Кеси кючюм – кесим ючюнБолгъан иш Багъалы окъуучуларыбыз, Темуккуланы Адил бизге редакциягъа жиберген керти иш бла сизни да шагъырей этерге сюебиз. Аллах, Аллах! Телевизор бизни кесине, мукъуладис темирни тартханча, тартып къойгъанды. Биз сюйген бериу баргъанда, не ишибизни да унутуп, аны экранына аралып тохтайбыз. Мен да алай. «Федеральный судья» деген бериуге къараргъа бек сюеме. Анда прокурор бла ёкюлню «сермешгенлери» манга сейир кёрюнеди. Нек эсе да мен асламысында ёкюл жанлы болама. Судья жууапха тартылгъан адамны терслиги жокъгъа санаса, къууанама. Ол кюн шахаргъа жолоучу болгъаным себепли, «Федеральный судья» башланнгынчы юйге жеталмазлыгъымы ангылап, анга Нальчикде къараргъа тохташдым. Мен вокзалгъа келгенде уа, автобус кетип. Шофёрда терслик жокъ – сагъат мардасында чыкъгъанды жолуна. Тамбла уа школда дерслерим. Ауара болдум. Тюз ол сагъатчыкъда таксиледен бирини эшиги ачылып, шофёру аллыма келип саламлашды. «Ярабий, бу ким болур, мени узакъдан окъуна таныгъан», - деп, бираз сагъыш этип, мен да аны эсиме тюшюрдюм. Былайда мен аны атын, тукъумун да туура этерге сюймейме: атына Махти деп къояйым. Такси бла элге тебиредик. Жол узакъ, хапар айтыргъа заман кёп. Мен аны талай жыл мындан алгъа окъутханма, андан бери, хапарын эшитген болмаса, кесин кёрмегенме. Алгъаракълада, толусунлай ичгиге берилип, юйдегили да болмай, атасын, анасын, жангыз эгечин жунчутуп жашагъанын биле эдим. Шёндю машинаны рулюнда олтургъанны олду деп киши таныялмаз: уллу санлы, акъбет, ёхтем, саулугъу да аламат. Не айтыргъа окъуна билмей арсарлыма. - Мени иги танымагъанча кёрюнесиз, мен Махтиме. Сизни газетде жазгъанларыгъызны окъуй турама. Мени бла болгъан иш да сизни сейирсиндирлик сунама, газетде басмаланса уа, окъуучуну да. - Да айт, Махти, ичгини бугъоуундан къалай ычхыналгъанса, шёндю жашауунга къалай келгенсе? Не кюч чыгъарды сени ол ичги батмакъдан? - Кеси кючюм, - деди мени сёз нёгерим, - биринчи, не сёз, Уллу Аллах болушханды. Аллахдан сора уа – кесим. Кеси кючюм – кесим ючюн, деп да андан айтыучума. Махтини жашауун болгъаныча хапарлайма. Ким биледи, аныча болумгъа тюшюп, чыгъалмай тургъанла мындан оюм этер эселе уа… Башында айтханымча, ичгиге хорлатып, адам сыфатын ташлап, ишсиз, кюнсюз, юйдегисиз къалып, жюз граммгъа къайдан ахча мажарайым деп, армау болуп айланнган адам эди ол. Юйюн тозуратып, атасыны, анасыны, эгечини – барысыны да жашау тынчлыкъларын сыйырып. Арада, бир аязгъан заманында, Махти ангылай эди юйню шургулу этип, абызыратып тургъанын. Жашы адам жийиргенирча болуп келсе, атасы бир бек мудах болуп къалады. Ол кюн да алай болду. Бир ауукъдан эгечи атасыны отоууна киргенде, элгенип, тамашагъа къалды: уллу адам, эр киши, тёшекде бауур тёбен жатып, тауушсуз, инбашлары бла сырты къалтырап, жиляй тура эди. Къыз диванда аууп тургъан къарындашыны жаягъына кючюнден келгенича урду, сора, жагъасындан ёрге кётюрюп, атаны къатына элтип, аны, кесин тыялмай, тиширыуча, жиляй тургъанын кёргюзтдю. - Сен ёлсенг да атабыз былай жилямаз эди, ёлсенг иги эди, бизни былай инжилтип тургъанынгдан эсе, - деди эгечи, Махтини бетине ачыулу къарай. Атасыны жилягъаны, эгечини ачы эм ачыкъ сёзлери, анасыны жилямукълары, эртте къуругъан кёзлери жашха эс жыйдырдыла. Атасыны ундуругъуну аллында тобукъланып, кесин тыялмай, жюрексинип жиляды, бу огъурлу адамны аллында уллу терслигин, кечилмезлик харамлыгъын да ангылап… Эрттенликге дери кёзюн да къысмады, юйден да чыкъмады, терен сагъышда ётдюрдю заманын. Кеси кесине къаст этип, сёзлерин бёлюмлеге бёле, айтды ачыкъ, ачыулу, шатык: «Мен бю-гюн-ден баш-лап, баш-ха а-дам бо-ла-ма. Ич-ги-сиз, тю-тюн-сюз. Мен а-дам сы-фат-ха къай-та-ма!» Къаллай ауур борч алды Махти кесине бюгюн! Не къыйын ишни башлады – кесин тонгуз сыфатдан адам сыфатха къайтарыргъа! Къалай тынч эди, хычыуун окъуна жашха адамлыгъын ташлагъан! Къалай къыйын, ауур боллукъду адамлыкъ шартлагъа жангыдан ие болуу, тас этилген намысын артха къайтаргъан! Ким болушур харипге бу ишде? Ичгичи тенглерими? Ала, ёпкелеп, энди къатына да