къалай бардыргъанларыны юсюнден бизге жазып билдире туругъуз деп тилейбиз. Бизни республикадан чыкъгъан энчи бёлюмден, танклагъа къажау энчи дивизион къуралгъанды. Къабарты-Малкъарны халкъыны кючю бла душманны аз танкы эмда машинасы къырылмагъанды. Гитлерчилени жерибизден думп этип бошагъынчы дери ол тёрени бузарыкъ тюйюлбюз! Уллу большевист салам бла: Тамата лейтенант Гуртуланы Магомед Сопаевич, Лейтенант Хагов Натриб Мажидович». Ахча жыйыугъа республикада жашагъанланы бары да къатышып башлайдыла. Танк колоннаны къурулушу бла байламлы фондха 1943 жылда мартда 12 миллион 680 минг сом жиберилген эди. Аны ючюн Къабарты-Малкъарны уруннган халкъына Сталинден ыразылыкъ телеграмма да келгенди. Уруш бошалып, аскерден чыкъгъандан сора Гуртуланы Магомед кёчгюнчюлюкде тургъан юйюрюне кетгенди. Ызы бла талай замандан ала Ата журтларына къайтхандыла. Бир кезиуде Магомед Акъ- Сууда тытыр заводха башчылыкъ этип тургъанды. Бюгюнлюкде элни бир орамы аны атын жюрютеди.
Поделиться:
Читать также:
16.02.2025 - 09:55 →
Жигитликни, огъурлулукъну да юлгюсю
16.02.2025 - 09:55 →
Жаннет юйю – туугъан жерибиз
16.02.2025 - 08:49 →
Шёндюгю болум мамырлыкъгъа итиниуню, Ата журтубузгъа сюймекликни кючлендириуню излейди
16.02.2025 - 07:37 →
Патриот сезимни къозгъарча
15.02.2025 - 09:55 →
Тин хазнабызны айнытыр муратда
|