Хаж тюрлю-тюрлю сылтаула бла бир ненча кере болмай къалгъанды

Шёндю битеу къыралладан да муслийманла жыйылып, исламны фарызларындан бири хажиликни толтурадыла.  2020 жылда пандемия бла байламлы исламны тарыхында биринчи кере  болуп хаж къылынырыкъ тюйюлдю деген хапарны асламлы информация органла  терк жайгъан эдиле.  Алай тарыхчыланы жазгъанларына кёре, исламгъа дери кезиуде, Мухаммад файгъамбар, Аллахны саламы анга болсун, динни жайгъандан сора да, битеу да бирге хажилик 40 кере толтурулмагъанын ачыкълагъандыла, ол санда озгъан ёмюрню 80-чи жылларында да.

Мекка бедуин тайпалада ислам жайылгъынчы да сыйлы шахаргъа саналгъаны белгилиди. Алгъыннгы араплыла мажюсю динни жюрютгендиле, ала ташлагъа, тереклеге, жулдузлагъа, жаныуарлагъа баш ургъандыла. Аладан Лат, Узза, Манат деген мажюсю идолла Къуранда окъуна сагъыныладыла. Аланы уа Каабада жыйгъандыла. Алай бла ислам келир заманнга аланы саны 300 жетгенди.

Биринчи кере уа исламгъа дери кезиуде Каабагъа жамауат жыйылмай  къалгъанды - 570 жылда - Мухаммад файгъамбар (АСБ) туугъунчу бир жыл алгъа. Ол кезиуге пилни жылы дейдиле. Эфиопияны патчахыны Йеменде келечиси   Мекканы жокъ этер мурат бла жолоучулукъгъа чыгъады. Ол Санада межгит ишлеп, адамла ары жыйылырча этерге муратлы эди. Таурухлагъа кёре, эфиопиялы аскерлени чыпчыкъла жандырылгъан саз топуракъ атып ууатхандыла.

Андан сора да, аскерле Меккагъа киргенлеринде, Каабаны бузар мурат бла, пил межгитни аллында тобукъланнганды. Ма ол жыл адамла, урушдан къоркъуп, Меккагъа келмегендиле.

Ислам жайылгъандан сора да, хаж къылыу бир ненча кере тюрлю-тюрлю сылтаула бла къылынмагъанды. Сёзге, 692 жылда халифни буйругъу бла Хаджадж ибн Йусуф Каабаны тийресинде тохтагъан Абдулла ибн аз-Зубайраны аскерлерин жокъ этерге атланнганды. Экинчиси патчахны орунун алыргъа умутлу эди. Хаджадж хаж къылыргъа заман жетгенини юсюнден тилеклеге да къарамай, Зубайраны аскерлерин жокъ этгенди, аны ёлюгюн Мекканы къабакъларында такъгъанды.

930 жылда Мекканы Бахрейнден карамат сектаны келечилери зорлагъандыла. Аланы таматалары Абу Тахир аль-Джаннаби хаж къырыу мажюсю заманны тёресиди деп тохтагъанды. Ол жыл хажиликге келген 30 минг адамны ёлтюргендиле эмда ёлюклени Замзам суугъа атхандыла. Ызы бла ала Мекканы бла Запретаная межгитни тонагъандыла, Къара ташны уа Бахрейннге алып кетгендиле. Бу ишден сора он жылны ичинде, Къара таш жерине къайтарылгъынчы,  хаж къылынмагъанды.

967 жылда уа жукъгъан ауруу жайылгъанды. Аны юсюнден араплы алим Ибн Касир  жазгъанды. «Ал-машри» деген аруу бу сыйлы жолоучулукъгъа жыйылгъанланы арасында терк жайылгъанды, кёпле суусаплыкъ сынап ёлгендиле.

 983 эм 991 жыллада уа аббасид эм фатимид халифатланы араларында къаугъа ючюн бардырылмагъанды хаж. 1831 жылда уа халераны хатасындан тохтатылгъанды. Эминаны эм бла холераны хаталарындан  хажилик бир ненча кере болмай  къалгъанды - 1837-1858 жыллада юч кере, дагъыда 1865, 18883 жыллада да.

  1979 жылда Меккада болгъан бушуулу ишни уа Сауд Аравияны власть органлары букъдурургъа кюрешгендиле. Алай америкалыла  бу сыйлы жерледе болгъан къаугъаны юсюнден битеу дуниягъа белгили этгендиле.  

  Джухайман аль-Утайби аскерчи болуп къуллукъ этгенди. Ол кесин иймам Махдиге санагъанды. Белгилисича, Къыяманы аллында Махди  ислам динни жангыртыргъа келликди. Сауутланнган аскерчиле  Каабаны эм Запретный межгитни къолгъа этгендиле, алагъа къажау турургъа кюрешген полициячыланы ёлтюргендиле. Аланы уа сауутдан жаланда отун таякълары бар эдиле.  

Ол кюн а, экспертле жазгъанларыча, межгитде дунияны тюрлю-тюрлю къыралларындан 50 минг адам жыйылгъан эди.  Къаугъачыла бу ишни Сауд Аравияны официальный властьны запад къыралла бла жууукълашханлары, исламны жорукъларын бузгъанлары ючюн башлагъанларын айтхандыла.

Белгилисича, Каабагъа муслиймандан башха жууукълашыргъа эркин тюйюлдю, аны тийресинде къан тёгерге, зорлукъ иш этерге жарамайды. Аны ючюн а Сауд Аравияны властьлары бандитлеге къажау французлуладан болушлукъ тилегендиле. Аны аскерлеринде уа муслийманла асламдыла.

Эки ыйыкъ баргъан атышыуда  255 адам ёлтюрюлгенди, аланы арасында хаж къылыргъа келген мамыр адамла да. 560-ны а тюрлю-тюрлю жарала алгъандыла.