жанламайдыла. Сюйген къызымы? Ол, башха жашха чыгъып, зауукълу жашайды. Атасы, анасы, эгечими? Была да тюнгюлгендиле андан. - Кеси кючюм – кесим ючюн! – деп къаты айтды жюреги ахшы умутла бла жарыгъан жаш адам. Ма алты ай болду Махти шахарда къурулушда ишлегенли. Гитчелигинден окъуна аны быллай ишлеге хунери бар эди. Ол себепден болур, паркет, плитка салгъан, жангы сюелген юйлени тюрлю-тюрлю, энди чыгъа тургъан материалла бла жасагъан ишлеге бек терк юйреннгени да. Шёндю бай адамла кёпдюле, ала жашау журтларын тынгылы, европадача омакъ ишлерге итинедиле. Усталагъа хакъны къызгъанмайдыла, этгенлери тынгылы болса. Бир-эки айдан тобар ахча тюшдю Махтиге. Ма энди керек болду жашха чынтты къарыу, уллу кюч да, ол ахчаны аракъыгъа жоймаз ючюн… Кюйдюре эди хуржунун ахча, тарта эди Махтини кафеге… - Кеси кючюм – кесим ючюн! Кеси кючюм – кесим ючюн! – деп къайтарады жаш, кафени къаты бла озуп бара… Тин тери басып юсюн, кирди Махти кесича ишчиле тургъан фатарына, сейир эте къадарына. Хорлатмады акъылын ибилисни хыйласына, къара жинни алдаууна да. Экинчи кюн ол ахчагъа кийим алып, юсюн жангыртды. Кюзгюге къарап, кесине бюсюреди, жюреги къууанды, жарыды, ырахатланды. Атасына, анасына, эгечине да бек тансыкъ болгъанды. Жарым жылдан, арсар бола, келди юйюне. Кёзю кёргеннге ийнанмай, бу мени юйюммюдю деп ишекли окъуна болду. Махти болгъанда жюрюмеген ариу тизгин эсленеди мында: къабакъла ариу боялып, хунала омакъ сюртюлюп, арбаз, тойгъа къуралгъанча, жыйышдырылып, жапма уа чыммакъ акъ пластик бла тышланып… - Ыхы, - деп сагъышланды ичинден, - кёп ауруп, юйню апчытып тургъан саусуз ауушхандан сора тизгини жыйышдырылгъан юйча, мен кетгенли уа омакъ этгендиле тёгерекни-башны да. Тыш къонакъча, эшикни къагъып, босагъадан атлады. Отоу танымазча ариу жыйышдырылып, стол артында уа атасы, анасы, эгечи олтуруп чай иче, жарыкъ хапар айта. Махтини кёргенде, ючюсю да, сейир-тамаша болуп, бирча ёрге туруп сюелдиле, аны аллында бир уллу терсликлери болгъанча. Алай жашны бир затха кёзю илинди: юч шинтикни аллында юч адам, стол артында уа тёртюнчю шинтик, киши да олтурмагъан, къуру, турады иеси болмай, ёксюз сабийча. Бош тургъан шинтикни аллында стол юсюнде уа – Махтини пиаласы (ол чайны жаланда ол пиаладан ичиучю эди) ичине чай къуюлуп. - Угъай, была мени унутмагъандыла, кёллеринден чыгъарып къоймагъандыла, стол артында шинтигими, пиаламы, бир жанына тюртмей, мени сакълап турадыла. Махтини, кёлю толуп, жилямукълары жаякъларын жибите, аланы да сыйпамай, къучакълады барысын да бирге уллу къоллары бла. «Я Аллах! – деди кеси кесине тырман эте, - не уллу терслигим барды мени бу огъурлу адамланы алларында! Ханча атамы, мёлекча анамы, хур къызча эгечими къаллай бир инжилтдим, кесими харам ичгиге берип! Терслигими жууалырмамы быланы алларында! Ёмюрюм жетерми анга!?» Ма быллай сагъышла бууа эдиле аны богъурдагъын, эркин солуу алыргъа къоймай. - Махти, къарындашым, ичиучю заманынгда ёлюрюнгю сюйгеними айтхан эдим. Тоба-тоба, бюгюнлюкде уа жаным санга къор болсун, – деди эгечи. Махтини жюреги хош болду, манга уа бу хапарны жазарыма ыразылыкъ берди. - Да Махти, кеслерин ичгиге хорлатханла жазылгъанны окъургъа кюсей болурламы? – дедим мен. - Айхай да, ала кеслери окъумазла, ата-аналары, къарындаш-эгечлери билдирирле мени къадарымы. Ала бары да билсинле: ичгини, тютюнню къоялмайма деген – ётюрюкдю. Адам, акъылына алса, эталмазлыкъ зат жокъду. Жаланда кеси кючюне ышаныргъа керекди. Сени ючюн сюеллик – кесинги кючюнгдю, кеси кесинге ийнаныуунгду. Ма алай болду мени ол кюн жолум. Уллу Аллахны кеси жаратхан хар инсаннга тюз атларгъа онг бергенин, ажашханнга уа тюз жолгъа, тюз жашаугъа къайтыргъа амал тапдыргъанын ангыладым.
Поделиться:
Читать также:
16.02.2025 - 09:55 →
Жигитликни, огъурлулукъну да юлгюсю
16.02.2025 - 09:55 →
Жаннет юйю – туугъан жерибиз
16.02.2025 - 08:49 →
Шёндюгю болум мамырлыкъгъа итиниуню, Ата журтубузгъа сюймекликни кючлендириуню излейди
16.02.2025 - 07:37 →
Патриот сезимни къозгъарча
15.02.2025 - 09:55 →
Тин хазнабызны айнытыр муратда
|